UKŁAD WYDALNICZY
1. Funkcje układu wydalniczego:
Utrzymywanie właściwego stężenia poszczególnych jonów (Na+, K+, Cl-, Ca2+,itd.)
Utrzymywanie właściwej objętości ciała, czyli zawartości wody.
Utrzymywanie stężenia osmotycznego.
Usuwanie końcowych produktów metabolicznych ( np. mocznik, kw.moczowy).
Usuwanie substancji obcych dla organizmu oraz ich produktów metabolicznych.
2. Procesy odpowiedzialne za wytwarzanie płynu wydalniczego
a) Ultrafiltracja - w procesie tym płyn wypychany jest pod ciśnieniem przez błonę półprzepuszczalną, która zatrzymuje duże cząsteczki, jak np. białka, a umożliwia przenikanie wody i małych cząst jak sole, cukry i aminokwasy.
b) Transport czynny - jest to przepływ substancji rozpuszczonych wbrew gradientowi stęż. Proces ten wymaga nakładu energii.
Jeśli trans. czyn. Zachodzi od wnętrza org do narządu bądź organelli wydalniczych to jest to czynne wydzielanie.
Jeśli transport ten zachodzi w przeciwnym kierunku - od narządu do org. - to jest to resorpcja czynna.
3. Wydalanie u pierwotniaków
Pasożyty i pierwotniaki morskie są izotoniczne, czyli w równowadze osmot z otoczeniem, ponieważ stęż elektrolitów elektrolitów ich ciele jest takie samo jak stęż wody morskiej czy płynów ciała żywiciela. Dlatego nie przeprowadzają osmoregulacji.
Natomiast pierwotniaki słodkowodne są hipertoniczne w stosunku do otoczenia, są narażone na ciągłe napływanie wody do ich ciała i rozerwanie komórki, dlatego są zmuszone do ciągłego usuwania wody. Odbywa się to za pomocą wodniczek tętniących, które zbierają nadmiar wody, a następnie usuwają go na zewn.
4. Wydalanie u gąbek
Polega na bezpośredniej dyfuzji produktów przemiany materii z kom na zewn org lub początkowo do mniejszych jam ciała, a później na zewn.
5. Wydalanie u parzydełkowców
Nie posiadają one ukł wydal, a szkodliwe prod przem materii wydalane są na zewn ciała, albo do jamy chłonąco - trawiącej przez kom nabłonkowe. Z jamy tej prod usuwane są przez otwór gębowy.
6. Wydalanie u płazińców
Ukł wydal ma charakter protonefrydialny. Zbudow jest z kanalików rozmieszczonych w parenchymie, zakończonych kom płomykowymi. Kom te maja liczne gwiaździste wypustki oraz skierowany do światła kanalika ruchliwy pęczek zlepionych rzęsek.
Prze ukł wydal są uboczne prod przem materii, ale pełni on zarazem funkcje osmotyczne.
a) Niektóre wirki morskie nie posiadają ukł wydal, gdyż są izotoniczne ze swoim otoczeniem.
U pozostałych wirków ( np. u wypławka białego) ukł wydal zbudow jest z 2 głównych przewodów wydal - lewego i prawego, połączonych ze sobą na przodzie ciała poprzecznym kanalikiem. Przewody otwierają się na zewn otworkami wydalniczymi leżącymi w jednakowych odstępach na grzbietowej str ciała. Każdy z głównych przewodów rozgał się na szereg drobnych kanalików zakończonych kom płom. Kom płom pobierają z parenchymy wodę i wprawiają ją w ruch w kierunku otworków wydal.
b) U przywr, czyli np. u motylicy wątrobowej, ukł wydal skł się z pojedynczego przewodu środkowego, otwierającego się na tylnym końcu ciała otworkiem wydal. Przewód śr rozgałęziony jest na mniejsze kanaliki zakończone kom płom.
c) U tasiemców występ 2 przewody wydal rozgałęzione na kanaliki zakończone kom płom. Przewody te ciągną się przez wszystkie człony wstęgi, a w każdym członie połączone są ze sobą przewodem poprzecznym. Każdy z bocznych przewodów wydal uchodzi własnym otworem wydal.
Oprócz tego boczne przewody wydal łączą się ze sobą w główce oraz na końcu ciała, gdzie w ostatnim członie uchodzą wspólnym otworem wydal.
7. Układ wydalniczy wstężnic
Najczęściej skł się z 2 krótkich przewodów wydal ciągnących się po obu str przełyku w kształcie litery U. Otwierają się jednym końcem na zewn drobnym otworkiem wydal, a drugim szczelnie przylegają do ścianek naczynia krwion. Od przedniego końca odchodzą kanaliki zakończone kom płom.
8. Korzyści i wady mechanizmu filtracji
a) Wiele subst zawartych w moczu pierw (jak glukoza, aminokw, wit.) ma dużą wartośc dla org i nie powinny być tracone, dlatego dla ich zatrzymania w org potrzebny jest mechanizm resorpcji.
b) Dowolna subst przefiltrowana do moczu pozostaje w nim, chyba że ulegnie resorpcji.