ROZWÓJ IDEI PROMOCJI ZDROWIA

WYDARZENIE

1974 Marc LaLonde (Kanada )-dokument

"Nowa perspektywa dla zdrowia Kanadyjczyków"

Prekursor działań w zakresie promocji zdrowia

Stan zdrowia społeczeństw jest zły!!

Promocja zdrowia jest tańszą metodą niż działania medycyny naprawczej!!!

ROZWÓJ IDEI PROMOCJI ZDROWIA

1978 Ałma Ata - Światowe Zgromadzenie Zdrowia

(nacisk na podstawową opiekę zdrowotną i podjęcie działań prozdrowotnych na szeroką skalę)

ROZWÓJ IDEI PROMOCJI ZDROWIA

Ałma Ata

Po raz pierwszy pojawiło się oficjalnie określenie -

„promocja zdrowia”, w dokumencie

Zgromadzenia WHO: „Zdrowie dla wszystkich”:

„zdrowie nie powinno być przywilejem lecz prawem dla wszystkich ludzi naszego globu, a rządy poszczególnych krajów powinny stworzyć do tego warunki”

ROZWÓJ IDEI PROMOCJI ZDROWIA

1986 Ottawa Pierwsza Międzynarodowa Konferencja Promocji Zdrowia.

Za „podstawowe warunki życiowe i źródła dla zachowania zdrowia”, uznano:

• pokój

• poczucie bezpieczeństwa

• kształcenie

• odżywianie

• zarobki

ROZWÓJ IDEI PROMOCJI ZDROWIA

Karta Ottawska - ,,Konstytucja'' Promocji Zdrowia -

A) Określa działania promocji zdrowia jako:

wspierające, broniące i umożliwiające zachowanie zdrowia

B) Określa strategię promocji zdrowia:

• Określenie polityki zdrowia publicznego

• Tworzenie środowisk wspierających

• Wzmocnienie działań społecznych

• Rozwijanie umiejętności osobniczych

• Reorientacja świadczeń zdrowotnych

ROZWÓJ IDEI PROMOCJI ZDROWIA

• 1989 Adelajda (Australia)

• 1991 Sundsvall (Szwecja)

• 1997 Dżakarta (Indonezja)

• 2000 Meksyk

• Polska - 1992 r.: Pierwsza Krajowa Konferencja Promocji Zdrowia

• 1985 Światowa Organizacja Zdrowia opracowała 38 zadań dla poprawy zdrowia ludności „Zdrowie dla Wszystkich",

• Narodowy Program Zdrowia 2007-2015

• (1990, 1993, 1996- nowelizacje NPZ).

• DEFINICJE:

• 1 ..... jest to proces umożliwiający ludziom kontrolę nad własnym zdrowiem i poprawianie go. (Ottawa 1986)

• 2 ..... jest nauką i sztuką pomagania ludziom w dążeniu do optymalnego zdrowia poprzez zmianę stylu życia (American Journal of Health Promotion).

• 3 ..... działanie społeczne i polityczne na poziomie indywidualnym i zbiorowym, którego celem jest podniesienie stanu świadomości zdrowotnej społeczeństwa, krzewienie zdrowego stylu życia i tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu.

• 4. Jest to proces aktywizacji społeczności lokalnych, polityków, profesjonalistów i laików, podejmowanej dla osiągnięcia trwałych zmian zachowań( redukcji zachowań będących czynnikami ryzyka i rozpowszechniania zachowań prozdrowotnych) (WHO 1993).

• 5. Definicja amerykańska:

Promocja zdrowia jest połączeniem działań edukacyjnych oraz różnego rodzaju wsparcia: środowiskowego, społecznego, politycznego, ekonomicznego i prawnego, sprzyjających zdrowiu.

 

• Celem promocji zdrowia jest pomnażanie rezerw i potencjału zdrowotnego ludzi.

Edukacja zdrowotna

Edukacja zdrowotna:
To trwały stan uczenia się, który umożliwia ludziom indywidualnie oraz grupie społecznej, podejmowanie dobrowolnych decyzji w zakresie modyfikowania zachowania i zmiany warunków środowiskowych w sposób, który przyczynia się do wzmocnienia zdrowia.

Cechy:

-       zmiana sposobu myślenia o zdrowiu w sensie jego promowania

-       zwiększenie skuteczności oddziaływania i kontroli nad własnym zdrowiem

Edukacja zdrowotna

• Promocja zdrowia jest problemem bardziej złożonym niż edukacja zdrowotna.

 

• Edukacja zdrowotna jest pojęciem szerszym od pojęcia wychowanie zdrowotne, gdyż dotyczy nie tylko podmiotu wychowania (ludzi) ale również środowiska w którym oni żyją i tworzą.

Promocja zdrowia - Edukacja zdrowotna

Wychowanie zdrowotne

Wychowanie zdrowotne = oświata sanitarna = oświata zdrowotna = wychowanie higieniczne

 

Wychowanie zdrowotne, to:

-       całościowa dojrzała postawa wobec zdrowia

-        kultura życia codziennego, której podstawą
jest szeroko pojęta higiena (osobista,
żywienia, pracy, wypoczynku, psychiczna).

 

 

Wychowanie zdrowotne

Szczeble wychowania zdrowotnego wg Demela:

•      małego dziecka (heteroedukacja) - mycie się, mycie rąk, owoców itp.

•      okresu pokwitania (autoedukacja) - zainteresowanie własnym ciałem, wyglądem, sprawnością, wiedza o własnym organizmie

•      okresu dojrzałego (heteroedukacja odwrócona) - wychowanek zaczyna sam wychowywać innych

Nauka pojęć:

Wychowanie zdrowotne:

= uczenie ludzi jak mają modyfikować swoje zachowania (w celu wzmocnienia zdrowia)

Edukacja zdrowotna:

= ……………………. + (oraz) zmieniać warunki środowiskowe (………………………)

Promocja zdrowia:

= …………………….. + ………………… + połączone z wsparciem: środowiskowym, społecznym, politycznym, ekonomicznym i prawnym (…………………….)

Profilaktyka - Promocja zdrowia

- Profilaktyka, czyli prewencja - to działanie zapobiegawcze, głównie medyczne, skierowane przeciwko chorobom.

 Uwaga!

- Promocja zdrowia - to działanie w kierunku zachowania zdrowia.

Profilaktyka:

- Profilaktyka, czyli prewencja - to działanie zapobiegawcze, głównie medyczne, skierowane przeciwko chorobom.

 Uwaga!

- Promocja zdrowia - to działanie w kierunku zachowania zdrowia.

Różnice pomiędzy
prewencją a promocją zdrowia:

Różnice pomiędzy
prewencją a promocją zdrowia:

- Podejście promocyjne:

- Punkt wyjścia - Zdrowie

- Cel - Pomnażanie rezerw i potencjału zdrowia

- Grupa oddziaływania - Cała populacja

- Wykonawcy - Całe społeczeństwo - działania wielosektorowe

Profilaktyka:

    gr. phylax = stróż

Profilaktyka (prewencja) - to zapobieganie pojawieniu się i/lub rozwojowi niepożądanych zachowań, stanów. Istotą tych działań jest przeciwdziałanie zagrożeniom.

- Utrzymanie stanu dotychczasowego - status quo

- Nie jest domeną medycyny, dotyczy wszystkich sfer życia (pożary, katastrofy, przestępczość itd.)

Profilaktyka:

    Profilaktyka I fazy (pierwszorzędowa, pierwotna)

- dotyczy całej populacji,

- działania najwcześniejsze,

- ma szeroki zakres i obejmuje działania:

a) swoiste - zapobieganie konkretnej chorobie (np. szczepienie ochronne, podawanie wit. D dzieciom w celu zapobiegania krzywicy itp.)

b) nieswoiste - zapobieganie wielu chorobom (np. karmienie piersią, racjonalne żywienie, aktywność fizyczna itp.)

Profilaktyka:

     Profilaktyka II fazy (drugorzędowa, wtórna):

- Ukierunkowana na określoną grupę populacji (osoby o podwyższonym lub dużym ryzyku),

- Cel - wczesne wykrycie objawów choroby i wczesne wdrożenie leczenia,

Profilaktyka:

Głównie polega na wykonywaniu 3 rodzajów bad. profilaktycznych:

1 - testy przesiewowe i profil. bad. lekarskie dzieci i młodzieży (finansowanie - NFZ),

2 - profil. bad. lekarskie różnych grup zawodowych przez lekarzy medycyny pracy (zgodnie z przepisami) - finansowanie przez pracodawców,

3 - inne bad. profilaktyczne u dorosłych w celu wczesnego wykrywania najczęstszych chorób (pomiar: RR, cholesterolu, bad : stomatologiczne, cytologiczne, mammografia itp.) - w ramach programów zdrowotnych

Profilaktyka:

     Profilaktyka III fazy (trzeciorzędowa, metafilaktyka):

- Działania głównie rehabilitacyjne, reedukacyjne,

- Ukierunkowana na osoby przewlekle chore lub niepełnosprawne,

- Celem - zapobieganie dalszym, niepomyślnym skutkom chorób (nawrotom, powikłaniom) lub niepełnosprawności, w tym:

A) przywrócenie (rehabilitacja) lub zastąpienie ( np. proteza) uszkodzonych funkcji,

B) pomoc w radzeniu sobie z chorobą i zaakceptowaniu siebie,

C) przeciwdziałanie izolacji społecznej (wtórne kalectwo),

D) pomoc w utrzymaniu dobrej kondycji fizycznej i psychicznej pomimo niepełnosprawności (umiejetności samopielęgnacji)

• UWAGA:

• Edukacja zdrowotna jest związana ze wszystkimi fazami profilaktyki.

Powiązania edukacji zdrowotnej

POZIOMY PROMOCJI ZDROWIA

• Poziom środowiskowy:

• - oddziaływanie na środowisko życia i pracy (zdrowe miasta, zdrowy dom)

• Poziom społeczny:

• - oddziaływanie na grupy społeczne i inne elementy struktury społecznej,

• - tworzenie i programowanie nowych, sprzyjających zdrowiu wzorców i standardów zachowań (reklama, polityka fiskalna, zmiany w ustawodawstwie i działania edukacyjne.)

POZIOMY PROMOCJI ZDROWIA

• Poziom organizacyjny (instytucjonalny):

• - instytucje jako ośrodki promocji zdrowia (zdrowa szkoła, zdrowy szpital).

• Poziom indywidualny:

• - zmiana zachowań jednostek i kształtowanie ich zdrowego stylu życia (główna sfera działań).

ELEMENTY SKŁADOWE PROMOCJI ZDROWIA

• Edukacja zdrowotna

• Zapobieganie chorobom (prewencja)

• Ochrona zdrowia

Strategia promocji zdrowia - cechy:

• Integralna

• - tj. zawierająca wiele elementów, lecz wewnętrznie spójna, by realizować cel nadrzędny - wzmacnianie zdrowia

• Wielosektorowa

• - nie może zamykać się w kręgu działań tylko medycznych, politycznych czy ekonomicznych, lecz musi przekraczać tradycyjne granice sektorów i łączyć je dla wspólnego dobra

Strategia promocji zdrowia:

• Całościowa

• - tj. obejmująca wszystkie ważne determinanty zdrowia i choroby

• Aktywizująca

• - zapewniająca aktywny współudział jednostek i społeczności w realizacji i programów

• Mobilizująca zasoby

• - czyli różnego rodzaju środki do realizacji celów

Rola personelu medycznego wg. N. Bracht:

• Na poziomie klinicznym

• - dostarczenie pacjentom informacji o zachowaniach prozdrowotnych i szkodzących zdrowiu

• Na poziomie społeczności lokalnej

• - udział w pracach komitetów społecznych, organizacji dobrowolnych i samopomocowych

• Na poziomie osobowościowym

• - jest to przejmowanie zdrowego stylu życia (wzór)

Cele promocji zdrowia:

• Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności.

• Redukcja czynników ryzyka

• Zmiana zachowań zdrowotnych

• Zmniejszenie absencji chorobowej

• Obniżenie kosztów opieki zdrowotnej. Lepsze standardy organizacyjne

• Wzrost wiedzy społeczeństwa o czynnikach wpływających na zdrowie

Współczesne pojęcie systemu ochrony zdrowia jest konsekwencją globalnej koncepcji zdrowia, która została podana w 1974 r. przez M. Lalonda - kanadyjskiego ministra zdrowia.

Wg amerykańskiego teoretyka G.E.A Devera:

- nakłady finansowe ponoszone przez państwo i zaangażowanie aktywności społecznej na każdą z wyżej podanych sfer nie są adekwatne do ich potencjalnego wpływu na rzeczywisty stan zdrowia populacji.

Dever stwierdził, że:

- system opieki zdrowotnej pochłania aż ok. 90% z całkowitych nakładów na ochronę zdrowia a ma tylko ok.10% wpływ na redukcję umieralności!

 -   nakłady na kształtowanie stylów życia i edukacja zdrowotna pochłaniają zaledwie ok. 1,5% nakładów a mają ok. 53% wpływ na obniżenie umieralności

-   nakłady finansowe na ochronę środowiska naturalnego człowieka - 1,5%, posiadają ok. 21% potencjalny wpływ na redukcję umieralności.

- nakłady finansowe na genetykę i biologię człowieka - 7%, posiadają ok. 16% potencjalny wpływ na redukcję umieralności.

Uniwersalna strategia WHO, programy Rady Europy i Wspólnoty Europejskiej a także narodowe programy zdrowia, przesuwają ciężar gatunkowy na działania kształtujące style życia oraz proekologiczne kosztem medycyny naprawczej.

W coraz większym stopniu do tych działań angażowane są instytucje spoza systemu opieki zdrowotnej.

 

• Światowa Deklaracja Zdrowia - Zdrowie 21 - „Zdrowie dla Wszystkich w XXI wieku”:

• - jej najbardziej istotnym elementem jest określenie kierunków działań w zakresie polityki zdrowotnej;

• - kraje członkowskie WHO są zobowiązane do podejmowania działań w celu odwrócenia i powstrzymania pogarszających się trendów w stanie zdrowia ludności.

• Dla Regionu Europejskiego ustalono 21 zadań, czyli kwintesencję polityki europejskiej w ochronie zdrowia dające możliwości poprawy stanu zdrowia populacji i redukcji ryzyka zdrowotnego.

21 zadań dla Regionu Europejskiego:

• Porozumienie na rzecz zdrowia w Regionie Europejskim - wyrównanie szans zdrowotnych.

• Równość w zdrowiu.

• Zdrowy start życiowy - zdrowie od urodzenia.

• Zdrowie młodych ludzi.

• Zdrowie ludzi starszych.

• Poprawa zdrowia psychicznego.

• Redukcja chorób niezakaźnych.

• Redukcja urazów powstałych w wyniku przemocy i wypadków.

• Zdrowe i bezpieczne środowisko naturalne.

• Zdrowszy tryb życia.

• Redukcja skutków nadużywania alkoholu, palenia tytoniu i zażywania narkotyków.

• Tworzenie przyjaznego zdrowiu otoczenia.

• Tworzenie przyjaznego zdrowiu otoczenia.

• Wielosektorowa odpowiedzialność za zdrowie.

• Zintegrowany sektor zdrowia.

• Zarządzanie jakością opieki zdrowotnej.

• Finansowanie świadczeń zdrowotnych i alokacja środków.

• Rozwijanie kadry pracowniczej w opiece zdrowotnej.

• Badania naukowe i wiedza na rzecz zdrowia.

• Pozyskiwanie partnerów do zdrowia.

• Założenia strategii i polityki zdrowia dla wszystkich

W 1990 roku w odpowiedzi na strategię Światowej Organizacji Zdrowia "Zdrowie dla wszystkich w 2000 roku", opracowano w Polsce, po raz pierwszy,

Narodowy Program Zdrowia (NPZ).

Była to pierwsza próba zjednoczenia wysiłków różnych resortów, instytucji centralnych, organizacji pozarządowych oraz społeczności lokalnych wokół ochrony, utrzymania i poprawy zdrowia społeczeństwa.

NPZ 2007 - 2015

1990 r. - pierwsza wersja

Nowelizacje NPZ :

• 1993 - 1995

• 1996 - 2005

• 2007 - 2015 czwarta wersja

Dlaczego NPZ?

„Szanuj zdrowie, bo jak nie, to Cię spotka to co mnie…”

( napis na nagrobku na cmentarzu pod Warszawą , 2005 r.)

Korzyści wynikające z realizacji NPZ

Monitoring prowadzony jest od 1998r.

wykazał:

• wzrost przeciętnego dalszego trwania życia,

• zmniejszające się zagrożenie ch. układu krążenia (50% wśród osób do 45 r.ż.),

• obniżenie umieralności okołoporodowej niemowląt do 7,8/na1000 żywych urodzeń

(w 1991r.-18,2)

Monitoring NPZ

Wykazał:

• potrzebę kontynuacji zadań z NPZ 1996 - 2005,

• dodania nowych celów np.

• dotyczących ludzi starych,

• problemów macierzyństwa, i zwiększenia dzietności polskich małżeństw

Zmiany w układzie NPZ

• W podejściu do formułowania celów wyróżniono grupy wiekowe np.:

• kobiety w wieku rozrodczym,

• noworodki,

• dzieci i młodzież,

• populacja w wieku produkcyjnym,

• osoby starsze

II. Wprowadzenie nowej grupy celów operacyjnych związanych z poprawą działania systemu ochrony zdrowia w aspekcie jej odbioru społecznego.

N P Z 2007-2015 - czwarta wersja

Powstała po wdrożeniu reform : administracyjnej, ochrony zdrowia, ubezpieczeń społecznych, edukacji

nawiązuje do:

• Światowej Deklaracji Zdrowia, przyjętej, także przez Polskę, w 1998 r. na Światowym Zgromadzeniu Zdrowia, w której potwierdzono, że "zdrowie jest jednym z podstawowych praw jednostki ludzkiej";

• Strategii " Zdrowie 21 - zdrowie dla wszystkich w XXI wieku " - określającej kierunki polityki zdrowotnej w Regionie Europejskim Światowej Organizacji Zdrowia.

NPZ - czwarta wersja

• Koncepcja zgodna z założeniami programu Unii Europejskiej (Decyzja 1400/1997/WE),

• Nową strategią zdrowia publicznego zaproponowaną przez Komisję Europejską zawartą w Programie Zdrowia Publicznego

10. Zmniejszenie liczby wypadków.

• W Polsce liczba zgonów z powodu wypadków urazów i zatruć wynosi 26-28 tys. rocznie.

Statystyki NPZ:

• Wypadki drogowe 50 tys. rocznie - w których ginie 5 tys. osób, 60-70 tys. jest rannych;

• na 100 wypadków ginie 11 osób, wobec wskaźnika UE - 3,5.

Wypadki komunikacyjne

• Mimo zaznaczającego się od około 10 lat trendu spadkowego poziom umieralności

spowodowanej przez wypadki drogowe w Polsce należy on do najwyższych w krajach UE.

• W roku 2007 zginęło w Polsce w wypadkach drogowych 5 583 osób (dane KGP).

• Największa nadwyżka umieralności w

stosunku do krajów UE występuje wśród osób

w wieku 45-74 lata - o ponad 72 %.

Zgony z powodu wypadków drogowych w Polsce i w Unii Europejskiej ogółem w grupach wieku w 2006 r.

cd.:

• Wypadki przy pracy - 86 tys. na rok w tym 500 śmiertelnych i 1 000 ciężkich.

• Wypadki uczniów w szkole - 145 tys. na rok w tym 90 śmiertelnych.

Zanotowano ogólne zwiększenie wszystkich w/w wypadków w Polsce.

cd.:

Dotychczasowe działania niewystarczające!

• Sukces:

- program GAMBIT (poprawa niektórych wskaźników wypadków komunikacyjnych)

Cel:

- Kontynuacja programu w nowym NPZ i wdrażanie nowych programów prewencyjnych ukierunkowanych na wybrane grupy.

- Spadek liczby wypadków o 54%.

15. Tworzenie warunków do aktywnego życia niepełnosprawnym

• Polska jest krajem o bardzo wysokiej i narastającej liczbie osób niepełnosprawnych (!)

Wg danych liczba ta wynosiła:

• - w 1988 r. - 3,7 mln

• - w 1995 r. - 4,8 mln

• - w 2003 r. - 5,5 mln

• - w 2007 r. - ok.6 mln

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ W LICZBACH

• Liczba niepełnosprawnych osób w Polsce w populacji w i wieku produkcyjnym jest według szacunków UE najwyższa wśród wszystkich krajów członkowskich i wyniosła w 2005 r. aż 16%.

15. Tworzenie warunków do aktywnego życia niepełnosprawnym

• Cel:

• Dalsza edukacja społeczeństwa ukierunkowana na obniżenie dyskryminacji ludzi niepełnosprawnych,

• Opiekuńcza polityka państwa i jego ustawodawstwa,

• Wzmocnienie roli samorządu terytorialnego w zakresie realizacji potrzeb osób niepełnosprawnych.

---