VIII

SLG

Sylogistyka

Terminologia

S - termin mniejszy (terminus minor) - zmienna nazwowa, która występuje jako podmiot we wniosku sylogizmu

P - termin większy (terminus maius) - zmienna nazwowa, która jest orzecznikiem we wniosku sylogizmu

M - termin średni (terminus medius) - zmienna nazwowa, która występuje w obu przesłankach sylogizmu, ale nie występuje jako podmiot we wniosku.

przesłanka sylogizmu (praemissa); prae-mitto, -misi, -missum - (naprzód) zapowiedzieć

wniosek sylogizmu (conclusio)

przesłanka mniejsza (praemissa minor) - ta z przesłanek sylogizmu, która zawiera termin mniejszy

przesłanka większa (praemissa maius) - przesłanka sylogizmu, która zawiera termin większy

tryb sylogistyczny - schemat rozumowania sylogistycznego

tryb słuszny - prawo logiczne sylogistyki (szerzej: rachunku nazw)

Budowa sylogizmu

przesłanka większa (P)

przesłanka mniejsza (S)

wniosek

Budowa wniosku: < termin mniejszy (terminus minor), termin większy (terminus maius) >

(P, M)

(S, M)

<S, P>

Figury sylogizmu

Figura I	Figura II	Figura III	Figura IV
M P S M S P	P M S M S P	M P M S S P	P M M S S P

Uwagi: Figury sylogizmu, różnią się położeniem terminu średniego.

♦ - walor

Figura I	Figura II	Figura III	Figura IV
M ♦ P S ♦ M S ♦ P	P ♦ M S ♦ M S ♦ P	M ♦ P M ♦ S S ♦ P	P ♦ M M ♦ S S ♦ P

Dla każdej z figur można (teoretycznie) zbudować 4x4x4 = 64 tryby

Dla wszystkich figur istnieją 64x4 = 256 tryby

Tryby słuszne

A) Tryby główne

BARBARA, CELARENT, DARII, FERIOque prioris

CESARE, CAMESTRES, FESTINO, BAROCO secundae

Tertia DARAPTI, DISAMIS, DATISI, FELAPTON, BOCARDO, FERISON habet

Quarta insuper addit BRAMANTIP, CAMENES, DIMARIS, FESAPO, FRESISON.

BARBARA, CELARENT, DARII, FERIO należą do pierwszej (figury)

CESARE, CAMESTRES, FESTINO, BAROCO do drugiej

Trzecia zawiera DARAPTI, DISAMIS, DATISI, FELAPTON, BOCARDO, FERISON

Czwarta ponadto dołącza BRAMANTIP, CAMENES, DIMARIS, FESAPO, FRESISON.

BARBARA, CELARENT, DARII, FERIO

CESARE, CAMESTRES, FESTINO, BAROCO

DARAPTI, DISAMIS, DATISI, FELAPTON, BOCARDO, FERISON

BRAMANTIP, CAMENES, DIMARIS, FESAPO, FRESISON

B) Tryby podrzędne

Tryby podrzędne powstają z trybów głównych, które mają konkluzję ogólną (a, e) przez jej osłabienie, tj. zastąpienie danej konkluzji odpowiednią konkluzją szczegółowa: a ⇒ i; e ⇒ o

Figura I

BARBARA ⇒ BARBARI; CELARENT ⇒ CELARONT

Figura II

CESARE ⇒ CESARO; CAMESTRES ⇒ CAMESTROS

Figura IV

CAMENES ⇒ CAMENOS

Tryby podrzędne:

BARBARI, CELARONT

CESARO, CAMESTROS

CAMENOS

Relacja między trybem a jej symbolicznym zapisem:

BARBARA; BAR - BA - RA

BAR ⇔ M ♦ P

BA ⇔ S ♦ M

RA ⇔ S ♦ P

a ⇔ M a P

a ⇔ S a M

a ⇔ S a P

[(S a M) ∧ (M a P)] → S a P

Zestawienie trybów słusznych

Figura I

BARBARA	CELARENT	DARII	FERIO
M a P S a M S a P	M e P S a M S e P	M a P S i M S i P	M e P S i M S o Pustka

Uwagi: Konkluzje figury I zawierają wszystkie rodzaje zdań kategorycznych: a, e , i , o.

Figura II

CESARE	CAMESTRES	FESTINO	BAROCO
P e M S a M S e P	P a M S e M S e P	P e M S i M S o P	P a M S o M S o P

Uwagi: Konkluzje figury II zawierają tylko zdania kategoryczne przeczące; tj. ogólno-przeczące (e) i szczegółowo-przeczące (o).

Figura III

DARAPTI	DISAMIS	DATISI
M a P M a S S i P	M i P M a S S i P	M a P M i S S i P

FELAPTON	BOCARDO	FERISON
M e P M a S S o P	M o P M a S S o P	M e P M i S S o P

Uwagi: Konkluzje figury III zawierają tylko zdania kategoryczne szczegółowe; tj. szczegółowo- twierdzące (i) i szczegółowo-przeczące (o).

Figura IV

BRAMANTIP	CAMENES	DIMARIS	FESAPO	FRESISON
P a M M a S S i P	P a M M e S S e P	P i M M a S S i P	P e M M a S S o P	P e M M i S S o P

Uwagi: Konkluzje figury IV zawierają wszystkie rodzaje zdań kategorycznych za wyjątkiem zdań ogólno- twierdzących (a), tj. e , i , o.

Sposób sprawdzania trybów sylogistycznych - metoda Venna

I krok

Na schemat Venna dla sylogizmów nanosimy dane z przesłanek sprawdzanego sylogizmu.

1) Dla zdań ogólnych: z całego zakresu subiectum wykreślamy tę część pola (zakresu nazwy), o której dane zdanie kategoryczne orzeka, że jest puste, to znaczy., że nie istnieją w niej desygnaty nazwy (subiectum).

2) Dla zdań szczegółowych: stawiamy znak + w tej części pola, która zawiera desygnaty, o których istnieniu dane zdanie stwierdza.

II krok

Porównujemy naniesione dane z przesłanek z danymi wniosku.

4

---