OCHRON2, Dla żeglarzy, Ochrona środowiska


EKOLOGIA BAłTYKU - KONWENCJA HELSINKI 1973

Powierzchnia Morza Bałtyckiego- 415 000 km 2, a jego objetość 21 700 km3

Do Bałtyku wpływa około 470 km3 z rzek otaczjących morze oraz około 700 km3 wody przez Cieśniny Duńskie.

Zasolenie morza przy dnie wynosi 2.7% - 1.027 , przy powierzchni 0.7% - 1.007.

W krajach wokół morza mieszka około 140 mln ludzi i jest wytwarzane 20% produkcji przemysłowej świata. W ciągu ostatnich 10-u lat było wyławianych rocznie około 800 tys. ton ryb rocznie, z czego na Polskę przypadało 200 tys. ton. Daje się zauważyć brak dorsza, natomiast ilość śledzia i szprot wzrosła.

Rozwój glonów (eutrofizacja morza)

W związku z używaniem dużych ilości nawozów przez rolnictwa krajów nadbrzeżnych bardzo duże ich ilości spływają do Bałtyku rzekami, do których dostają się one wypłu-kiwane deszczami. Następstwem tego jest "eutrofizacja", czyli przeżyźnianie morza. Powoduje to gwałtowny rozwój glonów, szczególnie z gatunku sinic i brunatnic , które są glonami "nawozolubnymi". Mimo niewielkch rozmiarów (ok. 2 mm średnicy) ogólną ich ilość nadrabiają szybkością przyrastania, która wynosi ok. 12 godzin. Po tym czasie giną, opadają na dno i rozkładają się na H2S (siarkowodór) , będacy trucizną, który w warunkach naturalnych występuje w warstwach skalnych. Jest to gaz silnie wybuchowy. Resztki glonów na dnie, w trakcie dalszych procesów gnilnych zamieniają się w trudną do umycia maź, o czym szczególnie mogą się przekonać rybacy (sieci) oraz wojsko - marynarka wojenna (okręty podwodne). Oni też są głównymi (oprócz naukowców) zródłami informacji o "polach" zanieczyszczenia. Na dzień dzisiejszy 30% powierzchni dna Bałtyku jest pokryta strefami "H2S".

Z 1kg "fosforu organicznego" w końcowym efekcie eutrofizacji powstaje 1500 kg masy (żywej zielonej) sinic i brunatnic.

Ropopochodne (Wpływ na środowisko morskie).

Na wodzie oleje tworzą warstwę izolacyjną dla tlenu i promieni słonecznych.

W wodach "zimnych" tlen przechodzi z powietrza do morza . W morzach tropikalnych tlen wędruje do powietrza ( nadmiar produkowany przez glony).

Węglowodory aromatyczne mają działanie rakotwórcze.

Właściwości fizyczne, jak lepkość powodują oblepianie piór ptaków przy zetknięciu z paliwem, uniemożliwiając latanie, a w następstwie wychłodzenie organizmu i śmierć ptaka.

Substancje ropopochodne niszczą ponadto systemy rozrodcze ryb, ikrę i narybek.

Do utlenienia 1 kg oleju potrzeba tlenu zawartego w 400 m3 wody morskiej.

OBSZARY MORSKIE RZECZYPOSPOLITEJ I ADMINISTRACJA MORSKA

Dz. Ustaw nr. 32 z 18.04.1991r.

Obszary morskie możemy podzielić na:

1) terytorialne - pas morza o szerokości 12 Mm

2) wewnętrzne - Zalew Wiślany, Zalew Szczeciński, Zatoka Gdańska - linia łącząca latarnię Hel z miejscowością Przebrno (Krynica Morska)

3) wyłączna strefa ekonomiczna : prawo eksploatacji dna morza, wnętrza Ziemi, (pod

dnem morza) oraz prawo do budowania sztucznych wysp i różnych budowli hydro-

technicznych.

Administracja

1) Dyrektor Urzędu Morskiego - 1-sza instancja

2) Minister MTiGM - 2-ga instancja

W skład U. Morskiego wchodzą: a) Pion Inspekcji Morskiej

b) Kapitanaty, Bosmanaty

c) Pion Oznakowania Nawigacyjnego

Za wykroczenia Dyrektor UM ma prawo nałożyć kary pieniężne do 1 mln SDR (Art 56) na osoby prawne i do 20 średnich zarobków miesięcznych roku poprzedzającego, na osobę fizyczną .

Zgodnie z Kodeksem Postępowania Administracyjnego każdy ma prawo do odwołania się do wyższej instancji. W naszym przypadku jest to minister TiGM.

Kary nakładane są z rygorem natychmiastowej wykonalności. Dyrektor Urzędu Morskiego ma prawo zatrzymania statku do 48 godzin w celu uzyskania sądowego nakazu zajęcia Kodeks Karnym Art X (przepisów wprowadzających), mówi "kto zanieczyszcza wodę w stefie zakazanej podlega karze pozbawienia wolności do lat 2-ch lub grzywnie do 2.5 mld starych złotych .

Pieniądze z kar przeznaczone są na ochronę środowiska i żywych zasobów morza.

Granica działalności Urzędu Morskiego w Gdyni (Dziennik Ustaw nr 32 z 18.04.91) jest na zachodzie Latarnia Stilo, na wschodzie granica państwa.

KONWENCJA MARPOL

Konwencja MARPOL -1973 \ 1978) jest konwencją o zapobieganiu zanieczyszczeniach ze statków morskich (handlowych, rybackich i cywilnych) z wyłaczeniem okrętów wojennych oraz jednostek w służbie państwowej. Obejmują tankowce powyżej 150 GT i inne jednostki większe niż 400 GT .

Wyjątki : 1) ratowanie życia na morzu

2) odwrócenie niebezpieczeństwa od statku ,

3) wypadek morski - zderzenie + rozlew.

Obszarów morskich zgodnie z konwencja Marpol dziela sie na:

1) obszary specjalne: Bałtyk, Morze Północne, Morze Czarne, Morze Śródziemne,

Morze Czerwone, Zatoka Perska, Obszar Zatoki koło Adenu, Karaiby, Zatoka

Meksykańska, Obszar Antarktyki powyżej 60 S.

2) pozostałe.

Aneksy do Konwencji MARPOL:

1) O zapobieganiu zanieczyszczeniom olejowym ze statków

2) O zapobieganiu zanieczyszczeniom przy przewozie płynnych szkodliwych chemika-

liów luzem (NOXIOUS LIQUID SUBSTANCES IN BULK).

3) O zapobieganiu zanieczyszczeniom przy przewozie płynnych, szkodliwych chemi-

kaliów w opakowaniach (NOXIOUS SUBSTANCES IN PACKED FORMS)

4) O zapobieganiu zanieczyszczeniom ściekami sanitarnymi (SEWAGE )

5) O zapobieganiu zanieczszczeniom śmieciami (GARBAGE)

6) O ograniczeniu emisji zaniczyszczeń do powietrza ( w opracowaniu)

MARPOL - ANEKS I

O ZAPOBIEGANIU ZANIECZYSZCZENIOM OLEJOWYM ZE STATKóW

Aneks ten reguluje zawartość zanieczyszczeń olejowych w zrzucie:

15 ppm (15 części oleju na milion części mieszaniny wodno-olejowej ) w obszarach specjal-nych oraz maximum100 ppm w pozostałych obszarach.

Dla tankowców zawartość w śladzie torowym nie więcej niż 30 litrów oleju na 1 Mm przebytej drogi.

Całkowita ilość niewyładowanego ładunku nie powinna przekraczać 1/30,000 GT pojemności ładunkowej. .

Dokumenty wymagane na statku przez konwencje MARPOL

1) Certyfikat IOPP - INTERNATIONAL OIL POLUTION PREVENTION CERTIFI-

CATE.

W Polsce wystawiane przez PRS - zgodnie z przepisami IMO można cedować wyda-

wanie certyfikatów na organizacje uznane ,

2) załącznik techniczny - okresla szczegóły wyposażenia statku, np. czy statek posiada

książkę olejową uznanego typu; odolejacz, instalację zdawczą, zbiorniki do retencji wód zaolejonych i odpadów olejowych,

Książka Zapisów Olejowych składa się dwóch części:

I część - maszynownia.

Zawiera dużo rozdziałow, np.: o gospodarce wodami zaolejonymi (OIL WATER MIXTURE), o zęzach (BILGE WATER), o odolejaczach, z których odzyskany olej ma być zużyty energetycznie (SEPARATOR).

Inny rozdział - o odpadach olejowych, głównie z wirówek paliwa (OIL SLUDGE, OIL WASTE , OIL RESIDUES) dopuszcza utylizację tych odpadów przez:

a) spalanie w spalarce statkowej ( o ile znajduje się na statku)

b) zdanie na ląd (PORT RECEPTION FACILITY) i posiadanie pokwitowania

c) ponowne zmieszanie z paliwem - wyłącznie w sytuacji przymusowej

d) przepompowanie do innego zbiornika

Ilość odpadów zależy od ilości spalonego paliwa w ci.ągu np. 6 miesięcy . Normy IMO podaja ze zanieczyszczenia mogą stanowić 1% masy spalonego paliwa (Niemcy przyjmują 2,5%) Ilość odpadów jaka powinna być rozchodowana w księdze zapisów olejowych liczona jest w uproszczony sposób z zależności:

Odpady = Ilość dni w morzu x Zużycie paliwa w morzu x 0.01 .

Dla paliwa lekkiego przyjmuje się normy 50% mniejsze .

II część : dotyczy części ładunkowej na zbiornikowcu i mycia zbiorników

CBT - CLEAN BALLAST TANKS - (woda/olej) - do niektórch zbiorników ładunko-wych w podróży balastowej bierze się wodę, którą pózniej się oczyszcza.

SBT - SEGREGATED BALLAST TANKS - (woda) - zbiorniki wyłącznie do balastowa-nia.

COW - CRUDE OIL WASHING - mycie zbironików ropą daje 9-krotne zmniejszenie ilości odpadów półstałych i stałych. Resztę do czysta myje się wodą. Jest to operacja niebezpieczna, w zwiazku z tym do zbiorników uprzednio wpuszcza się inert gas

Wszystkie nowe zbiornikowce muszą mieć podwójne dno i burty. Poprawki do konwen-cji MARPOL z 1978 stanowią, że nowe tankowce powyżej 20 tys. ton muszą być eksploatowane w systemie SBT i COW. Stare tankowce powyżej 40 tys. ton muszą rów-nież stosować SBT lub posiadać system COW.

VLCC - VERY LARGE CRUDE CARRIER 150-300 tys ton

ULCC - ULTRA LARGE CRUDE CARRIER- 300-800 tys ton

Ochrona Środowiska Morskiego (MARINE ENVIRONMENT PROTECTION)

Konwencja OPRC 90 - (OIL PREPAREDNESS RESPONSE COOPERATION) nakłada

nastepujące obowiązki:

- powoływania krajowch i regionalnych systemów zapobiegania i zwalczania zanieczysz-

czeń.

- wyposażania statku w Okrętowy plan zapobiegania rozlewom olejowym (SHIP

BOARD OIL POLLUTION EMERGENCY PLAN). Od 04.95 każdy statek musi mieć

taki plan ponieważ został on włączony do prawidła 26 Aneksu I MARPOL

Planie ten obejmowuje następujące zagadnienia: :

1) analiza obliczeń statecznościowych i wytrzymałości kadłuba statku w różnych sta-

nach załadowania i w różnych wariantach uszkodzeń

- wejście na mieliznę

- pożar / eksplozja

- kolizja

- uszkodzenie kadłuba

- nadmierny przechył

2) lista adresów kontaktowych - najbliższe państwa

3) wyznaczenie osoby kontaktowej (oficer dyżurny PLO)

4) kontakt z biurem konsultingowym w celu prognozowania skutków sytuacji awaryjnych wymienionych w punkcie 1

MARPOL - ANEKS II

Dotyczy chemikaliowców i innych statków, które mają wydzielone zbiorniki do prze-wozu chemikaliów.

Podział ładunków chemicznych pod względem szkodliwiści i bezpieczeństwa:

- zagrażające życiu lub bezpieczeństwa statku - niebezpieczne

- zagrażające zdrowiu i środowisku morskiemu - szkodliwe

Przyjęto następujące kategorie:

A - silne trucizny, np. środki ochrony roślin (około 40 substancji)

B,C - pośrednie, jeżeli chodzi o siłę działania

D - najsłabsze, np.oleje roślinne czy moczniki

Kryteria oznaczenia szkodliwości :

- LC5096 - lethal concentration - w ciągu 96 godzin zabija 50% osobników

- LD50 - lethal dose - dawka połowicznej śmiertelności

Procedura wstępnego mycia dla ładunków kategorii A.

Po wyładunku, przed wyjściem statku w morze, należy wymyć zbiorniki do osiągnięcia stężenia resztkowego, które wynosi 0.05% wagowe w portach na obszarach specjalnych i 0.1% w portach poza obszarami specjalnymi, Popłuczyny należy zdać na ląd pod nadzorem lokalnej administracji i dokonać wpisu w książce ładunkowej

Dokumenty statkowe:

- ceryfikat

- książka zapisów ładunkowych

- "Procedura sposobów postępowania i urządzeń", zawierająca opis:

*wstępnego mycia, resztkowania i mycia zbiorników po ładunkach

*wentylacji ( po ładunkach szybko parujących)

*instalacji wraz z listą dopuszczonych produktów do przewozu przez dany statek *warunków zrzutu na pełnym morzu, określając minimalną szybkość statku,

minimalną odległość od lądu i głębokość wody oraz max. stężenie.

MARPOL - ANEKS III

ZAPOBIEGANIE ZANIECZYSZCZENIOM PRZY PRZEWOZACH ŁADUNKÓW NIEBEZPIECZNYCH SZKODLIWYCH W OPAKOWANIACH

Nie przewiduje się dokumentów w formie certyfikatów, lecz w dokumentach ładunko-wych powinno być zaznaczone słownie MARINE POLLUTANT. Ponadto opakowanie musi być trwale oznakowane (przez 3 miesiące po zanurzenie w wodzie słonej musi być czytelne).

Poprawna nazwa składa się z oznakowania w/g listy ONZ, np: UN 4711 + nazwa

MARPOL - ANEKS IV

ŚCIEKI SANITARNE (SEWAGE)

Wyróżnia się dwa rodaje ścieków: czarne i szare.

Ścieki czarne to: ścieki W.C., szpitalne i z pomieszczeń zwierzęcych

Ścieki szare to: ścieki z umywalek, ścieki kuchenne i z pralni.

Ścieki czarne podlegają obowiązkowemu oczyszczaniu.

Statek nie musi posiadać urzadzeń oczyszczajacych (SEWAGE TREATMENT PLANT), zobowiązany jest natomiast do posiadania zbiorników na gromadzenie ścieków.

Norma dzienna na osobę to 150 l ścieków szarych i 150 l ścieków czarnych.

Ścieki można zrzucać nawet na obszarach specjalnych w odległości większej niż 12 Nm od lądu i przy prędkości większej niż 7 kn.

W urządzeniach do obróbki ścieków zachodzą nastepujące procesy:

- rozdrabnianie

- natlenianie

- dezynfekcja (chlor lub promieniowanie UV)

Wymagane dokumenty:

- certyfikat lub świadectwo dla urządzeń oczyszczających (Atest)

MARPOL - ANEKS V

ODPADKI (GARBAGE)

Statek nie ma certyfikatu, może posiadać jednak Orzeczenie Techniczne stwierdzające, że posiada odpowiednią ilość pojemników do składowania odpadów (np. worki, pojemniki itp).

Warunki zrzutu na obszarach specjalnych:

- dopuszczalne jest wyrzucanie odpadów żywnościowych w odległości od lądu > 12 Nm

Warunki zrzutu poza obszarami specjalnymi:

- wszelkie odpady poza plastikiem w odległości od lądu > 25 Nm

- wszelkie odpady poza plastikiem i odpadami sztauerskimi w odległości od lądu > 12

Nm

- tak jak w punkcie wyżej po rozdrobnieniu do wielkości 1 cala w odległości od lądu > 3

Nm

Państwa bałtyckie uzgodniły, ze zabronione jest używanie spalarek na wodach terytor-ialnych i w portach (rekomendacja komisji Helsińskiej).

Sprawa odpadów rybnych nie jest ujęta w MARPOL-u, lecz istnieje tendencja do nie wyrzucania ich w związku z wystąpowaniem zjawiska przeżyźniania morza (eutrofiza-cji).

MARPOL - ANEKS VI

OGRANICZENIE EMISJI DO POWIETRZA (SPALINY, HALONY, FREONY, LOTNE

POZOSTAŁOŚCI PO ŁADUNKACH PLYNNYCH I GAZOWYCH).

Spaliny - (tlenki węgla, siarki i azotu), powracają na ziemie wraz z opadami atmosfery-cznymi w postaci kwaśnych deszczy.

Amoniak - prowadzone są próby zastosowania katalizatorów temperaturowych w celu zredukowania cząstek amoniaku na wolny azot i parę wodną:

NH3 (350-400C)NO2, NO, N2O3=H2O+N2

Freon i Halon - jako gazy cięższe od powietrza w wyniku konwergencji unoszą się w górne warstwy atmosfery niszcząc powłokę ozonową. Jeden atom chloru niszczy 10.000-100.000 cząstek ozonu.

Potencjał niszczący dla tych gazów (wobec ozonu):

- halon 1301 = 10

- freon 12 = 1

- freon 22 - 0.05\najmniej szkodliwy\

Tlenki siarki - powstają podczas spalania zasiarczonego paliwa. W celu zapobieżenia temu wprowadzane są drogie paliwa bez związków siarki\Szwecja\

INTERNATIONAL SAFETY MANAGEMENT CODE - IMS CODE

Oparty na normach dotyczących zapewnienia jakości ISO 9000.

Dotyczy zarządzania bezpieczeństwem i zapobieganiu zanieczyszczeniom. Kod ten został włączony do konwencji SOLAS - rozdział 9.

Armator statku musi zapewnić 24-godzinny serwis informacyjny dla statku na wypadek sytuacji awaryjnych.

KONWENCJA HELSINKI 1974

Konwencja Helsinki 1974 obejmuje postanowienia konwencji MARPOL plus:

- zanieczyszczenia z lądu

- zanieczyszczenia z powietrza

- zanieczyszczenia ze statków powietrznych

- badania naukowe

- dumping

- służby zwalczania rozlewów + monitoring

W/g konwencji każde państwo powinno byc wyposażone w system zwiadu powietrznego oraz dysponować Służbami Zwalczania Rozlewów. Służby podległe danemy państwu powinny być wyposażone w zapory i urządzenia zbierające zdolne do zebrania 10000 ton rozlewu olejowego w ciągu 3 dni.

KONWENCJA "DUMPING 72" (O ZATAPIANIU)

Konwencja ta określa warunki potrzebne do wywiezienia na statku i zatopienia ładunków ,odpadów.

Rozdział I.

Określa materiały zabronione do zatopienia:

- oleje i plastik

- substancje silnie promieniotwórcze

- DDT i PCB

- bojowe środki chemiczne

- bojowe środki biologiczne

- rtęć, kadm i ich związki

Rozdzial II.

Materiały dozwolone do zatopienia za specjalnym zezwoleniem:\ wydaje administracja w porcie załadowania\

- ołów, miedź, cynk, beryl, nikiel - związki

- przedmioty wielkogabarytowe

Rozdzial III

Określa kryteria zatapiania odpadów.

KONWENCJE TYPU UBEZPIECZENIOWEGO

I. INTERNATIONAL CONVENTION ON CIVIL LIABILITY FOR OIL POLLUTION DAMAGE BRUKSELA 73 (CLC) - KONWENCJA O ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNEJ ZA ROZLEWY OLEJOWE

Odpowiedzialność cywilną ponosi armator statku z wyjątkiem gdy:

- szkoda powstała w wyniku działań wojennych lub siły wyższej

- szkoda powstała w wyniku sabotażu

- szkoda powstała w wyniku zaniedbania państwa nadbrzeżnego w utrzymaniu urządzeń

nawigacyjnych.\latarnie morskie, boje, nabieżniki, itp\

Armator może ograniczyć swoją odpowiedzialność do wysokości Funduszu Ograniczonej Odpowiedzialności, obliczanego z zależności:

FOO = Tony rejestrowe x 2000 GF

Suma ta przekazywana jest do sądu i z niej pokrywane są wszelkie roszczenia płatnicze związane z przywracaniem stanu sprzed rozlewu.

Ponadto każdy statek przewożący powyżej 2000 ton ładunku (oleju) luzem musi posiadać Certyfikat Zabezpieczenia Finansowego, zaświadczający, że armator statku jest wypłacalny w wypadku zaistnienia rozlewu.

II. INTERNATIONAL OIL POLLUTION COMPENSATION FUND - BRUKSELA 71 ("FUND") - KONWENCJA O MIEDZYNARODOWYM FUNDU- SZU ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA SZKODY SPOWODOWANE ZANIECZYSZ- CZENIAMI.

Fundusz dotyczy wyłącznie szkód spowodowanych rozlewem surowej ropy lub oleju cieżkiego będacego ładunkiem na załadowanym tankowcu. Chodzi o szkody typu ekonomicznego do wysokości 22 mln USD.

Fundusz nie płaci za rozlewy z lądu, za rozlewy paliwa bunkrowego i rozlewy pozostałych produktów ropopochodnych.

Fundusz płaci za:

- usuwanie olejów na wodach terytorialnych i plażach ( od 1996 rownież usuwanie oleju

z wyłącznej strefy ekonomicznej)

- koszty nadzoru rozlewu (statki i samoloty)

- koszty oczyszczania nieruchomości

- koszty naprawy dróg (wydm) uszkodzonych podczas akcji

- koszty oczyszczania ptaków morskich \żywych\

- płace żołnierzy i innych służb łącznie z nadgodzinami

- straty ekonomiczne osób, ktore bezpośrednio ucierpiały na skutek rozlewu (rybacy,

hotelarze itp.)

III. INTERNATIONAL CONVENTION RELATING TO INTERVENTION ON THE HIGH SEAS IN CASE OF OIL POLLUTION CASUALTIES - BRUKSELA 69

Konwencja ta dotyczy interwencji ze strony państwa nadbrzeżnego na pełnym morzu (poza morzem terytorialnym i strefą ekonomiczną) w razie wystąpienia rozlewu olejowego. \ możliwość ograniczenia zasady swobodnej żeglugi\

Dane państwo może przedsięwziać pewne kroki w przypadku bezpośredniego i poważnego zagrożenia ze strony rozlewu olejowego.

Przed poczynieniem tych kroków, państwo nadbrzeżne musi wykonać pewne czynności wstępne, tj.:

- przeprowadzić konsultacje z innymi państwami sąsiednimi

- przeprowadzić konsultacje z państwem bandery statku zagrażającego

- powiadomić osoby prawne i fizyczne (armator, agent, kapitan) o chęci przedsięwzięcia tych

kroków

- przeprowadzić konsultacje z ekspertami IMO

Środki jakie dane państwo może przedsięwziąć to:

- nakazanie statkowi pewnego zachowania

- odholowanie statku

- zniszczenie statku i ładunku



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ochrona srod, Dla żeglarzy, Ochrona środowiska
MARPOL aneksy, Dla żeglarzy, Ochrona środowiska
Test z Monitoringu Biologicznego, Materiały dla studentów, ochrona srodowiska
Hydrologia sciągaaaaaaaaa, Materiały dla studentów, ochrona srodowiska
Ocena stanu ryzyka zagrozen dla zawodu, Ochrona Środowiska pliki uczelniane, Ergonomia
Monitoring wykłady i pytania, Materiały dla studentów, ochrona srodowiska
PRZYKŁADOWE PYTANIA DLA STUDENTÓW, Technologie Ochrony Środowiska, Analiza Instrumentalna
WYKúAD 3 monitoring biologiczny, Materiały dla studentów, ochrona srodowiska
2011 info dla studentow sesja letnia OŚ, Studia PŁ, Ochrona Środowiska, Chemia, ogólna i nieorganicz
ekosystem naturalny, weterynaria, VET, Od Adama, DLA, Ochrona środwiska, ochrona środowiska
Budowa pnia, Materiały dla studentów, ochrona srodowiska
sieć troficzna, weterynaria, VET, Od Adama, DLA, Ochrona środwiska, ochrona środowiska
Hydrologia, Materiały dla studentów, ochrona srodowiska
Tematy egzaminacyjne - zagrożenia cywilizacyjne- 2008, Materiały dla studentów, ochrona srodowiska
Informacje dla piszących prace dyplomowe, Ochrona Środowiska, semestr VI
Egzamin- pyania Monitoring, Materiały dla studentów, ochrona srodowiska
Pracownia z Chemii Organicznej dla II roku Ochrony Srodowiska, Chemia, chemia organiczna

więcej podobnych podstron