Batalion, Rożeniec, Kulik wielki, Siweczka obrożna
Gatunkom zagraża w Polsce:
• utrata siedlisk lęgowych w wyniku zmian reżimu hydrologicznego rzek, zmieniających częstość i długość zalewów w dolinach rzecznych;
• utrata siedlisk lęgowych w wyniku deniwelacji powierzchni dolin rzecznych (zasypywania starorzeczy i zagłębień terenu okresowo wypełnianych wodą);
• utrata siedlisk lęgowych w wyniku ograniczenia powierzchni nadrzecznych pastwisk o stosunkowo niskiej obsadzie bydła. Wskutek zmniejszenia intensywności wypasu pastwiska zarastają wysoką roślinnością, a także są zajmowane pod zabudowę mieszkalną lub rekreacyjną. Lokalnie zagrożeniem może być zbyt wysoka obsada bydła na pastwiskach nadrzecznych;
• utrata siedlisk lęgowych w wyniku odstępowania od wolnego wypasu bydła na rozległych wygonach, na korzyść wypasu kwaterowego na niewielkich działkach, a także zwiększania obsady bydła i przyspieszania terminu jego wyprowadzania na pastwiska;
• niska udatność lęgów w wyniku wzrostu intensywności ruchu turystycznego
na terenach nadrzecznych i plażach nadmorskich. Obecność ludzi powoduje ciągłe płoszenie wysiadujących ptaków, co prowadzi do większych strat w lęgach, pisklęta pozbawione są dostępu do preferowanych żerowisk, rozpędzane są stadka rodzinne, a w upalne dni pisklęta i jaja narażone są na przegrzanie. Zagrożenie stanowisk zlokalizowanych na nadrzecznych
pastwiskach i przybrzeżnych odsypiskach jest spotęgowane przez powszechny zwyczaj dojeżdżania samochodami w miejsce odpoczynku, najczęściej nad samą rzekę;
• wysokie straty w lęgach zakładanych w siedliskach antropogenicznych, powodowane przez prace podejmowane w trakcie sezonu lęgowego (napełnianie stawów i zbiorników zaporowych, zmiany miejsca eksploatacji kruszywa w obrębie czynnych żwirowni);
• niska udatność lęgów spowodowana przez skrzydlate (wrona siwa, sroka, kruk, mewa srebrzysta) i czworonożne drapieżniki (lis, jenot, norka amerykańska i inne łasicowate)
niszczące lęgi;
• dzika eksploatacja kruszywa (żwiru, piasku) z terenów nadrzecznych muraw i odsypisk, niszcząca siedlisko gniazdowe gatunku;
• w okresach wędrówek: zmniejszanie powierzchni naturalnych terenów zalewowych w dolinach rzek niżowych, regularnie podtapianych w okresie wiosennym;
• w okresach wędrówek: kurczenie się powierzchni mulistych i piaszczystych ławic w nurcie i odsypisk przybrzeżnych, odsłanianych latem i jesienią w korytach rzek, wynikające z regulacji i pogłębiania koryt;
• w okresach wędrówek: kurczenie się dostępnej dla ptaków powierzchni mulistego dna stawów rybnych, spuszczanych i napełnianych bez uwzględnienia okresów wędrówki;
• w okresach wędrówek: zanik otwartych, płytkowodnych nadmorskich obszarów, zlokalizowanych przede wszystkim przy ujściach rzek, gdzie z roku na rok podczas wędrówki
jesiennej gromadzą się w dużych ilościach ptaki siewkowe;
• w okresach wędrówek: płoszenie przez ludzi (spacerowiczów) i psy stad zatrzymujących się ptaków, zarówno na wybrzeżu, jak i na śródlądziu.
• niska udatność lęgów w wyniku osuszania okresowych zabagnień, stanowiących kluczowe
• żerowiska batalionów, szczególnie piskląt;
rozbudowa sieci utwardzonych dróg kołowych w dolinach rzecznych i zwiększanie intensywności ruchu samochodów na istniejących drogach przylegających do lęgowisk gatunku;
• w okresach wędrówek: płoszenie przez ludzi (spacerowiczów) i psy stad zatrzymujących się ptaków, zarówno na wybrzeżu, jak i na śródlądziu.
• utrata siedlisk w wyniku osuszania torfowisk i niecek jeziornych;
• wzmożona turystyka (również kwalifikowana turystyka ekologiczna) oraz nadmierny i niekontrolowany rozwój infrastruktury w sąsiedztwie lęgowisk.
• utrata siedlisk w wyniku zmniejszania się powierzchni ekstensywnie użytkowanych łąk i pastwisk w dolinach rzecznych na rzecz pól uprawnych.
Propozycje odnośnie ochrony ww. gatunków.
• poważnie odgraniczyć plany zabudowy hydrotechnicznej dolin rzecznych i plany przekształceń reżimu hydrologicznego rzek;
• wprowadzić (w miarę możliwości) korekty instrukcji gospodarowania wodą na zbiornikach
już istniejących, tak by w dolinie rzeki poniżej piętrzenia utrzymane zostały okresowe zalewy wiosenne;
• użytkować doliny rzeczne zgodnie z dotychczasową ewidencją gruntów;
• w dolinach rzek utrzymać wysoki poziom wód gruntowych, podtopienie powierzchni w okresie marzec-kwiecień, obecność płytkich zagłębień terenu, z wodą stagnującą w maju i czerwcu;
• objąć obszary pastwiskowe i łąki stanowiące lęgowiska gatunku programami rolno środowiskowymi, promującymi ekstensywny system wypasu, oraz odpowiednim systemem i terminami ich koszenia.
• odstąpić od budowy (lub rozbudowy) sieci melioracyjnej. W przypadku istnienia sieci melioracyjnej zahamować zbyt szybki odpływ powierzchniowy poprzez budowę´ zastawek
na istniejących rowach melioracyjnych.
• zahamować sukcesji trzciny i krzewów oraz drzew na tereny łąkowe.
• ograniczać dostęp ludzi do lęgowisk gatunku w okresie 1 kwietnia-31 lipca, w szczególności uniemożliwić dojazd samochodów na nadrzeczne łąki i pastwiska, z ewentualnym wskazaniem miejsca zastępczego na biwakowanie
• Podjąć redukcji´ liczebności drapieżników naziemnych
• zapewnić spokój wędrującym ptakom na terenach ich największych koncentracji, tak na wybrzeżu, jak i na śródlądziu, ograniczając ich użytkowanie turystyczne i rekreacyjne w okresie czerwiec-październik.
Biegus zmienny
Zagrożenie dla gatunku stanowią:
• zanik siedlisk lęgowych w wyniku ograniczenia/zaniechania wypasu zwierząt na nadmorskich łąkach solniskowych,
stanowiących podstawowe lęgowiska gatunku. Tereny te zarastają w szybkim tempie, przez co stają się dla biegusów nieprzydatne,
• zanik siedlisk lęgowych w wyniku niska udatność siedlisk lęgowych spowodowana przez drapieżniki skrzydlate (kruk, wrona siwa, sroka) czworonożne (łasica, kuna, norka amerykańska, itp.) niszczące lęgi.
• w okresach wędrówek: zmniejszanie oraz degradacja powierzchni naturalnych terenów zalewowych w dolinach rzek niżowych, regularnie podtapianych w okresie wiosennym;
• w okresach wędrówek: płoszenie przez ludzi (spacerowiczów) i psy stad zatrzymujących się ptaków, zarówno na wybrzeżu, jak i na śródlądziu.
Proponowane działania:
Podobne jak wyżej.
Orzeł przedni
Najpoważniejszymi zagrożeniami dla populacji orła przedniego w Karpatach są:
• utrata siedlisk ˝żerowania wynikającą z zaniechania rolniczego
użytkowania gruntów, czego bezpośrednim skutkiem jest ich zalesianie bądź też zarastanie roślinnością krzewiastą i drzewiastą, w wyniku sukcesji;
• utrata bazy pokarmowej w wyniku spadku liczebności potencjalnych ofiar w łowiskach orła;
• utrata siedlisk gniazdowych, w wyniku wycinania starych drzewostanów na terenach trudno dostępnych, które są ostojami gatunku;
• napowietrzne linie energetyczne, o które ptaki rozbijają się lub zostają śmiertelnie porażane prądem;
• niepokojenie ptaków w łowiskach i miejscach gniazdowych w wyniku zagospodarowania turystycznego terenów górskich i wzmożonej penetracji ludzkiej.
Propozycje odnośnie do zarządzania.
Należy:
• opracować i wdrożyć strategię zagospodarowania terenów ważnych dla populacji orła przedniego;
• na obszarach występowania orła odtworzyć łąki i pastwiska, które w ciągu ostatnich 20 lat podlegały zarastaniu krzewami;
• na obszarach występowania orła zabezpieczyć tereny otwarte przed zalesianiem i naturalną sukcesją roślinności przez podjęcie ich koszenia i objęcie wypasem;
• na obszarach występowania orła doprowadzić do zwiększenia stanu liczebnego zwierzyny drobnej, jak i ssaków kopytnych;
• ograniczyć i ukierunkować ruch turystyczny w rejonach występowania orła.
Bączek
Gatunkowi zagraża w Polsce:
• utrata siedlisk lęgowych w wyniku zmian reżimu hydrologicznego rzek, zmieniających częstość i długość zalewów w dolinach rzecznych;
• utrata siedlisk lęgowych w wyniku deniwelacji powierzchni dolin rzecznych (zasypywania staro rzeczy i zagłębień terenu okresowo wypełnianych wodą);
• utrata siedlisk lęgowych w wyniku intensyfikacji gospodarki rybackiej na stawach hodowlanych;
• utrata siedlisk w wyniku zmniejszania się powierzchni ekstensywnie użytkowanych łąk i pastwisk w dolinach rzecznych na rzecz pól uprawnych.
• utrata siedlisk lęgowych w wyniku niekontrolowanego pozyskiwania trzciny na obszarach lęgowych bączka;
• utrata siedlisk lęgowych w wyniku wiosennego, nielegalnego wypalania szuwarów trzcinowych;
• utrata siedlisk lęgowych w wyniku wycinania zakrzewień
wokół zbiorników wodnych w rejonach gniazdowania.
Dodatkowe zalecenia działania:
• opracować i wdrożyć zasady przyjaznego ptakom pozyskiwania trzciny na zbiornikach wodnych;
• wykluczyć osuszanie torfowisk i niecek jeziornych;
• podjąć podtapianie przesuszonych trzcinowisk.
Rybołów
Gatunkowi zagraża w Polsce:
• degradacja niektórych terenów łowieckich rybołowa jako skutek różnych form aktywności człowieka (niepokojenie ptaków poprzez wzmożony ruch turystyczny, zabudowa brzegów zbiorników wodnych);
• degradacja terenów łowieckich spowodowana eutrofizacja wód prowadząca do spadku ich przezroczystości;
• nielegalny odstrzał na stawach hodowlanych;
• kolizje z napowietrznymi liniami energetycznymi; z elektrowniami wiatrowymi;
• niedostatek dogodnych miejsc lęgowych, szczególnie sosen w wieku ponad 150 lat;
• prowadzenie prac leśnych w pobliżu gniazd w sezonie lęgowym.
Dodatkowe zalecenia działań:
• podjąć program instalowania koszy gniazdowych na nieczynnych słupach energetycznych (zabieg z powodzeniem stosowany w Niemczech);
• przeciwdziałać eutrofizacji jezior prowadzącej do spadku przejrzystości wody.
Wodniczka
Gatunek zagrożony w skali globalnej. Na legowiskach w Polsce jest zagrożony przede wszystkim wskutek:
• zmian siedliskowych spowodowanych melioracją i zarastaniem dolin rzecznych, bagien i torfowisk niskich. Obecnie na większości stanowisk melioracje nie są już prowadzone, jednak wyraźny jest negatywny wpływ działania realizowanych w przeszłości. Na większości obszarów podmokłych, w tym na terenach obecnie chronionych, największym zagrożeniem jest zarastanie trzciną i roślinnością drzewiastą na skutek zaniechania tradycyjnych sposobów koszenia i wypasu;
• lokalnie - głównie w rejonie Pomorza Zachodniego - występuje zagrożenie związane z rozwojem plantacji trzcinowych kosztem siedlisk właściwych dla wodniczki. Brak renaturalizacji i możliwości stworzenia odpowiednich siedlisk, poza obecnymi wyspowymi stanowiskami lęgowymi uniemożliwia wzrost populacji i odtwarzanie zasięgu gatunku.
Zalecane działania:
• wprowadzić czynną ochronę gatunku. Znaczenie ma wyłącznie zapewnienie wystarczającej ilości odpowiednich siedlisk, zarówno w obrębie lęgowisk, jak i w miejscach regularnego zatrzymywania się na trasie przelotu;
• aktywnie zatrzymać postępującą degradację siedlisk i dalszą fragmentację większych skupisk lęgowych na całym krajowym areale. Działania te powinny być realizowane
jednocześnie w całym kraju i skoordynowane z działaniami podejmowanymi w innych krajach posiadających jeszcze stosunkowo liczne populacje wodniczki, tj. przede wszystkim na Białorusi i Ukrainie;
• podjąć próby renaturalizacji zdegradowanych stanowisk historycznych - istnieją przykłady skutecznych działań zwiększających liczebność i zasięg występowania lokalnych populacji (Węgry). W Polsce szczególnie pilnej ochrony wymaga populacja zachodniopomorska, gdzie
należy podjąć działania obejmujące cały region, w tym stanowiska w Niemczech;
Puchacz
Gatunkowi zagraża w Polsce:
• niski sukces rozrodu wynikający z dużej wrażliwości na niepokojenie i porzucania znacznej liczby lęgów (lokalnie do 50%);
• utrata siedlisk w wyniku melioracji i zmian użytkowania gruntów, prowadzących do zaniku terenów otwartych, będących ważnym miejscem zdobywania pokarmu, jak i stanowiących Środowisko życia dla preferowanych przez puchacza ofiar (np. karczownik, kaczki);
• lokalny zanik ssaków Średniej wielkości (jeż, królik, karczownik, itp.), stanowiących preferowaną zdobycz;
• bezpośrednie prześladowanie ze strony człowieka, cięgle jeszcze postrzegającego puchacza jako konkurenta polującego na łowne gatunki zwierząt;
• nasilona turystyka, szczególnie nieskanalizowany ruch wspinaczkowy.
Propozycja działania:
Na terenach gniazdowania gatunku należy:
• prowadzić ochronę strefową miejsc gniazdowych (stanowiska czynne i stanowiska alternatywne - strefy z lat ubiegłych);
• utrzymać w stanie niezmienionym tereny wykorzystywane przez puchacze do łowów - unikać zmian w krajobrazie, zwłaszcza w przypadku przestrzeni otwartych (wycinania drzew stanowiących czatownie, zabudowy, zmiany użytkowania gruntów itp.)