PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA
- to przedmiot zainteresowania także prawa międzynarodowego, wspólnotowego (ponad 200 regulacji),
I ZAGADNIENIA WTĘPNE
Środowisko ( def. z ustawy prawo ochrony środowiska z 27 IV 2001 r.) - ogół elementów przyrodniczych, w tym również wytworzonych i przekształconych przez człowieka,
np. powierzchnia ziemi, kopaliny, powietrze, krajobraz, klimat.
Ochrona środowiska (def. w oparciu o regulacje ustawowe) - ogół działań i zamierzeń umożliwiających zachowanie lub przywrócenie równowagi przyrodniczej, polegające
w szczególności na racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, na przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, oraz przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.
Zasada zrównoważonego rozwoju (wypracowana na arenie międzynarodowej) - to pewien postulat, zgodnie z którym przebieg rozwoju gospodarczego i społecznego powinien być zintegrowany z działaniami na rzecz ochrony środowiska.
II REGULACJE PRAWNE
-> konferencja Rio de Janeiro 1992 o zrównoważonym rozwoju,
-> art. 5, art. 31 ust. 3, art. 74 i art. 86 Konstytucji z 1997 r.
Art. 5 - ochrona środowiska jest jednym z zadań RP, które powinno być realizowane zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
Art. 31 ust. 3 - klauzula generalna dot. kwestii ograniczania praw i wolności z konstytucji, ze względu na zachowanie pewnych wartości, m.in. ochrony środowiska.
Art. 74 - dotyczy prawa do informacji o środowisku i jego ochronie (instytucja, która służy ochronie środowiska).
Art. 86 - ochrona środowiska obejmuje zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa ekologicznego i utrzymanie równowagi przyrodniczej w środowisku, co jest obowiązkiem
i zadaniem organów władzy publicznej państwa. Zadanie i obowiązek ochrony środowiska spoczywa na podmiotach, które korzystają ze środowiska, w sposób nieodwracalny oddziałując na środowisko. Przepisy o odpowiedzialności odszkodowawczej za szkody
w poszczególnych elementach przyrody - kto zanieczyszcza ten płaci - odpowiedzialność
w wymiarze finansowym.
-> 3 X 2008 Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (niejako nowelizacja ustawy prawo ochrony środowiska).
-> Ustawa z 27 IV 2001 o odpadach,
-> Ustawa z 18 VII 2001 prawo wodne,
-> Ustawa z 7 VI 2001 o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków,
-> Ustawa z 16 IV 2004 o ochronie przyrody,
-> Ustawa z 21 VIII 1997 o ochronie zwierząt.
III ZADANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA
Podział zadań i kompetencji z zakresu ochrony środowiska:
- zadania o charakterze bezpośrednio - wykonawczym (z. kreatywne, organizatorskie),
- zadania o charakterze zobowiązująco - reglamentacyjnym,
- zadania o charakterze kontrolno - nadzorczym.
Zadania o charakterze bezpośrednio - wykonawczym - to czynności, które mają bezpośredni wpływ na stan środowiska i które są przede wszystkim bezpośrednio związane z jego ochroną przed szkodliwymi oddziaływaniami powodowanymi przez podmioty korzystające z tego środowiska (np. obowiązek budowy urządzeń chroniących wodę przed zanieczyszczeniami by utrzymać czystość w gminach, gospodarowanie odpadami komunalnymi, zbiorowe zaopatrywanie w wodę).
Zadania o charakterze zobowiązującym, reglamentacyjnym - to kształtowanie drogą decyzji administracyjnej sytuacji prawnej innych podmiotów przez ograny władzy publicznej, w szczególności podmioty oddziaływujące na środowisko, korzystające z niego.
Zadania o charakterze kontrolno - nadzorczym - wójt, burmistrz, prezydent miasta mogą upoważnić do kontroli pracowników (gmina - kontrola straży miejskiej). Część zadań dot. kontroli wykonują wyspecjalizowane organy władzy państwowej, dla których istoty należy sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem przepisów dot. ochrony środowiska.
Kontrola działalności organów ochrony środowiska to działania, czynności, badające stan środowiska: kontrola z zakresu państwowego monitoringu środowiska, działania przeciwdziałające powstawaniu awarii, w tym przemysłowym. Wykonuje je Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska.
-> Ustawa z 20 VII 1991 o Inspekcji Ochrony Środowiska - zawiera ona szczegółowe informacje o składzie inspekcji, zakresie zadań i kompetencji.
Organy: Generalny Inspektor Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska.
Organy z zakresu ochrony środowiska:
- wojewoda,
- starosta,
- marszałek województwa,
- wójt, burmistrz, prezydent miasta,
- minister właściwy ds. środowiska,
- generalny dyrektor ochrony środowiska,
- regionalny dyrektor ochrony środowiska,
- organy inspekcji ochrony środowiska.
Kryteria podziału kompetencji to rodzaj działania, korzystania.
IV RODZAJE KOŻYSTANIA ZE ŚRODOWISKA
Wyróżniamy korzystanie:
- zwykłe,
- reglamentacyjne,
- powszechne.
Korzystanie powszechne - to korzystanie przysługujące każdemu z mocy prawa, obejmuje korzystanie bez użycia instalacji i urządzeń dla zaspokojenie potrzeb osobowych oraz gospodarstwa domowego, w tym dla wypoczynku, uprawiania sportu itp.
Korzystanie zwykłe - to decyzje wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty. Korzystanie zwykłe wykracza poza nawyk powszechny, co do którego ustawowo nie jest wymagany obowiązek uzyskania pozwolenia (np. zwykłe korzystanie z wody reguluje ustawa prawo wodne).
Korzystanie reglamentacyjne - to korzystanie wykraczające poza nawyk korzystania powszechnego, dopuszczalne po spełnieniu obowiązku uzyskania zgody, określającej zakres
i warunki korzystania, wydanej przez organy władzy publicznej z zakresu ochrony środowiska, na terenie zakładów zamkniętych. Domniemanie związane ze znaczącym ich oddziaływaniem na środowisko (wyd. marszałek województwa).
V POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA I PROGRAMY OCHRONY ŚRODOWISKA
Celem zadań o charakterze bezpośrednio - wykonawczym są opracowywane na szczeblu jednostek samorządu terytorialnego dokumenty wyznaczające kierunki działań
w zakresie ochrony środowiska - tzw. programy ochrony środowiska (reguluje to ustawa
o ochronie środowiska). Organy stanowiące i kontrolne je uchwalają, a realizują organy wykonawcze. Ważne są także konsultacje ze społeczeństwem, a np. w przypadku gminy konsultacje z powiatem.
Programy te to uszczegółowienie polityki ekologicznej państwa. Dokument uchwala sejm na wniosek RM, opracowuje go i realizuje minister właściwy ds. środowiska. Sprawozdania z wykonania sporządza się co 4 lata.
Dokumenty na podstawie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym to np. studium uwarunkowań, koncepcja polityki zagospodarowania przestrzennego kraju. Powinny one odpowiadać wymogom ochrony środowiska.
VI INSTYTUCJE OCHRONY ŚRODOWISKA
Państwowa Rada Ochrony Środowiska - ma charakter instytucjonalny, wymiar organizacyjny. Jest to organ opiniodawczo - doradczy ministra właściwego ds. środowiska,
do którego zadań należy opracowywanie opinii na wniosek ministra właściwego
ds. środowiska, propozycje wniosków, w zakresie tworzenia warunków zrównoważonego rozwoju, projektów aktów prawnych. Powoływana jest przez ministra na okres 5 lat. Skład też zależy od ministra, zawiera przedstawicieli różnych środowisk, przedstawicieli nauki, środowisk ekologicznych, zawodowych.
Krajowa Rada Ekozarządzania - to organ opiniodawczo - doradczy, którego funkcjonowanie reguluje ustawa o krajowym systemie ekozarządzania i audytu z 12 III 2004 r. Wymienia ona instytucje tworzące krajowy system zarządzania, który wraz z Rada tworzy minister właściwy ds. środowiska, Główny Dyrektor Ochrony Środowiska, Regionalni Dyrektorzy Ochrony Środowiska, Polskie Centrum Akredytacji.
Krajowa Rada Ekozarządzania jest organem opiniodawczym ministra właściwego
ds. środowiska, służy pomocą w zakresie wdrażania systemu ekozarządzania i audytu, zgodnie z rozporządzeniem parlamentu europy i rady nr 761/2001 z 19 III 2001 r.
System Ekozarzadzania i Audytu - to działalność poszczególnych podmiotów oddziaływujących na środowisko, korzystających z elementów środowiska, co ma zapewnić odpowiedni standard ochrony środowiska. Podmioty te to głownie małe przedsiębiorstwa, ale także inne instytuty badawcze i placówki naukowe, wdrażające europejską normę jakości środowiska ISO 14001. Muszą one opublikować deklaracje środowiskową, w której w sposób szczegółowy określają swoją działalność podmioty związane z korzystaniem ze środowiska. Podmioty te są wpisane do rejestru, który prowadzi wojewoda.
Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej - mają charakter finansowo - prawny i są funduszami celowymi. Fundusze narodowy i wojewódzkie są odrębnymi jednostkami samodzielnymi finansowo. Finansują działania związanie z ochroną środowiska. Posiadają własne organy. Fundusze powiatowe i gminne są częścią budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Ich zadania realizują organy powiatu i gminy. Głównymi źródłami dochodów są opłaty, kary pieniężne oraz środki unijne, emisje obligacji własnych, kredyty w bankach itp. Najbardziej podstawowe zadania są finansowane z funduszy gminnych (np. edukacja ekologiczna, zalesianie, ekologiczne formy transportu).
Komisje ds. ocen oddziaływania na środowisko - mają charakter opiniodawczo - doradczy. Działają na rzecz organów ochrony środowiska. Krajowa Komisja ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko - członkowie są powoływani i odwoływani przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Monitoruje system ocen oddziaływania na środowisko, opiniuje akty prawne itp. Regionalne komisje ds. ocen oddziaływania na środowisko - skład ustalają regionalni dyrektorzy ochrony środowiska. Opiniują sprawy pozostające w gestii dyrektora regionalnego.
->konwencja z Aarhus
Oceny strategiczne - formułowane w odniesieniu do np. planów zagospodarowania przestrzennego.
Oceny indywidualne - formułowane w odniesieniu do przedsięwzięć realizowanych przez indywidualnych przedsiębiorców.
Formy udziału społeczeństwa w ochronie środowiska:
1. Realizacja prawa dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie.
Jest to publiczne prawo podmiotowe - przysługuje każdemu. Osoba zainteresowana nie musi wykazywać interesu prawnego ani faktycznego. Podmiotem zobowiązanym do udzielenia informacji jest ten organ, w którego posiadaniu znajduje się żądana informacja
(art. 3 ust. 1 p.9).
Informacje podlegające udostępnieniu:
- dot. poszczególnych elementów przyrodniczych, stanu środowiska i działań podejmowanych w ramach ochrony tych składników przyrodniczych
- dot. emisji substancji i energii do środowiska i działań zmierzających do ograniczenia tej emisji
- dot. stanu zdrowia, bezpieczeństwa i warunków życia ludzi
- dot. raportu na temat realizacji przepisów o ochronie środowiska.
Formy udostępniania: ustna, pisemna, elektroniczna, inne.
Tryby realizacji:
- na pisemny wniosek - osoba zainteresowana musi złożyć pisemny wniosek. Realizacja
w terminie 1 miesiąca od dnia złożenia wniosku ( w sprawach skomplikowanych 2 miesiące)
- na ustny wniosek (informacje nie wymagające wyszukania, stany nadzwyczajne)
- poprzez publicznie dostępne wykazy danych ( w formie elektronicznej)
- w biuletynie informacji publicznej (BIP)
- za pośrednictwem systemów teleinformatycznych.
Obligatoryjna odmowa dostępu do informacji:
- dane dot. danych jednostkowych gromadzonych w badaniach statystycznych statystyki publicznej
- dane dot. toczącego się postępowania karnego, dyscyplinarnego lub innego postępowania sądowego - jeśli mogłoby to zakłócić przebieg postępowania
- dane dot. spraw będących przedmiotem ochrony praw autorskich lub patentowych - jeśli mogłoby to naruszyć te prawa
- dane są zawarte w dok., których ujawnienie mogłoby doprowadzić do zagrożenia bezpieczeństwa naturalnego kraju
- informacje mają wartość handlową.
Fakultatywna odmowa dostępu do informacji:
- informacja dot. materiałów będących w trakcie przygotowania
- dok. służą do wewnętrznego komunikowania się
- wniosek jest niejasny lub zbyt ogólny
- wniosek jest niemożliwy do zrealizowania.
Koszty udostępniania informacji nie mogą doprowadzić do ograniczenia realizacji tego prawa ze względów finansowych. Bezpłatne jest: wyszukiwanie informacji przez urzędnika, przekształcanie informacji, samodzielne wyszukiwanie w siedzibie organu administracyjnego.
2. Udział w postępowaniu w sprawach ocen oddziaływania na środowisko.
Formy udziały bezpośredniego:
- możliwość wglądu w dokumenty dotyczące danej sprawy
- możliwość składania uwag i wniosków do projektów dokumentów dotyczących ochrony środowiska (forma pisemna, ustna do protokołu lub elektroniczna)
- możliwość udziału w otwartej rozprawie administracyjnej
Decyzja dotycząca środowiska musi być podana do wiadomości ogółu społeczeństwa tak, aby każdy mógł się zapoznać z jej treścią.
Formy udziału pośredniego:
- możliwość przystąpienia organizacji ekologicznej do postępowania na prawach strony
- możliwość składania skarg na decyzje do sądu administracyjnego, nawet, jeśli organizacja nie brała udziału w postępowaniu
- możliwość współdziałania z organami administracji
- możliwość korzystania z pomocy administracji publicznej w realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska
Organizacja ekologiczna - organizacja społeczna, której celem statutowym jest ochrona środowiska.
3. Udział w postępowaniu w sprawach trans granicznego oddziaływania na środowisko.
VII OCHRONA JAKOŚCI ZASOBÓW ŚRODOWISKA NATURALNEGO
VIII POSTĘPOWANIA