Włos - nitkowaty twór, pochodzenia naskórkowego, na powierzchni skóry, występujący u ssaków. Włosy znajdują się na całej skórze, z wyjątkiem wewnętrznej strony dłoni, podeszew i powierzchni zgięć stawów. Włosy wyrastają z zagłębień skóry tworzących kanał, zwany mieszkiem. Do tego kanału uchodzą przewody gruczołów łojowych.
Włosy u człowieka utraciły rolę ochronną przed utratą ciepła, pozostawiając jedynie funkcję w doborze płciowym. Zachowały się one głównie na głowie, w okolicach pachowych, na rękach i nogach oraz miejscach intymnych. Najmniejsze, słabo widoczne włosy (tzw. meszek) występują prawie na całej powierzchni skóry. Brwi występują tylko u człowieka.
Budowa
Włos składa się z:
- łodygi
- korzenia
- opuszka(cebulki)
- ujścia torebki włosowej (por skórny)
- włos
- gruczoł łojowy
- otoczka włosa
- mięsień przywłośny
- część łączno-tkankowa torebki włosowej
- brodawka włosa
Podstawowym składnikiem włosa jest keratyna; w korze włosa znajduje się barwnik zwany melaniną, który nadaje kolor naszym włosom, tłuszcze oraz związki mineralne.
Keratyna wytwarzana jest w naskórku i zbudowana m.in z siarki i azotu. Chroni naskórek przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Melanina nadaje kolor włosom i skórze. Rozróżniamy dwa rodzaje barwnika: ziarnisty i rozproszony. Ziarnisty nadaje naszym włosom ciemny odcień, a rozproszony jasny. Im więcej we włosach barwnika rozproszonego tym włosy są jaśniejsze. Melanina nie rozpuszcza się w wodzie natomiast rozpuszcza sie w stężonych kwasach i zasadach.
Liczba włosów
Na głowie człowieka znajduje się od 100-150 tys. włosów.
Na 1 cm² przypada od 150-500 włosów ciemnych i od 180-750 włosów jasnych. Włosów jasnych jest więcej, ponieważ są cieńsze od włosów ciemnych.
Kolor włosów
Kolor naszych włosów zależy od:
- czynników dziedzicznych
- barwnika
- klimatu
- rasy
Kształt włosów
Wyróżniamy włosy:
- proste
- skręcone
- bardzo skręcone
- lokowate
- kędzierzawe
- spiralne
Szybkość wzrostu włosa
- ok. 0,35 mm dziennie
- ok. 1 cm miesięcznie
- ok. 12 cm rocznie
Cykl włosowy:
a) Katagen - okres trwający od 2 do 3 tygodni w czasie którego włos obumiera.
b) Telogen - trwa kilka miesięcy, podczas niego martwy włos zostaje wypchnięty przez noworosnący, zrogowaciała opuszka wznosząc się w kierunku powierzchni naskórka pozostawia za sobą w mieszku włosowym pasmo komórek, które łączy ją z zanikającą brodawką.
c) Anagen - trwa kilka lat, w tym czasie następuje wzrost nowego włosa.
Właściwości fizyczne włosa:
a) Trwałość - związana jest z odpornością na czynniki mechaniczne, biologiczne i chemiczne.
* kwaśne - włos reaguje korzystnie, wykazuje odporność
* zasadowe i utleniające - są dla włosa bardzo szkodliwe, uszkadzają jego strukturę, trwałość i elastyczność, a stopień uszkodzenia zależy od stężenia substancji.
b) Giętkość i elastyczność - pod wpływem ciepła włos traci elastyczność i zmienia kształt. Wydłużenie, kurczenie lub pęcznienie włosa zależy od ilości wody jaką pochłonął z otoczenia.
c) Zdolność pochłaniania wody
d) Zdolność przewodzenia elektryczności
Choroby włosów i skóry:
1. Łysienie łojotokowe (androgenowe)
2. Łysienie plackowate
3. Siwienie
4. Grzybica
5. Choroby ropne i pasożytnicze
Budowa chemiczna i struktóra włosów powoduje, że włosy posiadają szereg zaskakujących właściwości fizycznych.
Wytrzymałość mechaniczna
Włos trudno jest zmiażdżyć, odporny na rozrywanie może udźwignąć ciężar o wadze nawet około 100 - 150 g (europejski - azjatycki), jednak przeciętnie ciężar, który może udźwignąć włos jest o połowę mniejszy. Łącznie wszystkie włosy na głowie mogą unieść od 10 - 20 ton! Naturalnie wartość ta nie jest stała przez całe życie. Zmniejsza się z wiekiem - najwyższa w okresie pełnej dojrzałości i sił organizmu, najniższa w dzieciństwie i na starość. Niektóre czynniki osłabiają wytrzymałość włosa. Są to urazy mechaniczne, dieta uboga w substancje odżywcze, choroba, rekonwalescencja, zniszczenie struktury włosa środkami chemicznymi czy temperaturą.
Suche włosy mogą być rozciągnięte do 30 % swojej długości i wrócić do pierwotnego stanu. Jeżeli będziemy je dalej rozciągać odkształcą się trwale i uszkodzą. Wewnętrzne włókienka zostaną przerwane. Włos straci naturalną elastyczność, giętkość i zrobi się sztywny. Inaczej sytuacja wygląda z mokrymi włosami. Pod wpływem naciągania zwiększają długość nawet o 100 %!
Wytrzymałość termiczna
Włosy są bardzo wrażliwe na wysokie temperatury i łatwo ulegają zniszczeniu. W bardzo wysokich temperaturach zwęglają się. Szczególnie wrażliwe są mokre włosy, dlatego nie należy suszyć mokrych włosów gorącym powietrzem, czy stosować gorące wałki. Wysoka temperatura rozgrzewa wodę znajdującą się we włosie, która z kolei zmienia się w parę wodną i niszczy wewnętrzną strukturę keratyny powodując pękanie włosa.
Wytrzymałość chemiczna
W zależności od działającej na włos substancji chemicznej może on reagować pozytywnie lub negatywnie. Substancje o kwaśnym pH, zbliżonym do pH 5,5, wpływają na włosy korzystnie - neutralizują ujemne ładunki na powierzchni włosów i wzmacniają włos od wewnątrz. Substancje zasadowe i utleniacze niszczą go, rozrywając wiązania siarkowe decydujące o trwałości włosa. Stopień uszkodzenia może być różny i wynika ze stężenia szkodliwej substancji w produkcie. 3 % woda utleniona mniej niszczy włosy niż 9 %, ale też efekt będzie mnij trwały.
Środki utleniające - wodę utlenioną - wykorzystuje się w preparatach do usuwania włosów porastających skórę. Pod wpływem preparatów utleniających, np depilatora, włos traci elastyczność, robi się kruchy i łamliwy, staje się cieńszy i można go szybko usunąć (uwaga - usunięty włos to tylko łodyga, korzeń dostaje silny bodziec do produkcji nowych komórek włosowych).
Podobnie 5% roztwór amoniaku nieznacznie uszkodzi otoczkę włosa, podczas gdy 20% doprowadzi do powstania uszkodzeń widocznych gołym okiem, w formie "dartych" ubytków w kutykuli. Im większe stężenie, tym większy stopień uszkodzenia. Pod wpływem bardzo mocnych stężeń nie tylko otoczka ulega zniszczeniu. Włosy rozwarstwiają się, łamią, a w sytuacjach krytycznych stężeń (kwas solny, amoniak) mogą ulec całkowitemu rozpuszczeniu.
Substancje zasadowe (alkaliczne) wykożystuje się w płynach do trwałej ondulacji. Pod wpływem ich działania zmieniają się jednak pewne właściwości włosów. Łuski kutykuli odstają, włosy robią się porowate, a zdolność wchłaniania przez nie wody wzrasta 3x. Z kolei włosy, które mają zwartą budowę i mniejszą zdolność pochłaniania wody utrudniają działanie substancją zasadowym. Najlepiej świadczy o tym zależność
Ilość wchłoniętej wody | Stężenie substancji alkalicznej w płynie do trwałej ondulacji
100% | 1%
10% | 10%
Podobnie przy odbarwieniu włosów, kiedy włos robi się porowaty i wchłonie wodę, stosuje się niskie stężenie amoniaku. W przypadku trwałej ondulacji trwałość włosa może zmniejszyć się o 15 - 20 %. Dlatego, ze względu na bezpieczeństwo, w procedurach dotyczących rozjaśniania, farbowania czy trwałej ondulacji ważna jest szczegółowa ocena włosa i zakwalifikowanie go do zabiegu. Równie ważne jest zastosowanie na koniec procesu środka utrwalającego, który częściowo odbuduje zniszczony włos i zapewni mu ochronę.
Wytrzymałość biologiczna
Łodyga włosa jest odporna na działanie czynników biologicznych - bakterii, wirusów i pasożytów. Wynika to z jej budowy chemicznej. Stanowi martwą strukturę tkankową. Nie wolno zapominać, że włos rośnie w skórze i może zostać zniszczony przez drobnoustroje od strony korzenia, jeżeli mieszki włosowe zostaną zakażone. Dlatego podczas zabiegów fryzjerskich, które oprócz włosów obejmują również skórę głowy - masaże, mycie głowy, przestrzeganie higieny usługi fryzjerskiej jest podstawowym zaleceniem procedury higieny salonu.
Wchłanianie
Włosy mogą wchłonąć każdą ciecz. Stają się wówczas grubsze i sztywniejsze, ponieważ nieznacznie powiększają swoją objętość. Przy grubości zwiększonej o 20 % praktycznie nie wydłużają się. Sam proces i stopień wchłonięcia płynu zależy od stanu włosa. Jeżeli jest chropowaty lepiej wchłania ciecz, ale z kolei nadmierne pęcznienie uszkadza włos! - jego strukturę wewnętrzną i osłonkę. Włosy nie wchłaniają cieczy oleistych, które pozostają na osłonkach łodyg. Substancje o charakterze tłuszczowym znajdujące się w preparatach do pielęgnacji nie wnikają do wnętrza włosa.
Budowa Kapilarna
Kapilara, to cienka włosowata rurka, która samoistnie wciąga płyn do góry. Im mniejsze światło rurki, tym lepiej zostaje wciągnięta ciecz. Tak samo dzieje się z włosem. Między komórkami rdzenia znajdują się wolne przestrzenie wypełnione powietrzem, które tworząc kanał działają, jak kapilary. Cechę tę wykorzystuje się w wielu zabiegach fryzjerskich. Włos posmarowany preparatem (kręcenie włosów), wchłonie go na całej długości łodygi