P ODSTAWOWE FUNKCJE TRANSPORTU:

1. Udział w funkcjonowaniu i rozwoju gospodarki narodowej.

2. Udział w tworzeniu i podziale produktu krajowego brutto.

3. Obsługa wymiany międzynarodowej.

4. Oddziaływanie na lokalizację produkcji i osadnictwa.

5. Realizacja celów o znaczeniu społecznym takich, jak:

• zaspokajanie potrzeb komunikacyjnych ludności;

• aktywizacja życia społeczno-kulturalnego;

• rozwój turystyki i rekreacji;

• zapewnienie dostępu do oświaty, kultury i służby zdrowia.

6. Realizacja celów o znaczeniu ogólnopaństwowym, jak:

• utrzymanie politycznej i administracyjnej zwartości państwa;

• zapewnienie obronności kraju;

• wyrównywanie poziomów rozwoju nauki i techniki w skali kraju i świata.

Schemat procesu gospodarowania:

__________ _______ ________ ___________

→│PRODUKCJA│→│PODZIAŁ│→│WYMIANA│→│KONSUMPCJA│→

↑ ↓

← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ← ←

PRODUKCJA oznacza wytwarzanie dóbr materialnych oraz świadczenie usług w celu zaspokajania określonych potrzeb.

PODZIAŁ oznacza rozdysponowanie produktu krajowego brutto pomiędzy podmioty gospodarcze (działalność produkcyjna) oraz gospodarstwa domowe (ostateczna konsumpcja).

WYMIANA oznacza dystrybucję wytworzonych produktów, tj. dotarcie z nimi do rynków zbytu, jak również transakcje wymienne pomiędzy sprzedającymi a kupującymi.

KONSUMPCJA oznacza zaspokajanie określonych potrzeb w efekcie nabycia konkretnego produktu (dobra materialnego lub usługi).

PRODUKCJA GLOBALNA - ZUŻYCIE POŚREDNIE

=

WARTOŚĆ DODANA BRUTTO

+

PODATKI OD PRODUKTÓW

-

DOTACJE DO PRODUKTÓW

=

PKB

[PRODUKT KRAJOWY BRUTTO]

↙ ↘

↓ ↓

SPOŻYCIE AKUMULACJA

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB) jest podstawową kategorią w ocenie rozwoju gospodarczego kraju. Wyraża on końcowy rezultat działalności wszystkich podmiotów gospodarki narodowej. PKB ustala się pomniejszając wartość produkcji globalnej o zużycie pośrednie, a uzyskaną wielkość (wartość dodaną brutto) koryguje się o podatki od produktów oraz dotacje do produktów.

PRODUKT GLOBALNY to suma wartości dóbr materialnych oraz usług wytworzonych przy zaangażowaniu czynników wytwórczych zlokalizowanych na obszarze danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

CZYNNIKI WYTWÓRCZE (Czynniki produkcji) to siła robocza (potencjał ludzki) oraz środki i przedmioty pracy biorące udział w procesie produkcji dóbr materialnych oraz usług (maszyny, urządzenia, surowce, materiały, ziemia).

Wartość dodana brutto stanowi różnicę między produkcją globalną a zużyciem pośrednim.

Zużycie pośrednie obejmuje wartość zużytych materiałów netto, surowców, energii, usług obcych oraz inne koszty np. reklamy, wynajmu pomieszczeń itp.

Zaangażowanie transportu w procesie funkcjonowania i rozwoju systemu gospodarczego jest konieczne tam, gdzie występuje przemieszczanie dóbr rzeczowych oraz osób, a mianowicie:

1. w fazie produkcji (po stronie zaopatrzenia i zbytu),

2. w fazie wymiany (jako wynik dystrybucji wytworzonych produktów).

• Praca produkcyjna to praca kreująca nowe wartości (produkt krajowy brutto).

• Nową wartością wykreowaną przez transport jest uzyskanie pożądanego dla realizacji procesu wytwarzania bytu przestrzenno-czasowego środków produkcji oraz siły roboczej, jak również zapewnienie dotarcia z produktami finalnymi do odbiorców (rynków zbytu).

• Praca produkcyjna transportu tworzy nie tylko nową wartość produktów lecz także współtworzy ich wartość użytkową.

• Do działalności produkcyjnej zaliczany jest transport o charakterze zarobkowym oraz transport własny przedsiębiorstw nietransportowych.

Transport nie tylko uczestniczy w wytwarzaniu produktu krajowego brutto lecz także partycypuje w jego podziale jako konsument (!):

• taboru przewozowego,

• maszyn i sprzętu oraz materiałów do budowy infrastruktury transportu,

• paliw i energii.

Efektem działalności produkcyjnej transportu jest produkt będący usługą świadczoną w celu zmiany czasowego oraz przestrzennego usytuowania dóbr rzeczowych oraz osób.

TRANSPORTOCHŁONNOŚĆ gospodarki naro-dowej oznacza stan zaangażowania transportu (działalności transportowej) w działalność innych działów gospodarki narodowej oraz działalność społeczną, a także indywidualne potrzeby ludności.

TRANSPORTOCHŁONNOŚĆ gospodarki naro-dowej zależy od:

1. wielkości i struktury produkcji dóbr materialnych;

2. lokalizacji złóż surowców material-nych, centrów produkcyjnych oraz rynków zbytu;

3. stopnia kooperacji i specjalizacji pro-dukcji;

4. ruchliwości społeczeństwa.

TRANSPORTOCHŁONNOŚĆ gospodarki naro-dowej określa się jako stosunek nakładów ponoszonych na działalność transportową do efektów osiąganych przez gospodarkę narodową.

Podstawowe cechy działalności transportowej:

1. nieuprzedmiotowiony charakter,

2. równoczesność produkcji transportowej oraz konsumpcji jej produktów,

3. brak możliwości produkcji na skład,

4. przestrzenny charakter,

5. sezonowość podaży,

6. występowanie rynków cząstkowych,

7. duże zróżnicowanie podmiotów po stronie podaży,

8. niska cenowa elastyczność podaży,

9. duża komplementarność.

Skutki specyficznych cech

działalności transportowej:

1. - dla przewoźników,

2. - dla użytkowników transportu,

3. - dla gospodarki narodowej.

Potencjał transportowy firmy określa się jako moc produkcyjną, tj. maksymalną pracę przewozową, którą można teoretycznie wykonać w jednostce czasu, przyjmując następujące założenia:

1) pełne wykorzystanie ładowności pojazdów;

2. pełne wykorzystanie czasu pracy taboru.

Zdolność transportowa firmy rozumiana jest jako wielkość produkcji transportowej możliwej do wykonania w konkretnych warunkach eksploatacyjnych.

POTENCJAŁ ZDOLNOŚĆ

─

TRANSPORTOWY TRANSPORTOWA

═

REZERWA

POTENCJAŁU

TRANSPORTOWEGO

10

---