Do najbardziej znanych koncepcji psychodynamicznych należy hierarchia potrzeb opracowana przez amerykańskiego psychologa Abrahama Maslowa. Badacz ten twierdzi, że ludzie są motywowani przez hierarchiczny system pięciu podstawowych potrzeb. Są nimi w kolejności zaspokajania:
1. potrzeby fizjologiczne - głód, pragnienie, seks, itd.;
2. potrzeby bezpieczeństwa - pewności, stałości, zależności, opieki, wolności od strachu, od lęku i
chaosu, potrzeba struktury, porządku, prawa, ograniczeń, silnego opiekuna;
3. potrzeby afiliacji - kontaktów społecznych, miłości, czułości, przynależności;
4. potrzeby szacunku - osiągnięć i prestiżu;

5. potrzeby samorealizacji - pragnienie samourzeczywistnienia, to znaczy zrealizowania swoich
pragnień, zdolności oraz zainteresowań; potrzeby poznawcze, a wiec rozumienia otaczającej nas
rzeczywistości, oraz potrzeby estetyczne, czyli odczuwania piękna.

Zdaniem A. Maslowa zaspokojenie potrzeb umiejscowionych niżej w hierarchii jest warunkiem aktywizacji potrzeb wyższych; niezaspokojone pierwsze potrzeby dominują i zwyciężają w konflikcie z niezaspokojonymi następnymi. Zarówno w rozwoju gatunku ludzkiego, jak i jednostki ludzkiej, najpierw dominują potrzeby fizjologiczne i bezpieczeństwa, a dopiero później potrzeby samorealizacji. A. Maslow twierdził też, że motywatorami ludzkiego działania są tylko potrzeby niezaspokojone.

1. Potrzeby fizjologiczne

Związek pracy z potrzebami fizjologicznymi jest oczywisty. Głównie dzięki pracy ludzie zdobywają środki umożliwiające ich zaspokojenie. Potrzeby: jedzenia, zaspokojenia pragnienia, snu , utrzymywania stałej temperatury ciała itd., pojawiają się regularnie z dużą siłą ( proporcjonalnie do okresu ich niezaspokojenia, czyli czasu deprywacji ) i nie mogą być ignorowane przez zbyt długi czas.
Podstawowe znaczenie tych potrzeb przy podejmowaniu decyzji o zatrudnieniu jest szczególnie widoczne w społeczeństwach i rejonach o niskim stopniu rozwoju gospodarczego. We współczesnym świecie ciągle zbyt często spotykamy się z sytuacjami, w których zapłatą za ciężką pracę jest jedynie codzienne wyżywienie, drelich roboczy oraz możliwość przespania się pod dachem.
Praca jest jednak nie tylko środkiem, ale także - w znaczeniu organizacji zatrudniającej - miejscem zaspokojenia potrzeb fizjologicznych. W związku z tym szczególnego znaczenia nabiera problematyka warunków socjalno - bytowych oraz higieny i bezpieczeństwa. W sferze „obsługiwania” tej potrzeby leżą też kwestie dostosowania stanowiska pracy, maszyn i narzędzi do psychofizycznych cech i możliwości człowieka. Jest to domena nauki zwanej ergonomią.

2. Potrzeby bezpieczeństwa

Zdaniem A. Maslowa potrzeby bezpieczeństwa odgrywają niezwykle dużą rolę we wczesnych fazach rozwoju. Od odczuwalnej przez dziecko bliskości i miłości matki w wielkim stopniu zależy prawidłowy rozwój każdego człowieka. Ale i w życiu dojrzałym potrzeby te dają o sobie znać. Dotyczy to również sytuacji zawodowych.
Potrzeba bezpieczeństwa uaktywniają się szczególnie w sytuacjach nowych. Podjęcie pierwszej w życiu pracy zawodowej w jednakowym stopniu rodzi nadzieje, jak również obawy o to, czy podołamy nieznanym sobie, przyszłym obowiązkom oraz czy potrafimy zaadaptować się do nowego środowiska społecznego. Podobne uczucia towarzyszą awansom zawodowym, zmianom technicznym, organizacyjnym i ekonomicznym, zmianie miejsca pracy. Sytuacje nowe rodzą niepewność, czasem nawet lęk. U starszych pracowników mogą nasilać się obawy o brak przydatności zawodowej lub utratę pracy. Ich przyczyną jest zwykle spadek sprawności fizycznej i umysłowej oraz „starzenie się” kwalifikacji zawodowych.
U wielu ludzi potrzeby bezpieczeństwa są ważną siłą napędową ich aktywności zawodowej. Istotne znaczenie ma sam fakt posiadania pracy, związane z nią wynagrodzenie oraz zapewnienie bezpiecznych warunków realizacji organizacyjnych zadań. Stwierdzono też, że umiarkowana obawa o utratę pracy wpływa pozytywnie na wielkość i jakość uzyskiwanych efektów.

3. Potrzeby afiliacji

Potrzeby afiliacji ( przynależności do grupy ) wiążą się ze społeczną naturą człowieka
i przejawiają w poszukiwaniu pozytywnej więzi z innymi ludźmi. Kształtują się od wczesnego dzieciństwa. Początkowo podstawową rolę odgrywa więź z matką i ojcem, później szkolne oraz pozaszkolne kontakty z rówieśnikami. W kontaktach społecznych doznajemy uczuć koleżeństwa, przyjaźni i miłości.

Doświadczenia związane z nimi w dużym stopniu kształtują naszą postawę - „ku” lub „od” innych. Są także konsekwencją dominowania jednej z tych orientacji. Postawa „ku” przejawia się w dążeniu do nawiązywania nowych kontaktów, przebywania i współpracy z innymi, współprzeżywania (empatii ). Wiąże się to z pozytywnymi uczuciami i wzmocnieniami wynikającymi z „bycia” w grupie.
Postawa „od” jest nasycona tendencjami i charakterystykami przeciwnymi.
Podjęcie przez człowieka pracy zawodowej daje okazję do przeżywania nowego typu kontaktów społecznych. Czujemy się pracownikami określonej firmy, członkami małej grupy pracowniczej i grupy zawodowej. Praca daje również możliwość zaspokojenia innych, wcześniej ukształtowanych potrzeb afiliacyjnych.

Dążenie do kontaktów z innymi jest ważnym motywem, który wpływa na decyzję podjęcia pracy. Widzimy to szczególnie wyraźnie w przypadku wielu kobiet „zabezpieczonych” finansowo, na przykład tych „prowadzących dom”. Oto co powiedziała jedna z nich: „Rodzina jest dobrą sprawą, lecz chętnie poszłabym do pracy. Byłaby tam okazja spotkać nowych i ciekawych ludzi. Na jakiś czas oderwałabym się od dzieci i męża, który tylko od czasu do czasu przestaje oglądać telewizję lub czytać gazetę, a i w tedy natychmiast zapada w drzemkę”.

4. Potrzeby szacunku

Potrzeby szacunku, zdaniem A. Maslowa, rozwijają się w okresie młodości człowieka i przejawiają w takich zachowaniach jak „szpanowanie”, przechwałki, fantazjowanie na temat własnych osiągnięć itp. U wielu ludzi dojrzałych ulegają one pewnemu wyciszeniu, na rzecz zaktywizowanej potrzeby samorealizacji.
Znaczenie potrzeb szacunku wśród ludzi zależy w dużym stopniu od typu kultury.
Współczesna kultura amerykańska i europejska są nastawione na sukces - kształtują i wzmacniają dążenia do wyróżniania się, powodzenia, kariery i osiągnięć na dowolnym polu. Można się o tym przekonać studiując choćby księgę rekordów Guinessa. W kulturach tych pieniądze, władza, i prestiż stają się najważniejszymi wartościami i wskaźnikami pozycji społecznej.
Większość ludzi podejmuje pracę w celach zarobkowych. Pieniądze są bowiem jednym z najbardziej uniwersalnych środków umożliwiających zaspokojenie innych potrzeb. Dotyczy to również potrzeb szacunku. Wiele osób traktuje bowiem wysokość zarobków jako miarę uznania dla zawodu, wykształcenia, umiejętności i osiąganych w pracy wyników.
Pewien kierownik, dzieląc miesięczną premię pomiędzy podwładnych przyznał jednemu z nich kwotę nieco tylko mniejszą niż pozostałym. Pracownik jednak poczuł się bardzo pokrzywdzony, odwołał się nawet w tej sprawie do dyrektora. Nie chodziło mu w zasadzie o pieniądze, lecz o fakt, że został potraktowany gorzej niż inni. Motywem jego działania była urażona duma, czyli niezaspokojona potrzeba szacunku.
Istotne znaczenie dla indywidualnego poczucia społecznego szacunku ma uznanie przez innych znaczenia i ( lub ) atrakcyjności wykonywanego zawodu oraz organizacji w której się uczestniczy. W wielu krajach prowadzone są badania nad prestiżem zawodów. W Polsce wysokim uznaniem społecznym cieszą się: lekarze, dziennikarze, sędziowie, naukowcy, aktorzy, pisarze, ostatnio również informatycy. Hierarchia prestiżu zawodów zmienia się w czasie i kształtuje odmiennie w różnych krajach. Na przykład w XIX wieku, w Europie, zajęcie aktorki teatralnej było powszechnie „źle widziane”.

5. Potrzeby samorealizacji.

Prawie każdy człowiek ma swoje ulubione zajęcie, które najczęściej wiąż się z realizacją jego zainteresowań ( hobby ) i potencjalnych możliwości. Wykonując je rozwija się i samourzeczywistnia. Ideałem jest, gdy znajdzie odpowiednie po temu warunki także w zatrudniającej go organizacji lub firmie, której nie jest właścicielem, gdy może realizować się w pracy zawodowej.
Dążenie do samorealizacji jest ważnym motywatorem. Pracownik z taką zaktywizowaną potrzebą z zasady ( oczywiście w warunkach sprzyjających ) dobrze wykonuje swoje zadania, nie wiążąc bezpośrednio i zbyt ściśle własnej aktywności z poziomem uzyskiwanych zarobków. Na pytanie: „dlaczego pracujesz ?” odpowiada najczęściej: „bo lubię tę pracę i firmę”. Inni na to pytanie odpowiadają zwykle: „bo muszę” lub „robię to dla pieniędzy”.
Pracownik samourzeczywistniający się niechętnie zmienia rodzaj wykonywanego zajęcia, „trzyma się swojej pracy” i realizuje zadania nie bacząc na przejściowe trudności. Często zajmuje się też nimi w swoim czasie prywatnym.
Z badań przeprowadzonych przez socjologów wynika, że stosunkowo największą wagę do możliwości samourzeczywistnienia przywiązują ludzie w wieku 40-50 lat. Poszukując pracy zwykle zadają najpierw pytanie „co będą robić ?”, a dopiero później „za ile ?”. U młodych pracowników często kolejność zadawanych pytań jest odwrotna.
Samorealizacja wiąże się bardziej z zadowoleniem z samego działania, które lubimy wykonywać i uczestnictwem w procesie powstawania czegoś, niż z końcowym efektem i uzyskaną oceną ( pochwałą, nagrodą, wynagrodzeniem ).

7

2

---