1. Charakterystyka zawodu.

Kierowca samochodu ciężarowego

Jest to pracownik, osoba, która prowadzi samochód ciężarowy, tj. pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków, w celu transportu materiałów do miejsca przeznaczenia, jak również wykonuje czynności mające na celu utrzymanie samochodu w dobrym stanie technicznym.

Kierowca samochodu ciężarowego prowadzi samochód ciężarowy w celu transportu ładunków z i do miejsca przeznaczenia. Sporządza protokoły dla odbiorców. Zabiera pieniądze za dostarczone towary i opłaty za dowóz. Może prowadzić książkę finansową. Może kontaktować się telefonicznie lub drogą radiową z bazą w celu otrzymania instrukcji. Może ładować i rozładowywać ciężarówkę. Może przeprowadzać przegląd wyposażenia ciężarówki m.in. stan ogumienia, oświetlenia, hamulców, poziom benzyny, oleju, wody. Może dokonywać napraw takich jak wymiana kół, żarówek, bezpieczników, zakładać łańcuchy, zmieniać paski klinowe. Może umocowywać ładunek dla zabezpieczenia go podczas jazdy, Zależnie od typu prowadzonej ciężarówki i rodzaju przewożonego towaru może przyjmować różne nazwy.

Stanowiskiem jego pracy jest przeważnie kabina pasażerska pojazdu obsługiwanego, nie mniej wiele czynności kierowca wykonuje w obrębie samochodu przy ,np. załadunku materiału bądź naprawy, przeglądu, konserwacji pojazdu ciężarowego („narzędzia pracy”)

2. Identyfikacja zagrożeń.

Działania przypisane zadaniu	Obiekty i środki techniczne	Materiały i substancje	Źródło zagrożeń, czynniki zagrażające	Możliwe skutki
Wchodzenie do kabiny kierowcy i wychodzenie z niej	stopnie, drabinka	Lód, śliskie substancje	śliskie, zamarznięte, bądź źle przymocowane stopnie, uchwyty	złamania, stłuczenia, zwichnięcia, otarcia, wstrząs mózgu
Załadunek i rozładunek materiału	Rampa załadunkowa, naczepa (różne typy), przyczepa (różne typy)	substancje i materiały załadunkowe, pojazdy i urządzenia załadunkowe	śliska, zamarznięta powierzchnia naczepy	złamania, stłuczenia, zwichnięcia, otarcia, upadek
						awaryjne, niesprawne elementy pojazdu	skaleczenia, upadek, amputacje, przygniecenia
						urządzenia i pojazdy załadowujące,	przygniecenie, uderzenie, skaleczenia,
						nadmierny wysiłek fizyczny towarzyszący przenoszeniu nieporęcznych i ciężkich ładunków	możliwość zmęczenia, wyczerpania, przepukliny, przeciążenia układu kostnego i mięśniowego, przegrzanie
						przewrócenie się załadowanego pojazdu	przygniecenie, upadek, amputacje,
						różnorodne substancje chemiczne w postaci stałej, ciekłej i gazowej stanowiące materiał przewozowy	możliwość ostrych i przewlekłych zatruć, Podrażnienia zapalenia skóry,
			Prowadzenie pojazdu, przewożenie ładunku	Kabina kierowcy, droga (szosa),	pyły, kurz, spaliny, zimne i gorące powietrze, wibracje, hałas, promieniowanie (ultrafioletowe)	niewygodny fotel kierowcy,	przeciążenie, schorzenia, układu kostnego i mięśniowego
						długotrwałe prowadzenie pojazdu, w niesprzyjających warunkach atmosferycznych i drogowych, różne czynniki stresogenne,	przemęczenie, nerwice i inne schorzenia psychiczne, schorzenia reumatyczne, przegrzanie, wyziębienie, olśnienie,
						nieregularne odżywianie się	choroby układu pokarmowego,
						nadmierny hałas, wibracje ogólne,	zaburzenia w funkcjonowaniu organów wewnętrznych, uszkodzenia słuchu
						niedostateczne oświetlenie (szczególne podczas jazdy o zmroku poza miastem),	oślepienie, uczucie dyskomfortu
						możliwość urazów w wyniku wypadku drogowego,	otarcia, złamania, zmiażdżenia, śmierć
						źle działająca wentylacja kabiny(przedostawanie się spalin do kabiny),	ostre zatrucia, osłabienie, choroby płuc, śmierć
						złe zawieszenie samochodu, niewygodne siedzisko	możliwość powstania rwy kulszowej
						bezpośrednie i odbite promieniowanie słoneczne (ultrafioletowe)	możliwość zmian skórnych i chorób oczu
						mikroorganizmy chorobotwórcze obecne w przewożonym ładunku	możliwość chorób zakaźnych
						promieniowanie jonizujące stwarzające zagrożenie w czasie transportu m.in. radioizotopów	możliwość napromieniowania
						zwyczaj opierania łokcia o framugę okna podczas prowadzenia pojazdu	możliwość powstania dolegliwości reumatycznych, zmian zwyrodnieniowych lub stawu barkowego
						przewożenie wartościowego ładunku	możliwość urazów ciała, możliwy uraz psychiczny, śmierć
						palenie tytoniu w kabinie kierowcy	możliwość różnych negatywnych skutków zdrowotnych
						stała kontrola telefoniczna lub radiowa,	możliwość stresu psychicznego
			Czynności naprawcze i konserwacyjne pojazdu	Pobocze drogowe, warsztat, stacja paliw,	Płyny eksploatacyjny, narzędzia, spaliny, różne substancje chemiczne	zmiana kół w różnych warunkach (np., przy drodze ruchu innych pojazdów)	urazy ciała lub śmierć (w wyniku potrącenie bądź przygniecenia), przepuklina
						naprawa i konserwacja pojazdu	skaleczenia otarcia, amputacje, przygniecenie
						posługiwanie się substancjami, preparatami eksploatacyjnymi (olej napędowy, benzyna, płyn hamulcowy, elektrolit, itp.)	możliwość ostrych i przewlekłych zatruć, podrażnienia zapalenia skóry, poparzenia
						nadmierny hałas i/lub niskoczęstotliwościowy spowodowany pracą silnika	możliwość uszkodzenia słuchu
						naprawa pojazdu z pracującym silnikiem w niewentylowanym pomieszczeniu	możliwość ostrego bądź przewlekłego zatrucia, śmierć

3. Oszacowanie ryzyka

Lp.	Zagrożenie	Źródło, czynnik zagrożenia	Szkoda (skutek, strata) [S]	Ekspozycja [E]	Prawdopodobieństwo [P]	Oszacowanie ryzyka R=S xExP	Określenie kategorii ryzyka
1.	Amputacje, śmierć	Niewłaściwe załadowanie, przewrócenie pojazdu)	15	6	0.2	18	Akceptowalne
2.	Bóle stawów, kości	Zła organizacja miejsca pracy, niewygodny fotel	3	6	6	108	Istotne
3.	Drgania mechaniczne	Zły stan techniczny pojazdu (obciążenie układu kostnego i szkieletowego)	1	10	3	30	Małe
4.	Hałas	nadmierny hałas niskoczęstotliwościowy spowodowany pracą silnika	3	6	6	108	Istotne
5.	Olśnienie	bezpośrednie i odbite promieniowanie słoneczne (ultrafioletowe)	1	6	10	60	Małe
6.	Przeciążenie	Nieumiejętne przenoszenie przedmiotów	3	3	10	90	Istotne
7.	Przeziębienie	Nie stosowanie się do zasad BHP	7	6	1	42	Małe
8.	Przegrzanie	Nie stosowanie się do zasad BHP	7	6	1	42	Małe
9.	Przemęczenie oczu	niedostateczne oświetlenie (szczególne podczas jazdy o zmroku poza miastem),	3	6	3	54	Małe
10.	Rany kłute i cięte	naprawa i konserwacja pojazdu	3	2	6	36	Małe
11.	Schorzenia układu oddechowego	palenie tytoniu w kabinie kierowcy	3	6	3	54	Małe
12.	Schorzenia układu pokarmowego	Niekompletne, nieregularne niezdrowe posiłki	3	6	10	180	Istotne
13.	Stres	stała kontrola telefoniczna lub radiowa, terminy dostaw	1	6	10	60	Małe
14.	Stłuczenie, złamania, zwichnięcia	Niedopatrzenie, zła konserwacja	3	6	3	54	Małe
15.	Uderzenia upadających przedmiotów	urządzenia i pojazdy załadowujące,	7	3	6	126	Istotne
16.	Upadek na poziomie	śliska, zamarznięta powierzchnia naczepy, Niedopatrzenie, nieuwaga,	3	6	6	108	Akceptowalne
17.	Upadek z wysokości	Źle umocowane stopnie, uchwyty ,itp.	3	6	1	18	Akceptowalne
19	Zaczadzenie, zatrucie spalinami	źle działająca wentylacja kabiny, przedostanie się spalin do kabiny	3	6	3	54	Małe
20.	Zakażenia i infekcja	mikroorganizmy chorobotwórcze obecne w przewożonym ładunku Różne drobno ustroje	7	6	0.5	21	Małe
21.	Zmęczenie	długotrwałe prowadzenie pojazdu, w niesprzyjających warunkach atmosferycznych i drogowych,	7	6	6	226	Duże
23.	Złamania kości i zmiażdżenia	zmiana kół w różnych warunkach (np., przy drodze ruchu innych pojazdów)	7	1	3	21	Małe
24.	zatrucia	Nie stosowanie się do zasad BHP	7	6	3	126	Istotne
25	Wypadki drogowe	Niedostosowanie jazdy do warunków drogowych (urazy ciała, śmierć)	40	6	1	240	Duże

4. Zastosowanie prawa V. Paretto (20/80)

Suma R = 1876

Suma R 5 największych zagrożeń = 862 (ok.49%)

W przypadku zawodu kierowca samochodu ciężarowego prawo Paretto nie znalazło zastosowania, gdyż suma wartości „R”, 5 największych zagrożeń stanowiła tylko 49% sumy wszystkich zagrożeń wymienionych w zawodzie kierowca samochodu ciężarowego.

Zmęczenie spowodowane wielogodzinną, monotonną jazdą, często spowodowane jest z nieprzestrzeganiem godzin pracy. Statystyki wykazują, że zmęczenie kierowców jest przyczyną około 10 - 15% ciężkich wypadków drogowych. Zmęczenie prowadzi do zmniejszenia czujności i wydłużenia czasu reakcji. Może powodować również błędne odczytywanie sygnałów dawanych przez innych kierowców, a w konsekwencji niewłaściwe reakcje. Zmęczenie nie jest powodowane tylko zbyt długim czasem spędzonym za kierownicą. Jego przyczyną może być też niewyspanie, stres, a nawet pora dnia, w której prowadzimy samochód, bo człowiek w niektórych godzinach jest bardziej śpiący niż zwykle, co wiąże się z biologicznym rytmem naszego organizmu. Największe ryzyko zaśnięcia za kierownicą jest pomiędzy północą a 6.00 rano (szczególnie o godzinie 4.00 nad ranem) i około 12 godzin później - między 13.00 a 16.00 po południu. Badania wykazują, że zmęczeni kierowcy jadą mniej płynnie i wykonują często nagłe ruchy kierownicą. Częściej też zjeżdżają na sąsiadujący pas, powodując ryzyko zderzenia się z pojazdem jadącym obok. Zmęczenie ma również wpływ na nastrój prowadzącego. Kierowca jest skłonny szybciej się irytować i reagować bardziej agresywnie. Najczęściej w wypadkach będących efektem zmęczenia, udział biorą kierowcy poniżej 25 roku życia ludzie, którzy sypiają nieregularnie lub pracują na różne zmiany, ci, którzy jeżdżą w nocy, prowadzą samochód na długich dystansach oraz kierowcy zawodowi.

Schorzenia i dolegliwości układu pokarmowego

Ma na to wpływ wysoki poziom stresu zawodowego oraz wykonywanie

pracy zmianowej. Zmienne pory przyjmowania posiłków powodują zaburzenia apetytu, dyspepsje

(przewlekły lub nawracający ból w nadbrzuszu), zgagę, nieregularność wypróżnień, wzdęcia, nieżyty

błony śluzowej żołądka, co w konsekwencji może prowadzić do choroby wrzodowej żołądka i

dwunastnicy. Dlatego pracujący w tym systemie powinni w miarę możliwości utrzymywać modele

regularnych posiłków oraz zwracać szczególna uwagę na rodzaj spożywanych produktów żywnościowych,

uwzględnić w swojej diecie potrawy lekkostrawne, nie sięgać po mocna kawę i wyeliminować papierosy.

Upadek na poziomie. Jest to częsty powód urazów podczas wykonywania zawodu kierowca samochodu ciężarowego. Najczęstszy powód to potknięcia i poślizgnięcia. Najczęstszymi skutkami upadków na tym samym poziomie są różnego rodzaju stłuczenia, otarcia, skaleczenia a nawet złamania. Często dochodzi do potknięcia, poślizgnięcia podczas załadunku bądź rozładunku towaru co stwarza dodatkowe zagrożenie przygniecenia kończyny, a nawet złamania. Dlatego ważne jest żeby przestrzegać zasad BHP.

Bóle mięśni i stawów. Nadmierne i niewłaściwe obciążenie układu ruchu związane z pracą zawodową jest przyczyną wielu urazów i dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego. Dominują dolegliwości takie jak zapalenie stawów, zapalenie pochewek ścięgnistych, zapalenie ścięgien, bóle mięśni, zwyrodnienie stawów kręgosłupa oraz zapalenie nerwów, występuje na skutek wykonywania prac w wielogodzinnej wymuszonej pozycji siedzącej.

5. Referat na temat największego zagrożenia wiążącego się z wykonywaniem zawodu „kierowca samochodu ciężarowego”

Ryzyko udziału w wypadku drogowym jest jednym z największych zagrożeń, występujących w zawodzie kierowca samochodu ciężarowego, na które składa się wiele czynników takie jak:

- zaniedbanie pracownika ,np. zły stan techniczny,

- zdarzenia losowe niezależne od kierowcy ,np. spowodowanie wypadku przez innego uczestnika ruchu drogowego.

Dlatego ważne jest żeby pamiętać o:

- regularnych kontrolach pojazdów i przeprowadzenie badań technicznych w stacjach diagnostycznych.

- zapewnienie należytego stanu technicznego pojazdu poprzez codzienne sprawdzanie stanu technicznego zwracając uwagę na różnego rodzaju uszkodzenia nadwozia pojazdu, nietypowe zachowanie silnika, czy też niski poziom płynów eksploatacyjnych, np.: z powodu jego wycieku. W przypadku stwierdzenia jakiegoś defektu w miarę możliwości usunąć go jeszcze przed wyjazdem w trasę.
- pojazdy poruszające się po drogach publicznych nie powinny zagrażać bezpieczeństwu osób nim jadących oraz innym użytkownikom dróg, dlatego też w pojazdach powinno się:

• stosować kontrastowe barwy nadwozia, świateł przeciwmgłowych, świateł odblaskowych w celu poprawy widoczności i zauważalności pojazdu,

• stosować osłony boczne zapobiegające dostaniu się osób do strefy między kołami pojazdu lub zespołu pojazdów,

• stosować fartuchy przeciw błotne nie utrudniające jazdę innym użytkownikom dróg poruszających się za pojazdem,

• wygłuszyć podłogę skrzyni ładunkowej oraz odpowiednio ustawić przewożony ładunek i zabezpieczać go przed przesunięciem w celu obniżenia hałasu pojazdu na drodze,

• nie dopuszczać do przekraczania dopuszczalnej ładowności pojazdu ciężarowego,

• przestrzeganie zasad ruchu drogowego.

Również ważne jest żeby kierowca przestrzegał ustawowe godziny wypoczynku pomiędzy kolejnymi okresami jazdy, gdyż długa jazda pojazdem ciężarowym w różnych warunkach osłabia odporność psychofizyczną kierowcy, co w konsekwencji może doprowadzić do powstania kolizji lub wypadku.

Do czynników powodujących zmęczenie i senność u kierowcy, mają również wpływ m.in. wiek, kondycja fizyczna i zdrowotna, czas prowadzenia pojazdu, liczba godzin snu poprzedzającego jazdę samochodem. Kierowca pojazdu ciężarowego nie może jechać dłużej niż przez 4,5 godziny. Po tym czasie kierowca musi zrobić 45-minutową przerwę. Przerwa ta może być zastąpiona krótszymi, przerwami trwającymi minimum 15 minut każda, wykorzystywanymi w trakcie 4,5 godzinnego prowadzenia pojazdu. Przerwy te nie są wliczane do dziennego okresu wypoczynku. Nie można też podczas nich wykonywać innej pracy.

Zachowanie powyższych zasad przy wykonywaniu zawodu kierowca samochodu ciężarowego skutecznie obniża ryzyko powstania kolizji lub wypadku drogowego, tym samym poprawiając komfort pracy.

Statystyki wypadków samochodów ciężarowych

Najczęściej kierujący pojazdami ciężarowymi byli sprawcami wypadków z powodu niedostosowania prędkości do warunków ruchu (1 173 wypadki, 164 zabite, 1 685 rannych) oraz z powodu nie udzielenia pierwszeństwa przejazdu (857 wypadków, 54 zabite, 1 178 rannych). Dużą ofiarochłonnością charakteryzowały się zdarzenia powstałe na skutek zmęczenia lub zaśnięcia, w co 3 takim wypadku ginął człowiek.

Największa liczbę wypadków kierujący samochodami ciężarowymi powodowali w piątki - 766 wypadków (19% ogółu), 75 osób zabitych (15,1%), 469 osób rannych (18,5%).
Najmniej wypadków miało miejsce w niedziele, co wiąże się zapewne z ograniczeniami ruchu pojazdów ciężarowych.

Najwięcej wypadków miało miejsce w sierpniu - 399 (9,9% ogółu), najwięcej osób zginęło we wrześniu 51 osób (10,3% ogółu), najwięcej rannych zostało w sierpniu 576 osób (10,6% ogółu).
Największa liczba wypadków i ich ofiar powodowanych przez kierujących samochodami ciężarowymi miała miejsce w godz. 7-8 (277 wypadków, 31 osób zabitych, 367 rannych) oraz w godz. 11-13 ( 568 wypadków, 54 osoby zabite i 753 ranne).

6. Bibliografia

• "Przewodnik po zawodach". Warszawa. KUP i MPiPS 1998.

• Polska norma PN-N-18002000. „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego”

---