UKŁAD NERWOWY

Budowa i funkcja

Funkcje

• Odbiór informacji

• Przetwarzanie

• Zapamiętywanie

• Reakcja (wysyłanie inf. do efektorów)

Mózg

• Pień mózgu - rdzeń przedłużony

- most

- śródmózgowie

• Móżdżek

• Międzymózgowie

• Kresomózgowie

Płyn mózgowo-rdzeniowy

• Produkowany w splotach naczyniówkowych komór (ok. 650 ml/d)

- bariera krew/mózg

• Krąży w przestrzeniach płynowych OUN

• Wchłaniany zwrotnie w ziarnistościach pajęczynówki

Cyrkulacja płynu

• Zewnętrzne przestrzenie płynowe (wokół mózgu i rdzenia)

• Wewnętrzne przestrzenie płynowe

- 2 komory boczne

- komora trzecia

- wodociąg

- komora czwarta

- kanał środkowy rdzenia

Funkcje płynu

• Mechaniczna (amortyzacja)

• Transportowa

- O2, CO2, H2O - dyfuzja bierna

- glukoza, aminokwasy - transport aktywny

Receptory

Pobudzane zwykle jednym rodzajem energii

• Mechanoreceptory

• Termoreceptory

• Chemoreceptory

• Fotoreceptory

Receptory - wg położenia

• Eksteroreceptory - w obrębie powłok (dotyk, ucisk, temp. ból, smak)

• Interoreceptory - w narządach i jamach ciała (bólu, chemo-, baroreceptory)

• Proprioreceptory - w mięśniach, stawach, więzadłach, przedsionku (położenie części ciała, kształty przedmiotów, wibracja)

• Telereceptory - wrażenia na odległość (wzrok, słuch,węch)

Cechy wspólne receptorów

• Próg pobudliwości - poziom stanu komórki, po przekroczeniu którego ulega ona pobudzeniu

• Prawo swoistej energii zmysłów Müllera:

rodzaj czucia (wrażenia) zależy od rodzaju receptora, a nie od rodzaju bodżca.

Czucie skórne

• Mechanoreceptory

- ciałko Paciniego - wibracja

- ciałko Meissnera - częstość

- tarczka Merkela - lokalizacja

- ciałko Ruffiniego - wielkość i czas

Termoreceptory

• Receptory zimna - aktywne w temp od 15 do 38°C

• Receptory ciepła - aktywne w temp od 30 do 43°C

Poziom impulsacji z receptorów zimna i ciepła w zależności od temperaturi bodźca, przy stałej temperaturze skóry

Nocyceptory

• BÓL - nieprzyjemne wrażenie zmysłowe, informujące o uszkodzeniu ciała:

- wewnętrznym lub zewnętrznym

- potencjalnym lub dokonanym

Ból somatyczny (powierzchowny)

• Szybki (początkowy) - szybko meldowany, wyraźnie zlokalizowany, wywołuje:

- odruch cofania

- reakcję współczulną

• Powolny (późny) - powoli narasta, tępy, trudny do zlokalizowania, powoduje:

nudności, poty, ↓RR

Ból trzewny

• Zaczyna się w narządach wewnętrznych

• Odnoszony do miejsc na skórze

• Rozpoznanie może być oparte na bólu z odniesienia, np.: - serce - ból w klatce p.

- nerka - okol. lędżwiowa

Ból projekcyjny

• Spowodowany drażnieniem włókien na przebiegu nerwu

• Projektowany na okolicę, unerwianą przez ten nerw

• Ból fantomowy

Neurony czuciowe

• I Aα - mielinowe Φ12-20μm 80-120 m/s

• II Aβ - mielinowe 6-12 35-75 m/s

• III Aδ- mielinowe 1-6 5-30

• IV C bezmielinowe < 1 0,5-2 m/s

Drogi czuciowe

• Drogi sznurów tylnych

• Droga rdzeniowo-wzgórzowa

• Droga rdzeniowo-móżdżkowa przednia

• Droga rdzeniowo-móżdżkowa tylna

Droga rdzeniowo-wzgórzowa

Nerwy czuciowe z nocy- i termoreceptorów, część dróg dotyku i ucisku

I neuron - ze zwojów nerwów czuciowych do komórek rogów tylnych

II neuron

- skrzyżowany w danym segmencie rdzenia

- sznurem bocznym do wzgórza

III neuron dróg czuciowych

• Ze wzgórza do kory mózgowej

• Jako jedna z dróg projekcyjnych (obok drogi wzrokowej, słuchowej,...)

• Do obszarów projekcyjnych kory (tzw. kora czuciowa, w zakręcie zaśrodkowym płata ciemieniowego)

Nieswoiste drogi wstępujące
(„siatkowate”)

• Ze wzgórza do wielu pól asocjacyjnych, głównie kory czołowej

• Przewodzone nimi informacje pochodzą z tworu siatkowatego

Drogi zstępujące

• Układ piramidowy (dowolnoruchowy)

- od kory ruchowej do rdzenia

- uszkodzenie dróg piramidowych prowadzi do zniesienia ruchów dowolnych, spastyki i wygórowania odruchów

• Układ pozapiramidowy (mimowolnoruchowy)

- od jąder podkorowych do jąder ruchowych rdzenia

- odpowiada za automatyzmy ruchowe, regulację postawy ciała

Drogi korowo-rdzeniowe

• Z kory ruchowej (zakręt przedśrodkowy płata czołowego)

• Przez torebkę wewnętrzną, konary mózgu, most do rdzenia przedłużonego

• 80% skrzyżowane na wys. rdzenia przedłużonego (droga piramidowa boczna)

• 20% skrzyżowane na wys. odpowiedniego segmentu rdzeniowego (droga piramidowa brzuszna)

Układ pozapiramidowy

• Droga czerwienno-rdzeniowa (skrzyżow.)

• Droga siatkowo-rdzeniowa (skrzyżow.)

• Droga przedsionkowo-rdzeniowa, nieskrzyż.

Droga czworaczo-rdzeniowa (skrzyżow.)

Łuk odruchowy

• Jest to droga, jaką przebywa impuls od receptora do efektora

• Składa się z 5 części:

- receptora

- drogi dośrodkowej

- ośrodka nerwowego

- drogi odśrodkowej

- efektora

Odruch polisynaptyczny

• Utworzony przez więcej niż 2 neurony

• Receptor jest przestrzennie oddalony od efektora (np. swędzenie w nosie - kichanie)

• Czas trwania odruchu dłuższy (opóźnienia synaptyczne)

• Nasilenie odpowiedzi ruchowej zależy od siły bodźca (pokasływanie - ciężki kaszel)

ODRUCH WARUNKOWY

Bodziec obojętny (nie wyzwalający odruchu) może w określonych warunkach zacząć wywoływać reakcję odruchową:

1. gdy występuje razem z bodźcem bezwarunkowym (odruch warunkowy I rzędu)

2. lub z dobrze utrwalonym bodźcem warunkowym (odruch warunkowy II rzędu)

Bodziec bezwarunkowy

Może występować

1) równocześnie z bodźcem obojętnym

2) z opóźnieniem

3) nawet po ustaniu działania bodźca obojętnego co z czasem zmieni odruch obojętny na warunkowy.

Sterowanie odruchem warunkowym

• Ośrodkiem odruchów warunkowych jest kora mózgowa

• Ośrodki podkorowe mają zdolność pobudzania i hamowania odruchów warunkowych (np. na skutek zbyt wielkiej siły bodźca lub pojawienia się innego bodźca)

23

---