1. Na czym polega koncepcja zapewnienia bhp przy maszynach

• na zapewnieniu przez producentów aby konstruowane, wytwarzane i przekazywane do obrotu lub bezpośrednio do użytkowania maszyny zapewniały możliwie najwyższy poziom bezpieczeństwa

• zapewnieniu przez pracodawców użytkowania maszyn zgodnie z przeznaczeniem (rodzaje prac, środowisko) wg wskazań producenta wraz z ewentualnym podjęciem dodatkowych technicznych środków bezpieczeństwa lub odpowiedniego przystosowania przez producenta

do istniejących zastosowań i warunków użytkowania

2. Normy zharmonizowane - struktura norm, charakterystyka

Struktura norm

Normy horyzontalne (typu A i B) odnoszą się do wszystkich rodzajów maszyn

Normy wertykalnych (typu C) norm przedmiotowe - odnoszą się do określonej maszyny

Normy typu A - podstawowe normy bezpieczeństwa

zawierają

pojęcia podstawowe,

zasady projektowania,

ogólne zagadnienia mające zastosowanie do wszystkich maszyn.

Normy typu B - grupowe (tematyczne) normy bezpieczeństwa

Zawierają stosowane w różnych rodzajach maszyn

określone aspekty bezpieczeństwa,

określonym rodzaje urządzeń służących bezpieczeństwu;

w których:

normy typu B1

Odnoszą się do poszczególnych aspektów bezpieczeństwa

odległości bezpieczeństwa,

temperatur powierzchni,

hałasu,

oświetlenia, itp..

normy typu B2

Odnoszą się do urządzeń służących bezpieczeństwu

osłony,

urządzenia sterowania oburęcznego,

urządzenia blokujące,

urządzenia czułe na nacisk, itp..

Normy typu C - przedmiotowe normy dotyczące bezpieczeństwa

Zawierają szczegółowe wymagania bezpieczeństwa dla:

określonej maszyny,

grupy maszyn.

3. Zagrożenia przy obrabiarkach (czynnikami mechanicznymi), definicje, przykłady

Zagrożenia mechaniczne [wg PN-EN ISO 12100-1, (PN-EN 292-1)]

Czynniki fizyczne, które mogą być przyczyną urazów powodowanych mechanicznym działaniem

części maszyn,

narzędzi,

przedmiotów obrabianych,

wyrzucanych materiałów stałych albo płynnych

Zagrożenia mechaniczne [wg PN-EN ISO 12100-1, (PN-EN 292-1)]

Podstawowe rodzaje zagrożeń mechanicznych:

zgnieceniem (zmiażdżeniem),

ścinaniem,

przecięciem lub odcięciem,

wplątaniem,

  wciągnięciem lub pochwyceniem,

uderzeniem,

przekłuciem lub przebiciem,

tarciem lub obtarciem,

  wytryskiem cieczy pod wysokim ciśnieniem.

Cechy zagrożeń mechanicznych

• gwałtowny sposób oddziaływania na człowieka

• natychmiastowość następstw

• różnorodność rodzaju i ciężkości urazów

• powszechność

4. Środki ochronne stosowane przez konstruktora

- rozwiązania konstrukcyjne bezpieczne same w sobie,

- osłony,

- Inne urządzenia ochronne,

- Uzupełniające środki ochronne,

- Informacje dotyczące użytkowania

5. Środki ochronne stosowane przez pracodawcę (użytkownika)\

- sposoby bezpiecznej pracy,

- nadzór,

- systemy pozwoleń przystąpienia do pracy,

- stosowanie i używanie dodatkowych technicznych środków ochronnych,

- Używanie środków ochrony indywidualnej,

- szkolenie

6. Ochrona przez zastosowanie osłon, dobór, charakterystyka

Osłona - fizyczna bariera skonstruowana jako część maszyny przeznaczona do zapewnienia ochrony

Osłona może działać:

- samodzielnie - jest ona skuteczna:

- kiedy jest zamknięta - osłona ruchoma,

- umocowana w miejscu - osłona stała,

- w połączeniu z urządzeniem blokujących:

- z ryglowaniem,

- bez ryglowania

Ochrona jest zapewniona w każdym położeniu osłony

Osłoną może być:

obudowa,

ekran,

pokrywa,

siatka,

drzwi,

ogrodzenie.

Typy osłon:

- stała (obudowa, osłona odległościowa),

- ruchoma ( z napędem mechanicznym, zamykająca się samoczynnie, sterująca)

- nastawna,

- blokująca,

- blokująca z urządzeniem ryglującym.

Osłona stała - osłona umocowana w taki sposób, że może być otwarta lub usunięta tylko przy użyciu:

narzędzi,

przez zniszczenie zamocowań.

Zamocowanie - np. śrubami, nakrętkami, przez przyspawanie

Osłona stała - odległościowa

nie odgradza całkowicie strefy zagrożenia,

uniemożliwia lub ogranicza dostęp do niej dzięki swym wymiarom i odległości od tej strefy

Osłona ruchoma

osłona, która może zostać otwarta bez użycia narzędzi

Osłona nastawna

osłona stała lub ruchoma, która jest nastawiona jako całość albo zawiera część lub części nastawiane. Nastawienie pozostaje niezmienne podczas danej operacji.

Osłona blokująca

osłona sprzężona z urządzeniem blokującym i systemem sterowania maszyną w taki sposób, że są spełnione funkcje:

funkcje maszyny stwarzające zagrożenie, „nadzorowane” przez osłonę, nie mogą być realizowane do chwili zamknięcia osłony;

 otwarcie osłony w czasie, gdy maszyna realizuje funkcje stwarzające zagrożenie, powoduje wysłanie sygnału zatrzymania maszyny;

funkcje maszyny stwarzające zagrożenie, „nadzorowane” przez osłonę, mogą być realizowane w czasie, gdy jest ona zamknięta.

samo zamknięcie osłony nie powoduje rozpoczęcia realizacji funkcji maszyny stwarzających zagrożenie.

Dobór odpowiedniego urządzenia ochronnego dla określonej maszyny powinien być dokonany na podstawie oceny ryzyka dla występujących na niej zagrożeń.

Rodzaje zagrożeń powodowanych przez maszynę oraz wymagane urządzenia ochronne podawane są w normach typu C.

Osłona stała powinna być prosta i zastosowana w miejscu dostępu operatora do strefy niebezpiecznej podczas normalnej pracy.

Przy częstym dostępie operatora do strefy niebezpiecznej zaleca się stosowanie ruchomych osłon blokujących lub samoczynnych urządzeń ochronnych.

7. Ochrona przez zastosowanie odległości bezpieczeństwa -charakterystyka, przykłady (palce, dłonie, nogi)

Ochrona polega na zastosowaniu minimalnych odległości bezpieczeństwa, uniemożliwiających sięganie do strefy zagrożenia całym ciałem lub jego częściami.

Określanie minimalnej odległości bezpieczeństwa uwzględnia:

dostępność strefy zagrożenia dla ciała ludzkiego lub jego części,

wymiary antropometryczne ciała ludzkiego i jego części.

Odległości bezpieczeństwa - uniemożliwienie dostępu kończynami górnymi do stref zagrożenia

Wyznaczenie odległości bezpieczeństwa zależy od wyniku oceny ryzyka:

- ryzyko duże - urazy nieodwracalne,

- ryzyko małe - urazy odwracalne,

Strefa zagrożenia mierzona od podstawy odniesienia (podłogi):

h=2500mm - ryzyka małego,

h=2700mm - ryzyka dużego.

Do tej wysokości muszą być osłonięte wszystkie elementy konstrukcyjne maszyny stwarzające zagrożenie.

Odległości bezpieczeństwa - uniemożliwienie dostępu kończynami górnymi do stref zagrożenia

Do ograniczenia dostępu do strefy niebezpiecznej mogą być stosowane:

osłony

inne konstrukcje ochronne

np. barierki, płotki itp.

Odległości bezpieczeństwa - uniemożliwienie dostępu kończynami dolnymi do stref zagrożenia

Określanie odległości bezpieczeństwa dotyczy uzasadnionych i przewidywalnych sytuacji, kiedy np. osoby

mogą używać stopy do udrażniania otworów doprowadzających i/lub odprowadzających,

8. Ochrona przez odległości minimalne- charakterystyka, przykłady

Ochrona polega na zastosowaniu minimalnych odległości bezpieczeństwa, uniemożliwiających sięganie do strefy zagrożenia całym ciałem lub jego częściami.

Określanie minimalnej odległości bezpieczeństwa uwzględnia:

dostępność strefy zagrożenia dla ciała ludzkiego lub jego części,

wymiary antropometryczne ciała ludzkiego i jego części.

Odległości bezpieczeństwa - uniemożliwienie dostępu kończynami górnymi do stref zagrożenia

(podobnie jak pytanie 7, albo kwestie dotyczące otworów przejść)

Kryteria ustalania wymiarów otworów:

- częstość powtórzeń i czas wykonywania zadania,

- przenoszenie narzędzi w celu np. konserwacji lub naprawy,

- długość otworu dostępu,

- przenoszenie lub noszenie na sobie dodatkowego wyposażenia,

- rodzaj obrania,

9. Ochrona przez ograniczanie siły i energii, zasady, przykłady

Ochrona przed zgnieceniem

Ochrona polega na konstrukcyjnym ograniczeniu siły i energii do wartości nie stwarzających zagrożenia.

Może być stosowana wówczas, gdy parametry mechanizmu są wystarczające do spełnienia realizowanej przez niego funkcji (nacisku, zamknięcia, itp.).

Ochrona przed zgnieceniem

Stosując ochronę przez ograniczeniu siły i energii należy uwzględnić:

dostępność strefy zagrożenia,

wymiary antropometryczne człowieka,

energię kinetyczną elementów mechanizmu,

nacisk na części ciała,

kształt i wymiary powierzchni styku,

czas reakcji mechanizmu.

10. Urządzenia do zatrzymania awaryjnego - przykłady

Wyposażenie do zatrzymywania awaryjnego (PN-EN 418:1999, 3.2) układ elementów przeznaczonych do realizacji funkcji zatrzymywania awaryjnego:

Element sterowniczy

Uruchomiony powoduje działanie urządzenia sterującego, przeznaczony jest do obsługi przez człowieka;

Urządzenie sterujące

Generuje sygnał zatrzymywania awaryjnego po zadziałaniu na przynależny jemu element sterowniczy;

Podzespół układu sterowania - część układu sterowania - przeznaczony do przetwarzania sygnału zatrzymywania awaryjnego,

Elementy sterowania mocą - styczniki, rozdzielacze, zawory lub regulatory prędkości,

Urządzenia rozłączające - sprzęgła itp.

Hamulce stosowane do zatrzymania awaryjnego, również gdy są używane podczas normalnego funkcjonowania maszyny.

11. Ochrona przez odłączanie i rozpraszanie energii - przykłady

Odłączanie i rozpraszanie energii

Ciąg czynności zapewniających wprowadzenie i utrzymanie

maszyny,

innego urządzenia technicznego,

instalacji

w stanie bezpieczeństwa w taki sposób, aby uniemożliwiona była zmiana stanu urządzenia bez celowego działania wszystkich elementów - np.

przywrócenie ruchu maszyny,

zamknięcie obwodu elektrycznego,

otwarcie zaworu itp.

Powrót do normalnego działania

Ciąg czynności umożliwiających przywrócenie pracy

maszyny,

innego urządzenia technicznego,

instalacji

po ich uprzednim odłączeniu, przy zapewnieniu bezpieczeństwa uczestników.

Odłączanie i rozpraszanie energii zdefiniowane jest w normach PN-EN 60204-1 :2001 i PN-EN 1037:2001.

12. Ochrona przez zastosowanie elektro-czułych urządzeń ochronnych przeznaczonych do wykrywania osób

-Czułe wyposażenie ochronne (SPE)

wyposażenie do wykrywania osób lub części ciała, przekazujące odpowiedni sygnał do systemu sterowania w celu zmniejszenia ryzyka w odniesieniu do osób wykrytych.

Sygnał może być wytworzony:

kiedy osoba lub część ciała osoby przekroczy ustaloną granicę - np. wejdzie do strefy zagrożenia - wyłączanie samoczynne

lub kiedy wykrywana jest obecność osoby w z góry ustalonej strefie - wykrywanie obecności,

lub w obu przypadkach.

-Aktywne optoelektroniczne urządzenie ochronne (AOPD)

urządzenie, którego funkcja wykrywania jest spełniana przez optoelektroniczne elementy nadawcze i odbiorcze;

wykrywające przerwę w promieniowaniu optycznym wytwarzanym w urządzeniu, powodowaną przez nieprzezroczysty przedmiot obecny w określonej strefie wykrywania

13. Ochrona przez zastosowanie urządzeń ochronnych czułych na nacisk

Zasada ochrony przez ochronne urządzenia czułe na nacisk

Nacisk wywierany na obszary czułe powoduje odkształcenie, którego skutkiem jest wygenerowanie sygnałów do zatrzymania ruchu niebezpiecznego lub odwrócenie jego kierunku.

Urządzenia ochronne czułe na nacisk

pneumatyczne,

elektryczne,

optoelektroniczne.

Urządzenia ochronne czułe na nacisk mogą występować jako:

maty

podłogi

obrzeża

listwy

 zderzaki,

płytki,

linki

inne urządzenia czułe na nacisk

14. Oburęczne urządzenia sterujące

Urządzenie oburęcznego sterowania

urządzenie sterujące, które wymaga co najmniej jednoczesnego oburęcznego pobudzenia, żeby zainicjować i utrzymać funkcje maszyny stwarzające zagrożenie, stanowiąc w ten sposób środek ochronny, ale tylko dla osoby, która je pobudza

15. Ochrona przez zastosowanie odpowiedniego systemu sterowania związanego z bezpieczeństwem

Kategorie elementów systemów sterowania związanych z bezpieczeństwem

B - Elementy systemu sterowania, związane z bezpieczeństwem i/lub ich urządzenia ochronne, a także ich elementy składowe, powinny być tak zaprojektowane, zbudowane, dobrane, zmontowane i zestawione zgodnie z odpowiednimi normami, aby mogły wytrzymać przewidywane narażenia.

-Wystąpienie defektu może spowodować utratę funkcji bezpieczeństwa.

-Charakteryzują się głównie wyborem elementów składowych

1-Powinny być spełnione wymagania dotyczące kategorii B.

Powinny być stosowane wypróbowane elementy składowe i sprawdzone zasady bezpieczeństwa

-Wystąpienie defektu może spowodować utratę funkcji bezpieczeństwa, ale prawdopodobieństwo wystąpienia defektu jest mniejsze niż w przypadku kategorii B.

-Charakteryzują się głównie wyborem elementów składowych

2-Powinny być spełnione wymagania dla kategorii B i zastosowane wypróbowane zasady bezpieczeństwa.

Funkcja bezpieczeństwa powinna być sprawdzana we właściwych odstępach czasu przez system sterowania maszyny.

-Wystąpienie defektu może spowodować utratę funkcji bezpieczeństwa pomiędzy sprawdzeniami.

Utrata funkcji bezpieczeństwa wykrywalna jest w wyniku sprawdzenia.

-charakteryzuje się doborem struktury

3- Powinny być spełnione wymagania dotyczące kategorii B i zastosowane sprawdzone zasady bezpieczeństwa.

Elementy związane z bezpieczeństwem powinny być tak zaprojektowane, aby:

• pojedynczy defekt w dowolnym elemencie nie powodował utraty funkcji bezpieczeństwa oraz jeśli jest to uzasadnione, pojedynczy defekt powinien być wykryty.

• Zawsze po wystąpieniu pojedynczego defektu funkcja bezpieczeństwa jest spełniona.

• Wszystkie defekty są wykrywane.

• Nagromadzenie niewykrytych defektów może powodować utratę funkcji bezpieczeństwa.

Charakteryzuje się doborem struktury

---