MUKOWISCYDOZA
Dziedziczna ( AR ), wieloukładowa choroba występująca z częstością 1:2300 urodzeń.
Uwarunkowana mutacją genu w długim ramieniu chromosomu 7, kodującego błonowe kanały jonowe CFTR.
Mutacja genu CFTR prowadzi do zaburzenia funkcji przezbłonowego transportu jonów Cl, co pociąga za sobą zaburzenia czynności gruczołów wydzielania zewnętrznego ( ukł. oddechowego, pokarmowego, gruczołów potowych, dróg żółciowych, nasieniowodów )
Typowa mutacja to: Δ F 508 ( delecja trójki genów kodujących fenyloalaninę w pozycji 508 ); cechuje ją przebieg ciężki
OBJAWY:
gęsty, lepki śluz
zaburzenia gruczołów wydz. Zewnętrznego
postacie:
płucna
brzuszna
mieszna
Ukł. oddechowy:
Zaburzenia dot. 95% przyp.:
poranna duszność
poranne napady kaszlu z odkrztuszaniem nagromadzonego przez noc gęstego śluzu
przewlekły kaszel
nawracające i przedłużające się zap. płuc, oskrzeli / oskrzelików
długotrwałe, oporne rozdęcie płuc
wheezing
zapalenia oskrzeli P. aeruginosa, S. aureus
przewlekłe zap. zatok obocznych nosa
polipy
niedorozwój zatok czołowych
Przewód pokarmowy:
niedrożność smółkowa u 10-15 % noworodków
wzdęcia brzucha
nieoddawanie smółki
wymioty treścią zawierającą żółć
powikłania: perforacja i smółkowe zap. otrzewnej
ekwiwalenty niedrożności:
ból brzucha w prawym dolnym kwadrancie
miękka masa wyczuwalna w badaniu palpacyjnym w prawym podbrzuszu
zaleganie mas kałowych w RTG
zespół czopa smółkowego
cuchnące, obfite, tłuszczowe stolce
objawy zesp. złego wchłaniania
wypadanie odbytu ( 20% przyp. ) - 6-36 m.ż
wgłobienie jelit
wypełnienie wyrostka robaczkowego gęstym śluzem
zaburzenia drożności dystalnego odcinka jelita krętego
refluks żołądkowo-przełykowy
Wątroba:
nowordkowe zap. wątroby - przedłużająca się cholestaza
marskość wątroby, kamica żółciowa przed 30 rż - akumulacja zagęszczonej żółci
stłuszczenie wątroby - wtórne do przewlekłego niedotlenienia wątroby i niedożywienia ( - hipoprotrombinemia )
Trzustka:
torbielowate rozdęcie przewodów trzustkowych
zwyrodnienie, zanik tkanki gruczołowej i rozrost tkanki włóknistej
dyschylia / achylia - spadek / całkowity brak aktywności lipazy trzustkowej
opóźnienie rozwoju fizycznego
objawy kliniczne niedoborów wit. A,D,E,K
niedokrwistość z niedoboru Fe
obrzęki
zapalenia
cukrzyca
Układ rozrodczy:
bezpłodność u 99% ♂
Układ kostno-stawowy:
napadowe zap. stawów - ból, obrzęk stawów kończyn dolnych i palców rąk + objawy grypopodobne
płucna przerostowa osteoartropatia:
zniekształcenia palców rąk
symetryczny ból i obrzęk stawów nadgarstków, kolan, stawów skokowych
zap. okostnej widoczne w RTG
Wskazania do wykonania testu pilokarpinowego:
Rozpoznanie:
1 objaw kliniczny
obciążający wywiad rodzinny ( rodzeństwo z CF )
„+” wynik badanie przesiewowego potwierdzony badaniem dysfunkcji genu CFTR
test pilokarpinowy: Wzrost stężenie CL w pocie > 60 mmol/l w dwóch odrębnych badaniach
wykrycie mutacji w obu allelach genu
duża wartość przezbłonowej różnicy potencjałów
LECZENIE:
antybiotykoterapia ( ma na celu zmniejszenie zmian destrukcyjnych w tkance płucnej w przyp. nowych zakażeń oskrzelowo-płucnych, zaostrzeń stanów zapalnych:
ceftazydym + aminoglikozyd
powtarzanie kuracji co 3 m-ce
antybiotykoterapia wziewna ( P. aeruginosa ) - tobramycyna, gentamycyna; przed inhalacją lek rozszerzający oskrzela
leki mukolityczne:
Pulomozyne - postać DNAzy I, katalizuje hydrolizę zewnątrzkom. DNA
amilorid - hamuje absorpcję Na i zapobiega odwadnianiu płynu okołorzęskowego
N-acetylocysteina - depolimeryzacja mukoplisacharudów śluzu
Ambroksol - zmniejsza gęstość śluzu, usprawnia ruch rzęsek
leki rozszerzające oskrzela:
β-mimetyki ( salbutamol, fenoterol )
leki a/cholinergiczne wziewne
metyloksantyny - gdy brak efektów po lekach wziewnych
leczenie p/ zapalne:
glikokortykosteroidy
NLPZ
tlenoterapia
fizjoterapia:
- drenaż ułożeniowy noworodków / niemowląt
- u dzieci powyżej 3 rż - natężony wydech, aktywny cykl oddechowy, maska PEP itp.
dieta
bogatoenergetyczna:15% białka, 35-45% tłuszcze, 45-50% węglowodany
witaminy A,D,E,K
enzymy trzustkowe: np. Kreon 10000, Kreon 25000, Lipancree ( nie łączyć z mlekiem ); w czasie posiłków w dwóch porcjach; wzrost masy ciała, normalizacja stolców, ustąpienie wzdęć
Badanie molekularne:
U noworodków z niedrożnością smółkową i żółtaczką o nieznanej etiologii
Badanie przesiewowe:
test aktywności trypsynogenu w 4-5 dobie
badanie molekularne dla stwierdzenia mutacji genu CFTR i potwierdzenia testu
test potowy ( pilokarpinowy ) - dodatni wynik potwierdza chorobę, gdy nie wykryto mutacji lub wykryto mutację tylko w 1 genie
UKŁAD ODDECHOWY |
UKŁAD POKARMOWY |
INNE OBJAWY |
kaszel
oskrzeli, oskrzelików
P. aeruginosa, S. aureus
|
|
|
4