Rachunkowość - metodyka opisu procesu pomnażania kapitału.

Idea kwantyfikacji - przekazywanie w liczbie i wadze; dziś - mierzenie wartości

Rachunkowość - system informacyjno kontrolny, uniwersalny, elastyczny, podmiotowy (współczesny rodzaj księgowości)

Uniwersalizm rachunkowości:

• Zdolność do funkcjonowania w różnych warunkach,

• Zdolność do realizacji równoległych różnych funkcji

-f. informacyjna - dostarczenie informacji odbiorcom wewn.,

-f. kontrolna - zapobieganie marnotrawstwu,

-f. analityczna - możliwość przeczytania obrazu, ustalenie wskaźników

-f. stymulacyjna - policzenie daje nam luki,

• Zdolność do tworzenia obrazów opartych na rzeczywistości i przewidywalności,

• Zdolność do funkcjonowania w różnych formach i technikach (organizacyjne i narzędzia)

Przedmiot rachunkowości - zjawiska gospodarcze występujące w jednostkach gospodarczych, wpływające na ich majątek.

STRUKTURY RACHUNKOWOŚCI

Struktura funkcjonalna

Rachunkowość dzieli się na:

Finansową - ma za zadanie rozliczyć jednostkę z otoczeniem (sprawozdanie finansowe, badanie)

Zarządcza - oprzyrządować proces podejmowania decyzji (efektywność)

Struktura przedmiotowa

-wymiary rachunkowości

• Rachunek zasobów: majątek, kapitały, konta bilansowe, bilans majątkowy, wynik finansowy,

• Rachunek strumieni: przychodów i kosztów, konta wynikowe, rachunek wyników,

• Rachunek czynników: siły pozytywne, negatywne, konta sił

Struktura formalna

0-3 - zasoby i rozrachunki (majątek i kapitały)

0- majątek trwały, 1- zasoby pieniężne, 2-rozrachunki, 3-zasoby materiałowo towarowe 4-5 strumień kosztów, kalkulacyjny (porównawczy) rachunek wyników, 4-koszty poniesione, 5-koszty, 6-produkty, 7- przychody i koszty ich osiągnięcia, 8- wynik finansowy

Struktura prawna

-opis przyjętych zasad,

-prowadzenie ksiąg,

-okresowe ustalanie i sprawdzanie,

-wycena aktywów i pasywów,

-sprawdzanie,

-gromadzenie dokumentacji,

-poddanie badaniu sprawozdań

Nadrzędne zasady rachunkowości:.

-Memoriałowa - rozstrzyga na bazie czego tworzymy obraz życia gospodarczego; przychody i koszty są poniesione w momencie ich wystąpienia,

-kontynuacji - działanie jednostki nie jest ograniczone w czasie,

-wiernego obrazu ekonomicznego - rachunkowość jednostki daje obraz jej sytuacji finansowej

-ostrożnej wyceny - nie zawyżać wartości majątku i przychodów

-periodyzacji - podział na odcinki

-podmiotowości - punkt widzenia podmiotu,

-wyższości treści nad formą

-ciągłości - przyjęte zasady należy stosować w sposób ciągły

-istotności - wykazywanie w sprawozdaniach finansowych tylko niezbędnych informacji,

-zakazu kompensat - wartość poszczególnych składników ustala się oddzielnie

Metoda podmiotowa - wszelkie fakty gospodarcze są rejestrowane i interpretowane zawsze z punktu widzenia jednostki gospodarczej, której dotyczą.

Metoda bilansowa - decyduje o istocie rachunkowości i o jej nieprzemijającej roli w zakresie odzwierciedlania rzeczywistości gospodarczej

Księgowość - podstawowy element rachunkowości, stanowi jej część rejestracyjną, której efektem jest odzwierciedlenie zmian w majątku i jego stanów, stanowi prowadzenie ksiąg rachunkowych.

Statyczny rachunek w systemie rachunkowości.

1.Założenia metodologiczne.

Łatwiej poznać system.

Zasoby - pierwsze spojrzenie - to wszystko jest w ruchu ale my traktujemy je w tym momencie jako statyczne.

Metoda rachunkowości - specyficzny sposób spojrzenia. Spojrzenie z dwóch punktów widzenia na zasoby, które obserwujemy zgodnie z metodą bilansową: punkt widzenia: rzeczowy - bierze pod uwagę i za podstawę postać funkcjonalną transformację wartości. Finansowy - bierze pod uwagę źródło pochodzenia, kapitał własny i obcy.

Strona rzeczowa może być dobrze ukazana w miernikach, a kapitał jest stosunkiem wartości do zasobów.

Wartości niematerialne. Wartość firmy, znak firmowy, patent, licencja, spółdzielcze prawo do lokalu.

Papiery wartościowe - to dokument potwierdzający prawa majątkowe, którego realizacja ma nastąpić na podstawie dokonania lub zwrotu dokumentu.

Dla rachunkowości najważniejsze są 4 grupy:

-akcje, obligacje, weksle, czeki

Tę zbiorowość możemy sklasyfikować przez takie kryteria jak:

• 2 pkt widzenia funkcji, a więc na funkcjonalną strukturę i wówczas można podzielić je na kapitałowe - cel, zabranie rozproszonego kapitału (akcje, obligacje)

Głównym, celem czeków i wekslów jest wzmocnienie pieniądza

• 2 pkt widzenia ryzyka (o dużym ryzyku akcje, o małym ryzyku czek)

nadrzędna zasada rachunkowości

• 2 pkt widzenia podmiotu emitenta

-papiery wartościowe obce - emitentem obligacji jest skarb państwa. Wypierają pieniądz i są lokowane w majątku jednostki.

-papiery wartościowe własne - emituje weksle, wystawiam czek, są elementami kapitałów własnych lub obcych. Kapitał akcyjny, obligacyjny, zobowiązania wekslowe i czekowe.

Metoda bilansowa (MB)

Zasoby

Rachunek bilansowy (bilans majątku)

Bilans majątku - okresowy rachunek stanu i reprodukcji zasobów jednostki gospodarczej (musimy pokonać wielkość zasobów po ich odnowieniu)

z łac. Bis lanx - dwa, szala wagi, - zestawienie zasobów nazywamy aktywami, a kapitał pasywami.

Cechy bilansu: dwustronność, jednostronność, równość, statyczność

Często ukazuje się majątkowy w postaci dwuszalowej wagi. Tym równoważny jest wynik finansowy (różnica salda).

Układy bilansów:

-porównywalność = ciągłość,

-formalna,

-merytoryczna - dotyczy zasad wyceny

Koncepcja formalna

-znormalizowana,

-bieżąca,

z pkt. Merytorycznego

-netto, brutto, mieszane.

Bilans znormalizowany - jest określony przez normę prawną. Cechą charakterystyczną jest to, że dzieli na grupy i podgrupy.

Wycena finansowa - (wszelka wycena rachunkowości) - podział wartości, celu. Daje możliwość podwójnego spojrzenia, zbudowania nowego systemu.

Wady, zagrożenia

1.wynikające z nadmiernego ...

2.zjawiska względnie ujemne

3.deformacje systemowe

4.deformacje inflacyjne

Oscylacja wyceny - wokół rzeczywistości - tolerancja wzgl. nie przeszkadza w skorzystaniu z zasad rachunkowości. Zależy od przedmiotu wyceny - niemożność dokonania ekonomicznej wyceny.

WA- wartość przeciętna, system FIFO, LIFO, SI (szczegółowa identyfikacja)

Świadomą celową deformacją systemową są usankcjonowane zasady wyceny, są one uwidocznione w ustawie.

Można tu wyróżnić kilka zasad wyceny:

• śr. trwałe - w wartości netto po połączeniu zużycia,

• rzeczowe składniki majątku obrotowego np. zapasy w cenie nabycia = koszty nabycia i cena zakupu

• śr. pieniężne - wg. Wartości nominalnej ceny pieniężnej.

Aport - kapitał wnoszony w formie niepieniężnej

Korekty - utrudniają czytanie i trzeba mieć świadomość korekt - cząstka wartości niezbędna do poprawnej wyceny - działa zwiększająco (k. Bezpośrednie)

Materiały (cena zakupu)

+ koszty zakupu korekta

materiały (w cenie nabycia)

środki trwałe brutto

-zużycie korekta

środki trwałe netto

działa zmniejszająco (k. pośrednie)

Bilans netto - bilans bez pozycji korygujących

Bilans brutto - gdy wszystkie pozycje będą miały wyłonioną korektę

Praktyka tego nie potrzebuje, stąd kompromis - bilans mieszany w przedziale netto - brutto powołujemy korektę do istotnych treści.

Bilans znormalizowany jest bilansem mieszanym, a korekty dotyczą wartości mieszanych.

Wynik finansowy - przychody - koszty

Wynik finansowy - zależy od stopnia inflacji, rotacji majątku ( szybkości krążenia struktury majątku).

W warunkach inflacji porównujemy przychody mierzone kosztami słabszymi z kosztami mierzonymi pieniądzem silniejszym.

RACHUNEK DYNAMICZNY SYSTEMU RACHUNKOWOŚCI.

Dynamika życia gospodarczego to zdarzenia gospodarcze. Dla rachunkowości ważne są operacje gospodarcze. Zdarzenia gospodarcze łączą się z dokumentem. Operacje gospodarcze łączą się z dowodem księgowym.

Każdy dowód księgowy jest dokumentem ale nie odwrotnie. Elementy operacji gospodarczych:

a) uchwytność rachunkowa,

b) odpowiednie udokumentowanie

c) oddziaływanie na zasoby

Ad. a Jest to możliwość kwantyfikacji

Ad. b Umowa jest reprezentantem zdarzenia gospodarczego. Zdarzenie gosp. leży w sferze udokumentowania operacji gosp.

Ad. c Dynamika życia gosp. można zmieścić w tablicy, która ma 4 pozycje.

+M -M

wzrost zmniejszenie

składnika innego składnika

majątku majątku

-K +K

zysk na

fundusz

rezerwowy

Zmiany te są ekwiwalentne (równomierne).

Mogą nastąpić zmiany po obu stronach np. +M +K

Za zobowiązania będziemy musieli kiedyś uregulować i wtedy -K -M

Całość życia gospodarczego to są te 4 przypadki:

+M -M

-K +K

+M +K

-K -M

Całość życia gospodarczego przejawia się we wzroście i ubytku wartości.

1. Oddziaływanie na zasoby to jeden z warunków istnienia operacji gospodarczej.

Operacje:

-majątkowe,

-kapitałowe,

-majątkowo-kapitałowe

2. Wielkość zasobów - większe zasoby to szansa większych zysków, im większe zasoby tym większa szansa generowania korzyści. Wielkość zasobów nie jest obojętna.

-operacje majątkowe nie zmieniają wielkości zasobów

-operacje majątkowo-kapitałowe - powodują tą zmianę.

3. Liczebność składników zasobów, które ulegają zmianie:

-operacje proste - gdy dynamika życia powoduje zmiany dwóch składników zasobów,

-operacje złożone - gdy zmianie ulegają więcej niż dwa składniki zasobów (środki trwałe, materiały, zobowiązania)

• jednokierunkowe,

• dwukierunkowe

4.Kapitał własny - wpływ operacji gospodarczych

1. N - operacja gosp. nie zmienia kapitału,

2. T - operacje gosp. wpływające na kapitał z woli właściciela,

3. T - operacje gosp. wpływające na kapitał przez działalność gosp.

„a” i „b” to operacje bilansowe, „c” to operacja wynikowa

Konto - rachunek dynamiczny, jednostkowy rachunek zmian wartości przedmiotu obserwacji

Konto nie jest równoważne

Obrót - suma jednokierunkowych zmian na koncie (debetowy, kredytowy)

Zasoby: majątek, kapitał

1. Zasada podwójnego zapisu - operacja ukazana po dwóch przeciwstawnych stronach konta (może to być nawet tylko 1 konto)

2. Elastyczność systemu - można go rozbudować do potrzebnych rozmiarów, wynika z elastyczności rachunku.

3. Bilans próbny - zestawienie danych księgowych z rzeczywistością.

4. Inwentaryzacja - konfrontacja danych księgowych z rzeczywistością.

Podzielność kont

Podział poziomy - (przedmiot podziału)

1.spok (sam przedmiot obserwacji konta)

2.konta zbiorowe (przeciwieństwem są konta pojedyncze, niepodzielne)

Konto syntetyczne - zbiorowe, podzielne poziomo posiadające swe rozwinięcie w kontach analitycznych.

Konto analityczne - wynikłe z podziału mające swe odniesienie w kontach syntetycznych

Proces podziału kończy się gdy dojdziemy do pojedynczych kont (przeciwieństwo to łączenie kont)

Konta analityczne muszą być uzgodnione (z syntetycznymi).l

Podział pionowy

1.wpok (wartość przedmiotu obserwacji konta)

2.wszystkie konta

Podział pionowy polega na wyselekcjonowaniu cząstki wartości na inne konto.

Konta korygowane i korygujące.

Zestawienie obrotów i sald.

Konta wynikowe - szczególnym rodzajem kont korygujących - czyli powstałe z podziału pionowego.

KONSTRUKCJE EWIDENCYJNE

Inwestycje - zaopatrzenie w środki trwałe. Ich zasób jest warunkiem.

Warianty ujęcia procesu zakupu

I.Bez wykorzystania dodatkowych kont

Podniesienie wartości materiału

II.Z wykorzystaniem dodatkowych kont.

a)zd. finansowe i zd. rzeczowe,

b)zd. rzeczowe i zd. finansowe.

III.Z wykorzystaniem dodatkowego konta A-P (łączenie poziome dwóch poprzednich)

Ten element rodzi pewne konsekwencje i uwagi

1.Dokumentacja (trzeba lepiej dokumentować bo jest „lub”

2.Rozliczenia (była wstępna wycena, należy uregulować rozbieżności)

3.Bilans próbny (zestawienie obrotów i sald)

4.Bilans majątkowy (trzeba rozdzielić na składniki pierwotne (materiały w drodze - A, zobowiązania z tytułu dostaw niefakturowanych P) Trzeba to umiejscowić - materiały w drodze mniej płynne. (rozwiązanie merytoryczne)

5.Rejestr (tego wymaga prawo podatkowe. Rejestr zakupu i sprzedaży) Opera się na tym, że dla transakcji dajemy cały wiersz, drugi otwarty - czegoś nie ma

6.Proces zakupu (inna koncepcja) - materiały, teraz problemem jest ujęcie zapasów.

Amortyzacja potencjalna - gry towar nie zostanie sprzedany (odzyskam gdy sprzedam)

KONSTRUOWANIE RACHUNKÓW SZCZEGÓŁOWYCH

Rachunek kosztów - przykład budowy kont wynikowych i w tym rachunku są dwa strumienie II wymiar rachunkowości jest związany z I wymiarem - dotyczy dwóch spraw - płynie strumień kosztów i przychodów.

Konta powstają z podziału pionowego.

Koszty jako przedmioty rachunku kosztów.

Koszty - strumień zużytych zasobów. Koszty poniesione w wyniku działalności. Musimy znać istotę kosztów potem podajemy rodzaje (kategoria memoriałowa).

Wydatek - każdorazowy rozchód środków pieniężnych, gotówkowo lub bezgotówkowo (miara nakładów i kosztów).

Nakład - (niejednolity sąd) odpowiednio wycenione celowe zużycie zasobów (wystarczy dobra wola). Np. wygrałem przetarg, buduje masarnię - wykładam kafelkami. Ale pojawia a się konkurencja - nakład wchodzi w straty.

Strumień celowego zużycia nie zawsze jest równy kosztom. Musi być rezultat, musi przejąć nakład.

Koszt musi dawać efekt w wyniku celowego zużycia.

Koszty rodzajowe - rodzaj zużytych zasobów pracy (śr. trwałych, pieniężne, obrotowe)

k. rachunkowe - rozliczenie kosztów

k. reagowania - koszty reagują na rozmiary

k. bezpośrednie - odniesione dokładnie na bazie pomiaru badań,

k. pośrednie - przybliżone, niedokładne (1)

k. reagujące - zmienne, proporcjonalne, progresywne, dygresywne (0, 1)

k. niereagujące - stałe (0)

Wzk=

Zakres - (nie ujmuje)

-pozostałych kosztów operacyjnych (straty nadzwyczajne)

-kosztów finansowych,

-kosztów inwestycyjnych,

-straty nadzwyczajne.

Czas -

Układ rodzajowy przyjmuje koszty niezależnie od okresu, którego dotyczą (okresów poprzednich, bieżących i przyszłych)

Układ kalkulacyjny przyjmuje tylko koszty bieżącego okresu.

Ujęcie -

Układ rodzajowy przyjmuje koszty 1x. Układ kalkulacyjny przyjmuje koszty wiele razy gdyż chodzi tu o dokładne rozliczenie.

Konsekwencja:

Należy opamiętać, że koszt zakupu może być ujęty w momencie powstawania czy w momencie rozliczenia.

Funkcje rozliczeń między

I.Rozliczenia między układami,

II.Rozliczenie wewnątrz układu K.

Zasada podwójnego zapisu - operacji gospodarczej polega na dwukrotnej rejestracji operacji gospodarczej przy zachowaniu reguły przeciwwagi i reguły równowagi

Reguła przeciwwagi - wyraża się w podwójnej rejestracji operacji gospodarczej po dwóch różnych stronach kont: Dt i Ct.

Reguła równowagi - oznacza, że księgowanie operacji odbywa się zawsze na dwóch kontach po dwóch różnych stronach i w tej samej kwocie.

Otwarcie konta - na podstawie bilansu polega na przeniesieniu stanów wykazanych w bilansie na właściwe konto przy założeniu, że stany początkowe aktywów po stronie Dt, a stany początkowe pasywów po stronie Ct.

Zestawienie obrotów i sald (bilans próbny) - jest to zestawienie bilansujących się parami stanów obrotów i sald.

Storno - jest to słowo pochodzenia włoskiego oznaczające zapis korygujący i oparte na zasadzie podwójnego zapisu. Wyróżniamy storno czarne i czerwone.

Storno czarne - jest to zapis korygujący polegający na poprawie błędu w ten sposób, że wpisujemy błędne kwoty na tych kontach, gdzie był błąd, lecz po przeciwnych stronach i przy użyciu liczb dodatnich. Wadą storna czarnego jest sztuczne zawyżanie obrotów, dlatego gdy zależy nam na czytelności obrotów powinniśmy stosować storno czerwone.

Storno czerwone - polega na dokonaniu zapisu korygującego na tych samych kontach co był błąd i na tych samych stronach kont na których dokonano zapisu błędnego, lecz za pomocą liczb ujemnych (kolor czerwony).

Konta możemy podzielić na syntetyczne i analityczne.

Konta analityczne - są kontami szczegółowymi i obowiązuje na nich zapis pojedynczy powtarzany. Zasada prowadzenia kont analitycznych sprowadza się do tego, że jeżeli dokonujemy zapisu na koncie syntetycznym po stronie debetowej w kwocie zbiorczej to powtarzamy ten zapis na kontach analitycznych również po stronie debetowej i we właściwej kwocie.

Okresowo następuje uzgodnienie zapisów kont analitycznych i syntetycznych. Dokonuje się to za pomocą równań analityki:

• suma zapisów po stronie Dt wszystkich kont analitycznych musi być równa sumie zapisów po stronie Dt na koncie syntetycznym,

• suma zapisów na wszystkich kontach analitycznych po stronie Ct musi być równa sumie obrotów Ct na koncie syntetycznym,]

• suma sald wszystkich kont analitycznych musi być równa saldu konta syntetycznego i musi mieć tą samą nazwę.

Konto „Rozliczenie zakupu” może mieć dwa salda. Saldo Dt wyrażające materiały w drodze i występujące w przypadku gdy otrzymamy fakturę, a do końca miesiąca nie ma dostawy. Stan materiałów w drodze wykorzystywany jest w aktywach bilansu, natomiast saldo Ct wyraża stan dostaw nie fakturowanych i oznacza sytuację, że przyjęto materiały a nie ma na nie faktury. Stan taki wprowadza się do pasywów bilansu. Konto „Rozliczenie zakupu” służy do porównywania i rozliczania danych zawartych w fakturze z wartością przyjętych materiałów. Różnice te mogą dotyczyć:

• policzonego w fa podatku VAT, który można odliczyć od VAT-u należnego,

• policzonych kosztów transportu,

• opakowań,

• odchyleń od cen w przypadku stosowania stałych cen ewidencyjnych różnych od cen rzeczywistych policzonych w fakturze.

Materiały możemy wyceniać według:

• rzeczywistych cen zakupu,

• rzeczywistych cen nabycia (cena zakupu powiększona o koszty związane z zakupem np. koszty transportu, ubezpieczenia),

• stałych cen ewidencyjnych ustalonych na poziomie cen zakupu lub cen nabycia.

W przypadku ewidencji przychodów według cen rzeczywistych rozchód materiałów z magazynu może być wyceniony metodą:

• FIFO (pierwsze przyszło, pierwsze wyszło),

• LIFO (ostatnie przyszło, pierwsze wyszło),

• cen przeciętnych,

• identyfikacji.

Zasady wyceny:

1.Składniki majątku nabywane z zewnątrz (rzeczowe składniki majątku oraz zakupywane środki trwałe) wycenia się wg ich cen zakupu lub cen nabycia. Cena zakupu to cena zawarta w rachunku (w fakturze) dostawcy. Cena nabycia zaś jest sumą ceny zakupu i kosztów zakupu (koszty transportu, ubezpieczenia, opakowań itp. (nie wyżej niż cena rynkowa).

2.Składniki majątku trwałego zużywającego się stopniowo (środki trwałe, wartości niematerialne i prawne), wycenia się wg ich wartości netto, czyli po potrąceniu ich dotychczasowego zużycia.

3.Produkty pracy, czyli wyroby gotowe i produkcja nie zakończona, wyceniane są wg rzeczywistych kosztów ich wytworzenia. Również do nich odnosi się formuła: nie wyżej niż cena rynkowa.

4. Rozrachunki i inne prawa majątkowe wycenia się według wartości historycznej, uzgodnionej i potwierdzonej przez kontrahentów ( partnerów) w momencie zawarcia transakcji, czyli wg ich wartości nominalnej

Bilans majątkowy - okresowy rachunek stanu i reprodukcji majątku i kapitałów jednostki gosp. Bilans majątkowy to dwustronne, przeciwstawne, w sumach końcowych równoważne zestawienie wszystkich składników majątku i kapitałów jednostki gosp. w pewnym momencie zwanym momentem bilansowym.

Operacje gospodarcze - takie zdarzenia gospodarcze, które powodują zmiany w składnikach bilansu. Każda operacja gosp. jest zdarzeniem gosp., ale nie każde zdarzenie gosp. jest operacją gosp. Aby zdarzenie gosp. mogło być traktowane jako operacja gosp. musi spełniać warunek: musi powodować zmiany składnika bilansu majątkowego

Zdarzenia gosp. a operacje gosp.

Cechy charakterystyczne operacji gospodarczych:

-ścisły związek z działalnością prowadzoną przez jednostkę gosp.,

-jednoznacznie określony termin wystąpienia (dzień, miesiąc, rok),

-wyrażenie skutków decyzji gosp. lub skutków nadzwyczajnych okoliczności losowych,

-obowiązek udokumentowania,

-masowość i powtarzalność występowania,

-wywoływanie zmian w składnikach majątku i kapitału

Operacje bilansowe - powodują zmiany w strukturze aktywów, pasywów, oraz wielkości i strukturze aktywów i pasywów na skutek przemieszczania wartości materialnych np. podjęcie gotówki z rachunku bankowego do kasy.

Operacje wynikowe - powodują zmiany w wielkości i strukturze aktywów i pasywów na skutek wyniku finansowego np. sprzedaż produktów pracy po cenach wyższych od kosztów produkcji.

Konto­ - rachunek zmian składników bilansowych - majątku i kapitału

Obrót konta - suma jednokierunkowych zmian na koncie. Konto posiada dwie strony, zwiększenia lub zmniejszenia. W związku z tym obrót konta to suma zapisów po jednej stronie konta. Konto ma dwie strony i dlatego mam dwa obroty, które noszą nazwę tej strony konta, z której pochodzą „Wn” lub „Ma”.

Saldo konta - arytmetyczna różnica między obrotem większym, a obrotem mniejszym i nosi znak obrotu większego „Wn” lub „Ma”.

Układ rodzajowy - jest zbudowany na podstawie klasyfikacji rodzajowej kosztów. Polega on zatem na zróżnicowaniu kosztów w ewidencji według rodzaju zużytych zasobów. W ukł. Rodzajowym koszty jednostki gosp. ujęte są w wyodrębnionych pozycjach i ewidencjonowane na odpowiednich kontach kosztów (wynikowych) np. „Amortyzacja”, „Usługi obce”.

Układ kalkulacyjny - kosztów -polega na grupowaniu kosztów wg:

-miejsca ich powstania, tj. rodzaju działalności, realizowanych funkcji lub jednostek organizacyjnych,

-poszczególnych produktów lub ich grup, w ukł. Tym są grupowane koszty w 2 odpowiednio ze sobą powiązanych przekrojach, tj. w przekroju podmiotowym i przedmiotowym. W ukł. Tym różnicuje się koszty na bezpośrednie i pośrednie. Celem tego układu jest stworzenie warunków dla ustalenia kosztów jednostkowych produktu.

Kalkulacja - jest to rachunek polegający na ustaleniu kosztów jednostkowych produktów. Daje odpowiedź na pytanie ile kosztuje, kosztowała, lub kosztować będzie jednostka produktu. Przedmiotem kalkulacji są więc produkty. Nazywa się je jednostkami kalkulacyjnymi.

---