System cen - tj. ogół relacji między wszystkimi cenami … jest przetwarzany przez wszystkie podmioty gospodarcze zgodnie z zasadą racjonalnego gospodarowania i na tej zasadzie podejmują decyzje kierując się własnymi korzyściami. W wyniku tych decyzji następuje rozwiązanie 4 podstawowych problemów ekonomicznych:

• Co produkować?

• Ile produkować?

• Jak produkować? (jakimi metodami)

• Dla kogo produkować?

Podstawowe cechy modelu doskonałej konkurencji:

1. Na rynku działa duża liczba małych przedsiębiorstw, dysponujące taką samą wielkością kapitałów, a ich udział w strukturze produkcji branży stanowi ułamek procenta.

2. Towary mają charakter jednorodny, nie ma żadnych cech indywidualnych

3. Ceny kształtują się na rynku, żaden z producentów nie może ustalać ceny

4. Brak konkurencji cenowej

5. Swobodny przepływ kapitału z jednej dziedziny produkcji do innej

6. Brak barier prawnych, instytucyjnych, uniemożliwiających wejście na rynek

7. Doskonała informacja

Przepływ kapitału między 3 gałęziami o zróżnicowanej stopie zysku, która jest wynikiem zmian cen rynkowych, przedstawia się następująco:

I 2%
12%

II 3%

III 9% 1%

Efektem przepływu kapitału z jednej gałęzi do drugiej w pogoni za wyższym zyskiem jest wyeliminowanie z konkurencji słabszych firm nie nadążających za zmianami rynkowymi.

W praktyce, aby utrzymać się na rynku, firmy muszą przyjąć jeden z dwóch sposobów postępowania:

1. Obniżać koszty produkcji

2. Wprowadzać postęp techniczny

Monopol czysty (pełny, absolutny)

Monopol (z gr. Monos - jeden) to sytuacja kiedy produkcja lub świadczenie usług na rynku zajmuje się tylko jedna firma. Możliwość powstania monopolu pełnego:

1. Ustawa zezwalająca na działalność na danym rynku tylko jednej firmie np. państwowej

2. Wejście na rynek nowego produktu lub usługi (monopol przejściowy)

3. Posiadanie licencji, patentu na technikę lub technologię

4. Warunki naturalne (wydobywanie surowców występujących na określonym ternie) tzw. monopol naturalny

Konkurencja monopolistyczna

Na rynku działa kilkadziesiąt firm, wytwarzających podobne towary. Udział poszczególnych firm w całości produkcji jest niewielki - kilka lub mniej procent. Wejście na rynek jest dość łatwe ale wymaga zaangażowania znacznie większego kapitału niż jest to np. w konkurencji doskonałej.

Oligopol (gr. Oligo - kilka)

Mała liczba firm producentów dominuje nad całym rynkiem. Wejście na rynek jest trudny, wiąże się z barierami kapitałowymi.

Oligopol dzielimy na:

• Nieustabilizowany

• Ustabilizowany

Cechy wyróżniające 4 modele rynku
Cecha	Konkurencja czysta	Konkurencja monopolistyczna	Oligopol	Czysty monopol
liczba firm	Bardzo duża	Duża	Kilka, kilkanaście	Jedna
rodzaj produktu	Standardowy	zróżnicowany	Standardowy lub zróżnicowany	Unikatowy
kontrola nad ceną	żadna	pewna	Ograniczona, wzajemna współzależnościowa	znaczna
warunki wejścia na rynek	Bardzo łatwe	Względnie łatwe	Poważne przeszkody	Niemożliwe
konkurencja cenowa	żadna	Znaczny nacisk na reklamę, nazwa, znak, marka	Znaczna, związana zgłasza ze zróżnicowaniem produktu	Głownie reklama typu „public relation”
przykład

Struktury organizacyjne przedsiębiorstw monopolistycznych.

Najprostszą formą jest fuzja - połączenie kapitałów dwóch lub więcej przedsiębiorstw w celu uzyskania silniejszej pozycji na runku.

Kartel - umowa kilku (nawet kilkudziesięciu) samodzielnych przedsiębiorstw nie mająca charakteru prawnego (umowa dżentelmeńska) dotyczyć może:

1. Rozmiarów produkcji

2. Prowadzenia wspólnej polityki cenowej

3. Podział rynków zbytu

Syndykat - kartel z własnym biurem sprzedaży, czasem zakupów surowców. Wejście do syndykatu wiąże się z utratą samodzielności przedsiębiorstw większą niż to w ma miejsce w kartelu. Władze spółki wyznaczają limity produkcyjne co umożliwia im prowadzenie polityki cenowej.

Trust - uczestnicy Trustu wchodząc w jego skład (dobrowolnie lub nie) tracą całkowicie samodzielność stając się udziałowcami trustu - spółki akcyjnej.

Koncern - w przeciwieństwie do Trustu i kartelu, charakteryzuje się pionową koncentracją produkcji. Obejmuje pokrewne dziedziny produkcji, kolejną fazę przeróbki surowca (koncerny samochodowe posiadające własne stalownie, przedsiębiorstwa handlowe).

Konglomerat - forma monopolu która pojawiła się po II wojnie światowej, polega na łączeniu (sensie własnościowym) przedsiębiorstwa z różnych gałęzi, często nie powiązanych ze sobą w sensie produkcyjnym.

Konsorcjum - nietrwała forma połączenia się przedsiębiorstw powołana dla realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego przekraczającego możliwości kapitałowe jednego przedsiębiorstwa (państwa) rozwiązywana po jego ukończeniu. (samolot Concorde).

Ustawy antymonopolowe - Stany Zjednoczone; ustawa Shermana „Sherman Anti Trust Low” wymierzona przeciw formom monopoli i procesom monopolizacji drogą przymusowych fuzji (przez bankructwo) przedsiębiorstw.

Gospodarki mieszane - są to gospodarki których mechanizm rynkowy jest zastępowany, uzupełniany bądź korygowany przez państwo, oznaczający ingerencje państwa w gospodarkę.

Zakres ingerencji państwa w gospodarkę może dotyczyć:

• Realizowania polityki gwarantującej wolność gospodarczą, własność i odpowiedzialność,

• Działania na rzecz stabilizacji gospodarki

• Ustalenie ceny minimalnej i maksymalnej.

Akcje - papier wartościowy, dowód posiadania cząstki spółki akcyjnej, umożliwia do otrzymania dywidendy. Akcje dzielą się na:

• okaziciela i imienne

• zwykłe i uprzywilejowane

Ceny akcji dzielą się na:

1. wewnętrzne (zależne od firmy np. jej kondycja czyli wyniki finansowe);

2. zewnętrzne (otoczenie, w którym firma działa tj. konkurencja, system podatkowy, oprocentowanie kredytów, stan gospodarki, stabilność władzy);

Obligacja - jest formą pożyczki jaka udziela ktokolwiek emitentowi, na zasadach z góry ustalonych.

Prowadzący Ekonomia Wykład 5 6.01.08
Dr Izabella Szupejko

---