KOMUNIKACJA WERBALNA
Mowa jest najbardziej złożonym, subtelnym i specyficznie ludzkim środkiem porozumiewania się. Większość zwierzęcych dźwięków po prostu komunikuje stany emocjonalne. Mowa ludzka jest odmienna przez to, że jest wyuczona, może przenosić informacje o wydarzeniach zewnętrznych i ma strukturę gramatyczną oraz zdania, które przekazują złożone znaczenia.
Wypowiedzi są całościami zachowania społecznego, bardzo specyficznymi, ponieważ korzystają ze słów i zasad gramatycznych oraz przenoszą znaczenia. Podobnie konwersacje są specyficznymi sekwencjami zachowań, ze złożoną strukturą i wymagają specjalnych umiejętności, aby być wykonanymi właściwie.
Różne rodzaje wypowiedzi. Istnieje wiele różnych rodzajów wypowiedzi werbalnej:
Polecenia i instrukcje. Są stosowane w celu wywarcia wpływu na zachowanie innych; mogą być uprzejmie perswazyjne bądź autorytarne.
Pytania. Są ukierunkowane na uzyskanie informacji werbalnej; mogą by c otwarte lub zamknięte, osobowe albo bezosobowe.
Informacja. Może być udzielana w odpowiedzi na pytanie, być częścią wykładu lub występować w dyskusji nad rozwiązaniem problemu.
Mowa nieformalna. Składa się z okazjonalnych pogawędek, żartów i plotek. Jest skierowana bardziej na wzmocnienie i uprzyjemnienie relacji społecznych, niż przenoszenie jakiejś specyficznej informacji.
Wyrażanie emocji i postaw międzyludzkich. Dostarcza szczególnego rodzaju informacji; jednakże taka informacja jest zwykle przenoszona - i to bardziej efektywnie - niewerbalnie.
Wypowiedzi wykonawcze. Są to akty mowy, gdzie wypowiedź czegoś dokonuje np. w trakcie głosowania, sądzenia, nazywania.
Zwyczaje społeczne. Należą tu standartowe sekwencje, jak dziękowanie, przepraszanie, powitanie itp.
Wypowiedzi ukryte. Ważniejsze znaczenie występuje na drugim planie, np. ,,Jak mówiłem Premierowi...”
Centralną cechą języka jest składnia, to znaczy reguły składania czasowników, rzeczowników itd. w zdania. Czasem możemy się porozumiewać niemal nie korzystając ze składni np. gdy zamawiamy ,,dwa duże piwa”. W celu przeniesienia informacji konieczna jest sekwencja różnych rodzajów słów - ,,Ja(zaimek) jem(czasownik) jabłko(rzeczownik). To samo donosi się do pytań, poleceń i innych rodzajów wymienionych wcześniej wypowiedzi. W rzeczywistości struktura większości zdań jest znacznie bardziej skomplikowana, ze zdaniami złożonymi i rozszerzeniami.
Umiejętne używanie języka wymaga nie tylko znajomości gramatyki. Grzeczne i przekonywujące wypowiedzi są dość trudne. Na przykład znalezienie kogoś, by nam wysłał list, dzięki wypowiedzi: ,,Czy mógłbyś wrzucić ten list, jeżeli będziesz mijał skrzynkę na listy?” może poskutkować podczas gdy ,,Wyślij ten list” - nie. Polecenia mogą być również zamaskowane jako sugestie czy nawet pytania.
WSPÓLNY SŁOWNIK
Język jest możliwy jedynie wówczas, gdy istnieje wspólny słownik. Aby mówić na jakiś określony temat, dwóch ludzi potrzebuje wspólnych słów dla dalszego obszaru aktywności lub zainteresowań. Słownik ten może być dość ubogi, jak przy podawaniu herbaty lub kawy, albo bardzo bogaty dla tych, którzy pracują w ogrodach botanicznych lub służbie zdrowia. Przestępcy używają specjalnych „żargonów” czy antyjęzyków, zawierających słowa alternatywne do tych, które są uważane w normalnej społeczności.
GRZECZNOŚĆ
Grzeczność jest zasadniczym elementem umiejętności konwersacyjnych. Możemy zdefiniować grzeczność jako „ formy zachowań, które tak dalece, jak to tylko możliwe, są ugodowe i nagradzające innych”. Kilka podstawowych zasad:
Bycie przyjacielskim to ciepła akceptacja innych osób. Częściowo dzieje się to za pośrednictwem słów, lecz bardziej za pośrednictwem niewerbalnego stylu, w jakim przekazuje się wypowiedzi.
Dbałość o samoocenę innych. Osoby biorące udział w interakcji muszą dokładać wszelkich starań, by uniknąć narażania na szwank „twarzy” albo samooceny drugiego. Należy maksymalizować pochwały i odniesienia do sukcesów drugiej osoby, skromnie zaś je minimalizować w swoim przypadku.
Unikanie zmuszania innych. Pośrednie prośby są grzeczniejsze, ponieważ dają Iną swobodę wyboru; „ Mógłbyś odebrać telefon” jest grzeczniejsze niż „Odbierz telefon”.
Jak mówić „nie” lub nie zgadzać się. W Japonii jest bardzo niegrzecznie mówić „nie” i unika się pytań, na które mogłaby paść taka odpowiedź. Odmowy powinny być otoczone wypowiedziami, które zawierają zgodę lub inne pozytywne komponenty.
Należy unikać łamania reguł. Jest wiele rodzajów zachowań, które powszechnie są traktowane jako niegrzeczne, ponieważ łamią normalne reguły zachowania. Przykładami są: przerywanie, wciskanie się do kolejki, mówienie zbyt dużo lub opowiadanie niewłaściwych dowcipów.
Grzeczność prowadzi do czegoś więcej niż tylko do podtrzymywania zadowolenia innych: rodzi możliwość uzyskania pożądanych wyników. Dziecko, które nauczyło się już mówić „Czy mogę dostać jeden z tych cukierków?” prędzej do dostanie niż to, które nie potrafi jeszcze nic więcej ponad „Daj cukierka”.
Istnieją dobrze znane różnice kulturowe, jeśli chodzi o grzeczność. W Japonii i generalnie na Wschodzie bardzo ważna jest „twarz”. W Australii, kiedy nie zgadzasz się z czymś, co ktoś powiedział, normalną rzeczą jest wyrażenie tego, natomiast w Indonezji ludzie to przemilczą.
PRZYSTOSOWANIE
Istnieje wielka rozmaitość sposobów, w jaki ludzie mówią - w kategoriach języka, akcentu, szybkości, głośności itd. Gdy dwóch ludzi się spotyka, wówczas często upodabniają się do siebie, przystosowują do siebie, mówią w podobny sposób. Częściowo mówią tak dlatego, gdyż chcą być zaakceptowani przez innych, częściowo po to, by być lepiej zrozumianymi przez innych, częściowo zapewne w wyniku naśladownictwa i wymogów synchronizacji.
W rzadkich przypadkach mamy do czynienia z rozbieżnością, gdy ludzie nie pragną nadmiernie upodobnić się do siebie, gdy zachowanie tożsamości jest ważniejsze niż akceptacja. Na przykład, wiele eksperymentów pokazuje, że Walijczycy wzmacniali swój walijski akcent, gdy mówiący z akcentem angielskim dokuczali im uwagami na temat ich języka.
UMIEJĘTNOŚCI WERBALNE W 3 RODZAJACH KONWERSACJI
Zyskiwanie przyjaciół. Jednym z najczęstszych obszarów trudności społecznych jest zyskiwanie przyjaciół i zapoznawanie ludzi. Osoby samotne i społecznie izolowane są często bardzo słabymi uczestnikami rozmów; nie potrafią po prostu zawiązać konwersacji, jeśli inni nie wykonają za nich całej przygotowawczej pracy.
W ostatnim rozdziale pokazaliśmy, że sygnały niewerbalne odgrywają ważną rolę w wyrażaniu sympatii wobec innych ludzi i że ich stosowanie jest znacznie bardziej efektywne niż mówienie "Lubię cię". Są Jednak również bardziej subtelne formy słów, które mogą być skuteczne w wyrażaniu takich uczuć. Oto one:
Prawienie komplementów. Jest to jedna z głównych form werbalnego nagradzania i często zawiera, w języku angielskim, słowo "miły" (nice). Zazębia się ona z regułą grzeczności dotyczącą możliwie największego chwalenia innych.
Przyjemna rozmowa. Rozmowa o przyjemnych wydarzeniach, utrzymywanie wesołych tematów rozmowy. Ten rodzaj konwersacji, jak stwierdzono, wzmaga uczucie zadowolenia i obniża depresję.
Zgadzanie się. Celem takich konwersacji jest nie rozwiązanie problemu, lecz postęp w relacjach, tak więc, jeśli jest to możliwe, należy zgadzać się z tym, co zostało powiedziane.
Używanie imion. Zwracanie się do innych po imieniu. Słowo "my" jest stosowane dla zasygnalizowania wspólnych działań i odczuć, przynależności do tej samej grupy, współpracy.
Pomaganie. Bardzo nagradzające jest pomaganie innym lub zaoferowanie im takiej pomocy, w formie informacji, sympatii lub pomocy praktycznej.
Humor. Powoduje, że spotkania społeczne są weselsze i sygnalizują pozytywną postawę wobec innych. Humor przełamuje bariery społeczne, obniża napięcie, wzmaga wesołość i wytwarza wspólne odczucia i postawy, na przykład wobec obiektu żartów.
Jest także wiele innych ruchów werbalnych, które są ważne w dalszym rozwoju stosunków międzyludzkich:
Poszukiwanie podobieństwa. Znalezienie rzeczy, które mamy takie jak inni, szczególnie zainteresowań, opinii i przyjaciół. Przyjaźń rozwija się na gruncie wspólnych zainteresowań i jest podtrzymywana przez sieć wspólnych znajomych.
Pytania osobiste. Nie powinny być zbyt intymne, jako że jest to złamaniem reguły grzeczności, są jednak ważne, ponieważ prowadzą do
Samoujawniania Wskazuje to na zaufanie i jest podstawą dla kolejnych poziomów przyjaźni. Przebiega stopniowo i powinno być odwzajemnione. Jednym z podstawowych błędów ludzi, którzy twierdzą, że są samotni, jest nawiązywanie rozmów o sporcie, polityce czy innych bezosobowych, słabo ujawniających siebie tematów.
W czasie rozmów, odbywających się przy okazji nieformalnych spotkań towarzyskich, osoby, które są „złymi rozmówcami”, wpadają w kłopoty z różnych przyczyn. Oto niektóre z nich:
Mówią bardzo mało, nigdy nie inicjują żadnych nowych tematów, na pytania zaś udzielają bardzo krótkich odpowiedzi.
Q: Skąd Pani pochodzi?
A: Z Didcot.
( długie milczenie)
Bardziej umiejętny ruch polegałby na udzieleniu podwójnej lub ”proaktywnej” odpowiedzi; na przykład:
Q: Skąd Pani pochodzi?
A: Z Didcot. Jest tam bardzo interesujące Muzeum Kolejnictwa. Zwiedzała je Pani?
Oprócz podtrzymywania konwersacji poszukuje się w ten sposób również wspólnych doświadczeń i zainteresowań.
Egocentryczność - brak zainteresowania innymi ludźmi, ich pomysłami czy zainteresowaniami, odrzucanie ich. Jest to powszechne u pacjentów psychicznie chorych.
Łamanie reguł takich jak reguła mówiąca o adekwatności lub reguł grzeczności, co często skutkuje obniżeniem czyjejś samooceny.
Innym rodzajem błędu jest po prostu brak wystarczającego zainteresowania samą rozmową. Jednym z rozwiązań jest zainteresowanie się samymi ludźmi, z którymi się rozmawia.
Te błędy konwersacyjne dołączają do niskiego poziomu nagradzania, co jest powszechną cechą ludzi psychicznie chorych.
Rozmowy w warunkach profesjonalnych. Większość rozmów profesjonalnych i związanych z pracą jest zupełnie odmienna od tych, o których właśnie mówiliśmy. Celem rozmówcy jest przeprowadzenie jakiejś transakcji, w sytuacji, która jest zdefiniowana i ograniczona wyraźnymi regułami i konwenansami. Rozmowa pod różnymi względami zależy od istoty sytuacji:
Cele. Cele nauczania studentów, sprzedaż klientom i ocena kandydatów w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej różnią się w sposób oczywisty. Rozmowa ma te cele zrealizować.
Repertuar wypowiedzi. Dozwolone są tylko pewne rodzaje wypowiedzi, na przykład w toku seansu psychoanalitycznego, negocjacji zarządu ze związkiem zawodowym czy wizyty na poczcie; ich pomieszanie może zrodzić totalną konsternację.
Sekwencja wypowiedzi. Istnieją szczegółowe sekwencje będące czymś więcej od sekwencji: pytanie - odpowiedź czy innych sąsiadujących ze sobą par w wielu spotkaniach zawodowych.
Role i reguły: Jeżeli zgodzisz się na wzięcie udziału w radiowym lub telewizyjnym wywiadzie, akceptujesz rolę osoby, z którą robi się wywiad, i oczekuje się od ciebie, że będziesz odpowiadał na pytania adekwatnie. Politycy często łamią zasadę takich wywiadów nie udzielając adekwatnej odpowiedzi lub mówiąc zbyt dużo. Czasem taka osoba buntuje się i odwzajemnia się pytaniem, odmawia odpowiedzi albo opuszcza studio, coś takiego staje się jednak wydarzeniem samym w sobie, dlatego częściej unika się tematu.
3. Rozmowa w trakcie bieżącego działania społecznego. Słownik oraz rodzaj używanych wypowiedzi bardzo się zmienia, zależnie od natury położenia, w jakim się ktoś znajduje. Może to byś słownictwo techniczne, jak w krawiectwie:
Zszyć część tylną i przednią kroju pach na ramionach i bokach.
Przypnij szpilką górny brzeg rękawa do wykroju pachy.
„Inteligencja społeczna”, czyli co powiedzieć w złożonych bądź trudnych sytuacjach społecznych. Na przykład: „Wstąpiłeś do baru kawowego i stwierdzasz, że nie możesz zapłacić, ponieważ nie zabrałeś pieniędzy”. To jakie ludzie proponują rozwiązania, poważnie zmienia się wraz z ich wiekiem. Albo dziewczynka jest na wyprawie rowerowej z pięcioma koleżankami. Jedna z dziewczynek, która mieszka od niedawna w okolicy, jedzie wolno i zatrzymuje grupę. Inne dziewczynki złorzeczą jej i grożą, że ja zostawią. Jedno z rozwiązań w tej sytuacji mogłoby polegać na tym, że po prostu się zwalnia, by z nią zostać.
RÓŻNICE MIĘDZY PŁCIAMI
Istnieje wiele interesujących różnic w stylu mówienia między mężczyznami i kobietami. Powiedzmy na początku, że mówią oni o różnych rzeczach. Grupy mężczyzn lubią mówić o pieniądzach, pracy, sportach i rywalizacji, i lubią sobie wzajemnie dokuczać, natomiast kobiety rozmawiają o rodzinie, przyjaciołach, uczuciach, ubiorach, zdrowiu i żywności. Kobiety bardziej się ujawniają i rozmawiają na bardziej intymne tematy, szczególnie z innymi kobietami. Gdy kobiety i mężczyźni przebywają razem, mężczyźni zwykle mówią więcej; przerywają, mówią głośniej i generalnie kontrolują przebieg rozmowy. Jednak kobiety są uparte i często powracają do tego samego tematu. Kobiety współpracują i wspierają, dbają, by rozmowa była kontynuowana, zadają pytania, dają więcej pozytywnych wzmocnień: są bardziej grzeczne. Mężczyźni koncentrują się głównie na zadaniu, natomiast kobiety na stosunkach międzyludzkich. Lecz mężczyźni mogą również pragnąć intymności i uzyskiwać zadowolenie innymi sposobami, za pośrednictwem żartów i opowiadania dubów smalonych, jak i przez umiarkowanie agresywne żarty i dokuczanie.
Mężczyźni i kobiety stosują różne słownictwo. Mężczyzna może powiedzieć „O, cholera”, natomiast kobieta bardziej skłonna jest powiedzieć „O, kochanie”; kobiety mówią takie rzeczy jak „Jaki cudowny”, natomiast mężczyźni stosują takie wyrażenia jak: „Co jest, do diabła”; kobiety używają niezwykłych określeń na kolory, takich jak „turkusowy” i cytrynowy”, które nie mieszczą się w męskim słowniku.
Główna różnica między płciami w odniesieniu do cech głosu polega na tym, że głosy kobiet są wyższe, częściowo z powodów anatomicznych, częściowo jednak dlatego, że kobiety starają się uśmiechać, gdy mówią, co daje wyższe dźwięki.
Stwierdza się, że kobiety często wypowiadają się płynniej od mężczyzn, mają rzadziej przerwy w wypowiedziach i popełniają mniej innego rodzaju błędów. Przypuszcza się, że powodem „lepszej” mowy kobiet jest to, że o ile mężczyzn osadza się po tym, co zrobili, o tyle kobiety po tym, jak wyglądają i jak je słychać. To z kolei mogłoby wyjaśnić, dlaczego głos niewykształconych mężczyzn jest określany jako bardziej męski.