DOLINA ROSPUDY
Mapa: Miejsca występowania konfliktów infrastruktury drogowej z obszarami Natury 2000
Do czytania:
Znikające siedliska i gatunki
Jak głosił oficjalny komunikat Ministerstwo Środowiska przeprowadziło weryfikację przedstawionej koncepcji sieci Natura 2000. W rezultacie do Komisji Europejskiej trafiła mocno okrojona propozycja, która ochroną obejmowała łącznie 9,3 proc. powierzchni kraju. Kryteria wyboru obszarów na listę rządową nie zostały nigdy ogłoszone. Trudno jednak pominąć protesty Lasów Państwowych i Departamentu Zasobów Wodnych Ministerstwa Środowiska, a także fakt, iż w tym samym okresie prowadzono pracę nad „Strategią przebudowy głównych dróg krajowych w latach 2003-2013”. Planowane sieci (zarówno drogowa, jak i naturowa) ze względu na swój charakter wzajemnie na siebie się nakładały. To, w jaki sposób należy postępować w takich sytuacjach przewiduje sama dyrektywa siedliskowa i towarzyszące jej procedury. Niestety ich znajomość wśród osób decydujących o kształcie propozycji rządowej sieci Natura 2000 była bardzo niewielka, a wręcz żadna. W efekcie zdecydowano o wykreśleniu jak największej liczby obszarów konfliktowych, bez jakiegokolwiek odwołania się do ich wartości przyrodniczej.
2. Dolina Rospudy a obwodnica Augustowa.
Konflikt między mieszkańcami Augustowa a ekologami, dotyczący projektu budowy obwodnicy przez dolinę Rospudy, podzielił ludzi w całej Polsce. Jedni uważają, że racja leży po stronie ekologów, inni, że słuszność mają zwolennicy budowy drogi. Czy istnieje rozwiązanie pozwalające spełnić żądania obu stron?
Do czytania:
Historia projektu sięga połowy lat dziewięćdziesiątych XX w., kiedy to w związku ze zwiększającym się ruchem samochodowym, władze Augustowa podjęły decyzję o budowie obwodnicy wokół miasta. Zakładano, że w przyszłości stanie się ona elementem Via Baltica - drogi szybkiego ruchu łączącej Helsinki z Warszawą. Spośród przestawionych wówczas koncepcji wybrano tę, dzięki której obwodnica była najkrótsza, przecinała lasy na stosunkowo niewielkim odcinku, przebiegała przez najmniejszą liczbę gospodarstw oraz pokrywała się z istniejącym systemem dróg. W wariancie tym przewidziano przecięcie doliny Rospudy w dolnym biegu rzeki za pomocą estakady o długości 516 m, opartej na 10 słupach nośnych. Planowana lokalizacja trasy od początku budziła zastrzeżenia zarówno organizacji ekologicznych, jak i ekspertów. Mimo to przez kolejne lata trwało opracowywanie szczegółów przedsięwzięcia, uzyskiwanie opinii specjalistów oraz wykup ziemi pod budowę drogi. Wreszcie, 9 lutego 2007 r., wojewoda podlaski wydał zezwolenie na rozpoczęcie budowy.
Dolina Rospudy to niezwykle cenny obszar przyrodniczy. Na jej terenie znajdują się jedyne w Polsce torfowiska nietknięte ręką człowieka. Występuje tam ponad 30 gatunków roślin objętych ścisłą ochroną, m.in. owadożerna rosiczka okrągłolistna, lilia złotogłów oraz 19 gatunków storczyków. Jednym z nich jest miodokwiat krzyżowy, którego ostatnie stanowisko w Polsce znajduje się właśnie w dolinie Rospudy. Żyje tam również 19 gatunków ptaków zagrożonych wyginięciem, w tym orzeł bielik, dzięcioł białogrzbiety, bocian czarny i orlik krzykliwy. Aby zapewnić im warunki do życia i rozrodu, wokół ich gniazd wyznacza się specjalne strefy ochronne. Dolina stanowi również korytarz migracyjny - drogę, którą duże ssaki, np. wilki i jelenie, przedostają się z Puszczy Augustowskiej do lasów położonych na zachód od niej. Z tych względów w 2004 r. włączono ją do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 jako Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków. Wcześniej (w 1989 r.) ustanowiono ją obszarem chronionego krajobrazu, strefą ciszy (1991 r.) oraz włączono do systemu ochrony obiektów przyrodniczych Zielone Płuca Polski (1994 r.). Na terenie doliny projektuje się również stworzenie torfowiskowego rezerwatu przyrody. Dlaczego więc przez te obszary miałaby przebiegać ruchliwa droga?
Budowa obwodnicy jest koniecznością. Obecnie, według danych Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA), drogą krajową nr 8 przez Augustów przejeżdża półtora miliona ciężkich pojazdów rocznie. Stanowią one duże zagrożenie dla zdrowia i życia mieszkańców Augustowa. Rosnący ruch samochodowy powoduje, że miasto traci znaczenie jako uzdrowisko i ośrodek turystyczny. Problemy te rozwiązałaby budowa obwodnicy, ale co z doliną Rospudy?
Finał sporu o obwodnicę Augustowa jest dowodem na to, że można pogodzić budowę dróg, z ochroną środowiska.
Ostateczna decyzja o przebiegu obwodnicy została podjęta na podstawie szczegółowego raportu, który zawierał waloryzację przyrodniczą obszaru i analizę poszczególnych wariantów lokalizacyjnych drogi. Ekspertyzę przygotowano zgodnie z kryteriami ustalonymi podczas obrad "Okrągłego Stołu" dla obwodnicy Augustowa z początku 2008 roku. Za wskazaniem wariantu przebiegu obwodnicy przez miejscowość Raczki przesądziły aspekty społeczne i ekonomiczne oraz brak kolizji z chronioną prawem europejskim częścią doliny Rospudy. Wariant ten w analizie wielokryterialnej okazał się wariantem optymalnym dla ludzi i najmniej uciążliwym dla środowiska naturalnego.
DROGA EKSPRESOWA S3
Celem budowy drogi ekspresowej S-3 na odcinku od Szczecina do Gorzowa Wielkopolskiego na terenie dwóch województw zachodniopomorskiego i lubuskiego jest dostosowanie do standardów unijnych oraz stworzenie warunków dla efektywnego
i bezpiecznego przepływu ruchu w planowanym środkowoeuropejskim korytarzu transportowym oraz zapewnienie gospodarczej i przestrzennej spójności kraju i poszczególnych jego regionów z krajami UE.
odcinek 1 węzeł ”Klucz”- węzeł „Pyrzyce”,
odcinek 2 węzeł „Pyrzyce”- węzeł ”Myślibórz”,
odcinek 3 węzeł „Myślibórz” - węzeł „Gorzów Północ”.
Jednakże nie da się uniknąć kolizji z obszarami Natura 2000, (widoczne na slajdzie)
W związku z tym Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad będzie przeprowadzić na całym odcinku działania minimalizujace:
na etapie budowy:
-umożliwić migracje podczas prac budowlanych dla wszystkich grup zwierząt;
-realizacja prac na obszarach Natura 2000 poza okresem lęgowym (01.03-31.08)
-równolegle z nadzorem inwestorskim niezbędny nadzór specjalistycznych służb ochrony przyrody;
-budowa przejść dla wszystkich grup zwierząt wraz z zielenią naprowadzającą;
-budowa przepustów dla małych zwierząt wraz z płotkami naprowadzającymi;
-zapewnienie szczelnej kanalizacji z odprowadzeniem do zbiorników ekologicznych, rowy uszczelnione geomembraną z systemem zastawek awaryjnych odcinających spływ ewentualnych zanieczyszczeń do odbiorników;
na etapie eksploatacji:
regularny monitoring stanu zachowania obszaru;
badanie śmiertelności zwierząt na drodze;
zapewnienie strefy spokoju w okolicy przejść dla zwierząt;
zapewnienie drożności przepustów przed okresem sezonowej migracji;
W celu weryfikacji założeń projektowych i zaleceń Raportu Oddziaływania na Środowisko względem rzeczywistego oddziaływania drogi S3 należy przeprowadzić analizę porealizacyjną. W jej ramach proponuje się wykonać badania monitoringowe hałasu drogowego (weryfikacja danych projektowych i określenie rzeczywistej efektywności zabezpieczeń akustycznych) i monitoring środowiska przyrodniczego, zwłaszcza na terenach obszarów Natura 2000.
Działania
W ramach realizacji projektów aplikacyjnych w latach 2005-2009 przeprowadzono następujące działania związane z ochroną korytarzy ekologicznych przy drodze ekspresowej S-3:
przeprowadzenie analizy wpływu drogi S-3, odcinek: Wolin-Troszyn oraz Brzozowo-Rurka na korytarze ekologiczne i przygotowanie opinii ws. lokalizacji, liczby i parametrów przejść dla zwierząt
opracowanie uwag i wniosków dotyczących wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacje przedsięwzięcia polegającego na budowie drogi ekspresowej S3 na odcinku węzeł „Klucz” - węzeł „Gorzów Północ” dla odcinka przebiegającego przez teren województwa lubuskiego, tj. dla odcinka granica województwa zachodniopomorskiego - węzeł „Gorzów Północ”
opracowanie analizy wpływu planowanej drogi ekspresowej S-3 na odcinku węzeł „Klucz” - węzeł „Gorzów Północ” na korytarze ekologiczne dużych ssaków
opracowanie uwag i wniosków na etapie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacje przedsięwzięcia polegającego na budowie drogi ekspresowej S3 Świnoujście - Lubawka - Granica Państwa, odcinek Gorzów Wielkopolski - Węzeł „Miedzyrzecz Północ”
opracowanie analizy wpływu planowanej drogi ekspresowej S-3 odcinek Gorzów Wielkopolski - Węzeł „Międzyrzecz Północ” na korytarze ekologiczne dla dużych ssaków
opracowanie uwag i wniosków na etapie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacje przedsięwzięcia polegającego na budowie drogi ekspresowej S-3 Świnoujście - Lubawka - Granica Państwa, odcinek: Węzeł „Międzyrzecz Południe” - Węzeł „Sulechów”
opracowanie analizy wpływu planowanej drogi ekspresowej S-3 odcinek Węzeł „Międzyrzecz Południe” - Węzeł „Sulechów” na korytarze ekologiczne dla dużych ssaków
opracowanie opinii ws. kolizji z korytarzami ekolgicznymi oraz konieczności budowy przejść dla zwierząt przy drodze ekspresowej S-3, odcinek: Sulechów - Nowa Sól
opracowanie opinii w sprawie konieczności budowy przejść dla zwierząt przy obwodnicy Gorzowa Wielkopolskiego w ciągu drogi ekspresowej S-3
przeprowadzenie analizy wpływu drogi S-3, odcinek: Nowa Sól - Nowe Miasteczko oraz Nowe Miasteczko-Legnica na korytarze ekologiczne i przygotowanie opinii ws. lokalizacji, liczby i parametrów przejść dla zwierząt
przeprowadzenie analizy wpływu obwodnicy Lubina (w ciągu drogi ekspresowej S-3) na korytarze ekologiczne wraz z opinią odnośnie lokalizacji i parametrów przejść dla zwierząt
AUTOSTRADA A1
Wstępne prace projektowe zostały ukończone w 1998
roku, tj. przed powołaniem obszarów Natura 2000, zatem
nie było konieczności rozpatrywania różnych wariantów
lokalizacyjnych z uwagi na kolizje z obszarem
chronionym.
Trasa autostrady przecina obszary Natura 2000:
Pradolinę Warszawsko-Berlińską (PLB100001)
oraz Pradolinę Bzury-Neru (PLH100006)
w tym dwa siedliska chronione wymienione w Załączniku I
Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
łęg olszowo-jesionowy
o znaczeniu priorytetowym,
oraz niżowe, nadrzeczne
zbiorowiska okrajkowe
Slajd 22
Do porównania wariantów wykorzystano metodę
Hierarchicznej Analizy Problemu (AHP) stosując
8 kryteriów głównych, w tym m.in.
- kryterium oddziaływania na przedmiot ochrony
N2000
- długość cieków wodnych wymagających
przebudowy,
- oddziaływanie na faunę
Każdy z analizowanych wariantów autostrady przecina obszar
Natura 2000, ze względu na położenie obszarów chronionych nie
jest możliwe uniknięcie kolizji z planowaną autostradą A1.
Wszystkie trzy warianty mają podobne oddziaływanie na
środowisko faunistyczne. W sąsiedztwie autostrady stwierdzono
występowanie 6 chronionych gatunków ptaków.
Jako najbardziej inwazyjny uznano wariant W1 (ustalony
decyzją lokalizacyjną), który przecina dodatkowo siedlisko
priorytetowe będące celem ochrony obszaru Pradolina Bzury-
Neru PLH100006.
A1
Spośród analizowanych wariantów najkorzystniejszą
ocenę uzyskał wariant W3.
Na wysoką ocenę wariantu W3 wpłynęły:
brak kolizji z siedliskami chronionymi, w tym
priorytetowymi
mała liczba cieków do przebudowy
brak potrzeby przebudowy drogi wojewódzkiej
Rezultat:
zmiana wariantu proponowanego do
realizacji w stosunku do decyzji
lokalizacyjnej na długości ok. 9 km