Drodzy Koledzy!
Szanowne Koleżanki!
Do dziś wiele kontrowersji budzi postać ostatniego króla Polski : Stanisława Augusta Poniatowskiego. Zarówno jego osoba, jak i jego postępowanie zostały już bacznie prześwietlone przez historyków. A że jak mówi staropolskie przysłowie ilu ludzi tyle zdań to też i o naszym „królu Stasiu” krąży wiele sprzecznych opinii.
Ja chciałabym wystąpić w obronie ostatniego króla. Jestem przekonana, że w ówczesnej sytuacji politycznej, międzynarodowej, społecznej i ekonomicznej nie mogliśmy mieć innego władcy.
Zarzuca mu się wiele. Że mógł zatrzymać upadek państwa, że sam doprowadził do interwencji wojsk rosyjskich przeciwko konfederacji barskiej. Ale cóż z tego, skoro natura poskąpiła mu przywódczych zdolności?! W zasadzie, to na tron został wyniesiony przez przypadek. Przypadek, którym rządziła Katarzyna II. Ale, przypadki z udziałem Rosji nadal pozostają przypadkami z definicji.(o czym możemy bez trudu przekonać się również dziś, gdy Semiramida Północy dawno już przekroczyła próg Hadesu, przypomnijmy sobie choćby zabójstwo Anny Politkowskiej czy Litwinenki ).
Tak więc wyniesiony na tron przypadkowo, przez obce mocarstwa musiał sprostać zadaniom, które przekroczyłyby siły bardziej zręcznego polityka. Śmiem twierdzić, że ówczesna sytuacja polityczna wymagała obsadzenia na tronie akrobaty albo linoskoczka, a nie polskiego szlachcica.! Oto z trzech stron otoczona przez silnych sąsiadów Rzeczypospolita nie miała możliwości wyjść z kryzysu do jakiego doprowadziła zasiadająca na polskim tronie niepodzielnie przez stulecia „złota wolność szlachecka”! Polska stała się suknem, z którego każdy z zaborców chciał udrzeć tyle,by wystarczyło mu na płaszcz. A Poniatowski? On grał tak by tego „polskiego sukna” starczyło na to, by okryć naród polski. Do podpisania aktów rozbiorowych został zmuszony przez skomplikowaną sytuację międzynarodową i konflikty wewnętrzne!
Oczywiście wszyscy zgodnie wyrzucają Stanisławowi romans z Katarzyną II. Jest to podstawowy argument wszystkich jego przeciwników .Ale przecież „ serce nie sługa nie zna co to pany i nie da się przemocą zakuwać w kajdany” . Poza tym Stanisław August poznał
Sophie Friederike Auguste księżną von Anhalt-Zerbst... Nic Państwu to nazwisko nie mówi? A takie oto miano nosiła Katarzyna zanim zmieniono jej imię, dopisano numerek i przemianowano na carycę. Czy zakochany, ba... nawet zaślepiony miłością młody mężczyzna mógł myśleć o konsekwencjach tego związku? Tak właściwie, to o jakich możemy mówić konsekwencjach? Przecież polityczne jeszcze wówczas nie wchodziły w grę... Katarzyna była jeszcze księżną, a Stanisław z całą pewnością nie pierwszoplanowa figurą w stronnictwie Familii . Nawet w sennych marzeniach nie mógł marzyć o polskiej koronie. Mezalians ? który człowiek szalejący z miłości przejmował by się taką błahostką ?
Dobrze, więc powiedzą niektórzy, nawet jeżeli nie zrobił nic złego i puścimy w niepamięć grzechy młodości, to właściwie dlaczego mamy go uważać za dobrego króla.? Jedna jaskółka wiosny nie czyni, a brak winy nie oznacza jeszcze przyznania statusu króla Salomona i nie daje prawa do przypięcia etykietki „ Wybitny władca” , po czym odstawiamy takiego delikwenta na półkę, za dogmat przejmując informacje o jego świątobliwym i nieskazitelnym panowaniu.
Otóż o ile można zarzucać Stanisławawowi Augustowi Poniatowskiemu nieudolność w sferze politycznej, o tyle należy mu przyznać, że jego działalność w sferze kulturalnej była przeogromna. Założył wraz z Ignacym Krasickim pismo „Monitor”, w którym drukowano teksty mówiące między innymi o poprawie bytu chłopów, nawoływano do tolerancji religijnej. W 1765 roku założył pierwszą Polską uczelnię świecką - Szkołę Rycerską. W Stambule między innymi za jego inicjatywą powstała Szkoła Języków Orientalnych - zajmująca się kształceniem polskiej kadry dyplomatycznej. To za jego panowania powstała Komisja Edukacji Narodowej - czyli pierwsze ministerstwo oświaty oraz Towarzystwo Ksiąg Elementarnych którego zadaniem było opracowywanie podręczników. Został wielkim mecenasem sztuki. Dzięki jego protektoratowi rozwijały się prężnie wszystkie jej dziedziny. Powstawały liczne obrazy, budowle i utwory wzorowane na antyku. Ruszyła też zacofana polska gospodarka. Wybudowano wiele manufaktur włókienniczych, sukienniczych, skórzanych, hut szkła, garbarni, młynów, browarów, cegielni, fabryk powozów, mebli, fajansów, broni. Rozpoczęliśmy eksport towarów przez Morze Czarne ,powstała wówczas także rządowa kompania manufaktur wełnianych, a brat króla założył Fabrykę Krajową Płócienną . Ogromnymi inwestycjami sygnowanymi także przez króla była budowa kanału Ogińskiego i Królewskiego łączącego Niemen i Dniepr oraz Prypeć i Bug. Powstanie państwowej mennicy i reformy monetarne doprowadziły do stabilizacji gospodarki, a zniesienie ceł wewnętrznych na rzecz jednego generalnego znacznie ożywiło handel.