WYKŁAD z ANATOMII (26.02.2007r.)
Budowa układu nerwowego
Jego zadaniem jest nadzorowanie czynności narządów wewnętrznych żywego organizmu oraz umożliwianie mu kontaktów ze światem zewnętrznym
ELEMENTY SKŁADOWE UKŁADU NERWOWEGO:
- neuron (neurocyt): komórka nerwowa przekazuje informacje zakodowane w postaci impulsów nerwowych
Zbudowany jest z:
ciała komórkowego
wypustek: akson (neuryt), dendryty
- droga nerwowa: wiązka włókien nerwowych (aksonów lub dendrytów albo jednych i drugich) przebiegająca w obrębie Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN)
- nerw: wiązka nerwów oraz występujące między nimi zespolenia. Wyróżniamy sploty nerwów autonomicznych i rdzeniowych.
- synapsa: miejsce styku 2 neuronów lub neuronu z narządem wykonawczym bądź odbiorczym. W ich obrębie następuje przekazanie impulsu nerwowego z jednego neuronu do drugiego
- istota szara: skupienie ciał komórek nerwowych w Centralnym Układzie Nerwowym (CUN)
- istota biała: skupienie wypustek komórek nerwowych w Centralnym Układzie Nerwowym (CUN)
- tkanka glejowa (glej): występuje w całym CUN, tworząc gąbczastą strukturę, w której leżą komórki nerwowe i krwionośne. Pełni funkcję odżywczą i ochronną. Nie uczestniczy w przekazywaniu impulsów nerwowych.
Wyróżnia się:
makroglej (ostrocyty i oligodendrocyty)
mikroglej (.............................................)
komórki wyściółki, wyścielające wszystkie ściany komórkowe mózgowia
PODZIAŁ UKŁADU NERWOWEGO:
a) topograficzny b) czynnościowy
- ośrodkowy (CUN) - somatyczny
- obwodowy (OUN) - autonomiczny
CENTRALNY UKŁAD NERWOWY:
- mózgowie:
a) przodomózgowie: kresomózgowie (mózg)
międzymózgowie
b) śródmózgowie
c) tyłomózgowie: móżdżek
most
rdzeń przedłużony
d) rdzeń kręgowy
Kresomózgowie:
- jest parzystym narządem, dzieli się na półkulę przednią i tylną
- powierzchnia mózgowa jest silnie pofałdowana, fałdy przedzielone bruzdami, tworzą tzw. zakręty mózgu
- półkule podzielone są na płaty: czołowe, ciemieniowe, ................................................
Międzymózgowie:
- do międzymózgowia zaliczamy: wzgórzomózgowie, podwzgórze, komorę trzecią oraz niskowzgórze
- jest ośrodkiem regulacji metabolizmu
- odgrywa bardzo istotna rolę w integracji informacji czuciowych i ruchowych
Śródmózgowie:
- łączy pień mózgu i międzywzgórzem
- śródmózgowie utworzone jest przez parzyste pasma istoty białej zwane komorami mózgu
- znajdują się w nim jądra niektórych nerwów czaszkowych
Móżdżek:
- dzieli się na 2 półkule oddzielone tzw. robakiem
- zbudowany jest z istoty szarej - kora móżdżku, jądra móżdżku oraz z istoty białej położonej w głębi - ciało rdzenne
- pełni funkcję ośrodka regulującego koordynację ruchów i napięcie mięśni, wpływa na utrzymanie prawidłowej postawy ciała
Rdzeń przedłużony:
- ma kształt spłaszczonego stożka o długości 2,5-3 cm
- ku górze przechodzi w most, ku dołowi przechodzi w rdzeń kręgowy
- zawiera zarówno istotę szarą jak i białą, biała na zewnątrz a szara wewnątrz
- zawiera ośrodki oddychania, naczynioruchowe i sercowe oraz ośrodki związane z czynnością układu pokarmowego
Rdzeń kręgowy:
- znajduje się w kanale kręgowym kręgosłupa
- zaczyna się poniżej skrzyżowania piramid a kończy się stożkiem rdzeniowym na wysokości L2
- ma budowę segmentową, wyróżnia się w nim 31 par odcinków tzw. neuromerów z którymi łączy się 31 par nerwów rdzeniowych
- jest zbudowany z istoty szarej leżącej wewnętrznie i z istoty białej leżącej obwodowo
- istota szara tworzy słupy: przedni, boczny, tylny a istota biała tworzy sznury: przedni, boczny, tylny
OBWODOWY UKŁAD NERWOWY
W skład OUN wchodzą:
nerwy czaszkowe: 12 par
nerwy rdzeniowe: 31 par
obwodowe nerwy układu autonomicznego
NERWY CZASZKOWE
- XII nerwów czaszkowych bierze swój początek w odpowiednich częściach mózgowia
I - n. węchowy II - n. wzrokowy
III - n. okoruchowy IV - n. bloczkowy
V - n. trójdzielny VI - n. odwodzący
VII - n. twarzowy VIII - n. ślimakowo-przedsionkowy
IX - n. językowo-gardłowy X - n. błędny
XI - n. dodatkowy XII - n. podjęzykowy
- zawierają włókna czuciowe, ruchowe oraz włókna przywspółczulne z układu autonomicznego
- do nerwów czuciowych zaliczamy: I, II, VIII
- do nerwów ruchowych zaliczamy: III, IV, VI, XI, XII
- do nerwów czuciowo-ruchowych zaliczamy: V, VII, IX, X
- nerwy III, VII, IX, X zawierają włókna z układu autonomicznego
NERWY RDZENIOWE
- z rdzenia kręgosłupa odchodzi zwykle 31 par nerwów rdzeniowych
wyróżniamy: 8 par nerwów szyjnych (C1 - C8)
12 par nerwów piersiowych (Th1 - Th12)
5 par nerwów lędźwiowych (L1 - L5)
5 par nerwów krzyżowych (S1 - S5)
1 para nerwów guzicznych
- każdy nerw rdzeniowy powstaje z połączenia korzenia przedniego i tylnego tworząc pień nerwu rdzeniowego
- korzeń przedni (brzuszny) wychodzi ze sznurów przednich rdzenia kręgowego, zawiera głównie włókna ruchowe i autonomiczne
- korzeń tylny (grzbietowy) zbudowany z włókien czuciowych, wnika do rogu tylnego i do sznura tylnego rdzenia kręgowego
- pień dzieli się na 4 gałęzie: brzuszną, grzbietową, oponową i gałąź łączącą z pniem współczulnym
- gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych (oprócz piersiowych) tworzą sploty:
splot szyjny: C1 - C4
splot ramienny: C5 - Th1
nerwy międzyżebrowe: Th1 - Th12
splot lędźwiowy: L1 - L5
splot krzyżowy: S1 - S5
UKŁAD SOMATYCZNY
- zapewnia świadomą percepcję, ruchy dowolne i mimowolne wykonywane przez mięśnie poprzecznie prążkowane
W jego obrębie możemy wyróżnić:
a) układ piramidowy: sterujący wykonywaniem ruchów świadomych
b) układ pozapiramidowy: kierujący ruchami zautomatyzowanymi, regulują postawę ciała i napięcie mięśniowe
UKŁAD AUTONOMICZNY
- jest odpowiedzialny za stałość środowiska wewnętrznego
- jego efektorami są: mięśnie gładkie, mięsień sercowy oraz gruczoły
- w jego obrębie wyróżniamy:
a) część współczulną
b) część przywspółczulną
- między obiema częściami występuje antagonizm czynnościowy - pobudzanie lub hamowanie tych samych efektów (zwężanie i rozszerzanie źrenicy, przyspieszanie i zwalnianie częstości pracy serca)
- niektóre narządy są zaopatrywane tylko przez jedną z części układu autonomicznego
CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA
- składa się z:
a) części ośrodkowej, znajdującej się w słupach bocznych rdzenia kręgowego od C8 - L3
b) pni współczulnych
c) gałęzi obwodowych
CZEŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA:
- składa się z:
a) części mózgowej układu przywspółczulnego (jądra przywspółczulnych nerwów czaszkowych)
b) części rdzeniowej znajdującej się w słupach bocznych rdzenia kręgowego............................
4