• Bank pamięci, gniazdo pamięci

    Bank lub gniazdo pamięci to jedno z kilku złącz znajdujących się na płycie głównej, służące do umieszczenia w nim odpowiedniego modułu pamięci RAM. Obecnie najczęściej spotykane są trzy rodzaje tego typu gniazd. Białe - przystosowane do osadzania kości pamięci typu SIMM, czarne dla modułów pamięci typu SDRAM i niebieskie dla kości DDR SDRAM.

Banki pamięci typu SIMM (białe gniazda)

banki pamięci typu DIMM pod moduły SDRAM (czarne gniazda) i DDR SDRAM (niebieskie gniazda)

.

• gniazdo
  Socket, Port

    gniazdo (ang. Socket) to w komputerowej terminologii określenie złącza lub portu przystosowanego do podłączenia innego urządzenia. I tak na płycie głównej możemy mieć gniazda do przyłączenia procesora (ściślej slot lub socket), gniazda kart rozszerzeń (określane najczęściej jako tzw. sloty), gniazda układów pamięci (tzw. banki) lub gniazda do przyłączenia urządzeń peryferyjnych (inaczej porty). Te ostatnie znajdują się albo bezpośrednio na płycie głównej - płyty ATX lub na tzw. śledziach kart rozszerzeń.

• gniazdo męskie

    gniazdo męskie to rodzaj portu komunikacyjnego wyposażonego w bolce (określane również jako piny lub igły). Do takiego gniazda pasuje tylko odpowiednia wtyczka żeńska urządzenia peryferyjnego wyposażona z kolei w odpowiednią ilość otworów. Przykładem gniazda męskiego może być np. port COM.

• gniazdo PCMCIA

    gniazdo PCMCIA to port komunikacyjny w jaki wyposażone są zwykle przenośne komputery (tzw. notebooki). Dzięki niemu można przyłączyć do nich dodatkowe urządzenia wbudowane w karty PC takie jak np. modem. Odpowiednio do rodzajów istniejących kart PCMCIA istnieje tyleż samo odpowiednich gniazd: Type I, Type II i Type III.

• gniazdo rozszerzeń

    gniazdo rozszerzeń to określenie złącza jakie znajduje się zwykle na każdej płycie głównej służące do podpinania dodatkowych urządzeń rozszerzających takich jak: karta dźwiękowa, karta graficzna czy karta modemowa. Dzięki gniazdom rozszerzeń można (miemal dowolnie) rozbudowywać lub zmieniać konfigurację komputera bez konieczności wymiany całej płyty głównej. Obecnie na typowej płycie głównej znajdują się zwykle gniazda PCI, ISA, AGP, AMR, PTI lub CNR. Poza tym w niektórych starszych typach płyt można jeszcze znaleźć gniazda VESA, EISA lub MCA.

• gniazdo żeńskie

    gniazdo żeńskie to rodzaj portu komunikacyjnego wyposażonego w rozmieszczone w dwóch rzędach otwory. Przykładem gniazda żeńskiego jest np. port drukarki (LPT).

• Slot, gniazdo szufladkowe

    Slot to określenie podłużnego gniazda komunikacyjnego umieszczonego na płycie głównej komputera, w które wpina się dodatkowe urządzenia rozszerzające jego konfigurację. Urządzeniem takim może być np. karta dźwiękowa, modem, karta graficzna, kontroler SCSI, akcelerator graficzny, karta telewizyjna lub karta sieciowa. Obecnie najczęściej montowane na płytach sloty to PCI (32 lub 64 bitowe), ISA, AGP, AGP PRO, AMR, CNR lub PTI. Na starszych płytach można z kolei znaleźć sloty typu VESA, EISA lub MCA. Slotem określa się również krawędziowe złącze przystosowane do podłączenia procesora. W tej kategorii możemy znaleźć na płycie gniazda typu Slot 1, Slot 2, Slot A, Slot B i są to gniazda przystosowane głównie dla procesorów opracowanych w technologii SEC (Single Edge Connector).

    ACR (ang. Advanced Communication Riser) to opracowane przez firmę VIA specjalne gniazdo rozszerzające, umieszczane na płycie głównej komputera w celu osadzania w nim specjalnych kart spełniających funkcję wyprowadzeń dla elementów wbudowanych w chipcet. Odpowiednia karta CNR udostępnia np. funkcje wyprowadzeń kart sieciowych (Ethernet, DSL), kart dźwiękowych (AC '99), kart modemowych (ADSL, V.90), Bluetooth, USB lub modułów HPNA (Home Phone Network Adapter) służących do budowania domowych sieci z wykorzystaniem zwykłych linii telefonicznych. Karty ACR są kompatybilne wstecz z AMR, a samo złącze ACR wyglądem przypomina obrócone o 180 stopni gniazdo PCI, osadzone jest jednak nieco bliżej krawędzi płyty głównej.

    AGP (ang. Accelerated Graphics Port) to opracowany przez firmę Intel interfejs komunikacyjny mający na celu zwiększenie przepustowości kart graficznych. Technologia ta pozwala karcie graficznej opracowanej w tym standardzie korzystać bezpośrednio z wydzielonego obszaru pamięci operacyjnej RAM w taki sposób jakby korzystała ona z własnej pamięci podręcznej, co zauważalnie zwiększa szybkość wymiany danych pomiędzy pamięcią karty a pamięcią operacyjną. Istnieją trzy rodzaje kart AGP, w których przepustowość danych może osiągnąć różne wartości:
1x - (66 MHz) gdzie przepustowość może wynosić maksymalnie 266 MB/s,
2x - (66 MHz) gdzie dane mogą być przesyłane zarówno podczas fazy wschodzącej jak i opadającej sygnału przez co praktyczna szerokość pasma ulega podwojeniu do 533 MB/s
4x - (100 MHz) gdzie karta potrafi transmitować cztery bity informacji przy jednym takcie zegara pozwalając w ten sposób na uzyskanie teoretycznej przepustowości rzędu 1066 MB/s. To, który z trybów jest obsługiwany przez kartę graficzną oraz płytę główną zależy od układu graficznego oraz chipsetu na płycie głównej. W grudniu 2000 r. firma Intel opublikowała unowocześnioną wersję tej specyfikacji - 8x (AGP w wersji 3.0), która obecnie jest dopiero na etapie wdrażania i która ma zapewnić przepustowość rzędu 2,1 GB/s. Niektóre płyty główne zaopatrzone są ponadto w rozszerzoną wersję tej specyfikacji - AGP Pro. Złącze to opracowano w celu poprawienia wydajności kart graficznych które przy dużym obciążeniu nie radziły sobie najlepiej z przetwarzaniem danych i pobieraniem zasilania. Wbudowany w gniazdo AGP Pro mechanizm SBA (Side Band Addressing) miał więc z założenia dostarczać karcie graficznej 8 dodatkowych linii przesyłowych którymi karta mogła odbierać dane. Późniejsza zmiana procesu technologicznego wytwarzania układów graficznych z 0,25 na 0,18 mikrona rozwiązała jednak problemy zbyt dużego poboru mocy przez co karty ze złączem AGP Pro przestały być potrzebne no i co za tym idzie nigdy nie trafiły do masowej produkcji.

    AMR (ang. Audio Modem Riser) to specjalne gniazdo umieszczane na płycie głównej komputera, przeznaczone do osadzania w nim specjalnych kart rozszerzających. Specyfikacja slotu AMR powstała z inicjatywy firmy Intel, a przy opracowywaniu jej konstrukcji oprócz samego inicjatora brały udział także takie firmy jak: 3Com, IBM, CirrusLogic, Creative Labs, Fujitsu, Sony, Toshiba, GVC Technologies, Rockwell, Samsung, Xircom i Yamacha. Standard AMR opracowano głównie z myślą ułatwienia producentom płyt głównych realizację zadań związanych z implementacją w ich wyrobach funkcji związanych z odtwarzaniem dźwięków, realizacją komunikacji modemowej czy transmisji danych między komputerami. Z uwagi jednak na to że wszystkie funkcje sprzętowe wbudowane w płytę same w sobie jeszcze niczego nie oferują bez fizycznej możliwości dostępu do ich zasobów, opracowano standard dodatkowych złączy takich jak AMR które mają pośredniczyć w obsłudze zaimplementowanych w płytę funkcji.
Odpowiednie karty rozszerzające przystosowane do tego typu gniazd pełnią rolę zewnętrznych wyprowadzeń umożliwiających pełne wykorzystanie wszystkich wbudowanych w płytę (chipset) funkcji. Odpowiednia karta AMR udostępnia np. funkcje modemu (MC'97) lub karty dźwiękowej (AC'97). Zaletą kart rozszerzających przystosowanych do tego typu złącz jest niewysoka cena i możliwość łatwego uaktualniena sterowników. Takie rozwiązanie przyczynia się także do znacznego obniżenia kosztów projektowania płyt głównych. Poza tym pozwala uniknąć ewentualnych opóźnień w dostarczaniu produktów na rynek związanych np. z koniecznością homologowania analogowych układów wejścia/wyjścia. Płyty główne korzystające z rozwiązań slotów AMR wyposażane są najczęściej w chipsety i810, i815, ProSavage PM133, VIA PZ133 i Aladdin TNT2. Standard AMR, pomimo wielu zalet ekonomicznych, nie zdobył jednak zbyt dużej popularności, gdyż oparte na tym rozwiązaniu urządzenia (modemy, karty sieciowe itp.) są na ogół nieco mniej wydajne od w pełni sprzętowych modeli, a dołączane do pakietu sterowniki umożliwiają najczęściej instalację jedynie pod system Windows.

    CNR (ang. Communication and Network Riser) to opracowane przez firmę Intel specjalne gniazdo rozszerzające umieszczane na płycie głównej komputera w celu osadzania w nim specjalnych kart spełniających funkcję wyprowadzeń dla elementów wbudowanych w chipcet. Odpowiednia karta CNR udostępnia np. funkcje kart sieciowych, kart dźwiękowych (AC '99), kart modemowych lub modułów HPNA (Home Phone Network Adapter) służących do budowania domowych sieci z wykorzystaniem zwykłych linii telefonicznych. Złącze CNR mimo fizycznego podobieństwa ze swoim poprzednikiem - złączem AMR, nie jest z nim zgodne, tym samym karta AMR nie będzie współpracować ze złączem CNR.

    COM 1 to oznaczenie fizycznego portu komunikacyjnego komputera wyposażonego w dziewięcio pinowe gniazdo męskie. Port COM 1 ma standardowo przypisane przez BIOS przerwanie IRQ 4, oraz port I/O 3F8. Dotychczas port COM 1 wykorzystywany był najczęściej do przyłączenia myszy. W Linuxie port ten ma oznaczenie `ttyS0', a w BeOS-ie występuje jako `serial1'.

    COM 2 to oznaczenie fizycznego portu komunikacyjnego komputera wyposażonego w dziewięcio (ATX) lub dwudziestopięcio (AT) bolcowe gniazdo męskie. Port COM 2 ma standardowo przypisane przez BIOS przerwanie IRQ 3, oraz port I/O 2F8. Port COM 2 wykorzystywany jest najczęściej do podłączenia modemu zewnętrznego. W Linuxie port ten ma oznaczenie `ttyS1', a w BeOS-ie występuje jako `serial2'.

    DIMM (ang. Double Inline Memory Module) to standard konstrukcyjny złącz o 168 stykach, gdzie szyna danych ma szerokość 64 bitów. Określenie to przypisuje się gniazdom na płycie głównej (czarne podłużne złącza) oraz odpowiednim modułom pamięci DIMM.

    
D-Sub to nazwa standardowego gniazda VGA przeznaczonego do podłączenia monitora. Najczęściej używane gniazdo D-Sub składa się z 15 otworów ułożonych w trzech rzędach jeden pod drugim. Złącze to może znajdywać się albo bezpośrednio na płycie głównej - w przypadku gdy funkcje karty graficznej są w niej bezpośrednio zintegrowane (płyty główne typu `all in one'), albo na oddzielnej karcie graficznej podpiętej do płyty głównej za pośrednictwem gniazda PCI lub AGP. Standard połączenia poprzez gniazdo typu D-Sub definiuje dwużyłowy kabel zakończony z obu stron 15 pinowym złączem VGA. W kablu znajdują się przewody SCL (Serial Clock Line) i SDA (Serial Data Line) umożliwiające szeregową komunikację monitora z komputerem. Opcjonalnym i bardziej wydajnym standardem komunikacji monitora z komputerem jest złącze BNC.

    DVO (ang. Digital Video Output) to specjalne gniazdo zlokalizowane na niektórych płytach głównych wykorzystujących zintegrowany sterownik graficzny, umożliwiające osadzanie na nich dodatkowych komponentów rozszerzających standardowe możliwości graficznych układów. Odpowiednia karta rozszerzająca, podłączona do gniazda DVO, może zawierać dodatkową pamięć bądź wyprowadzenia służące np. do podłączenia odbiornika TV lub drugiego monitora.

    
Karta graficzna to najczęściej typowa płytka drukowana z zamontowanymi na niej elementami elektronicznymi o różnym standardzie technologicznym. Najczęściej stosowane określenia tego urządzenia to: karta graficzna (graphic card), karta video (video display unit VDU) lub adapter wizyjny (graphic adapter, display adapter). Urządzenie to jest niezbędne do prawidłowego działania komputera i służy do przetwarzania obrazu, oraz do zapewniania współpracy z urządzeniami graficznymi takimi jak monitor. Istnieją różne standardy kart graficznych: Herkules, CGA, EGA, VGA, SVGA, przy czym aktualnie stosowany jest już zwykle tylko ten ostatni standard. Zdarza się również, że niektóre płyty główne zawierają w swojej budowie wszystkie wymagane komponenty zapewniające współpracę z monitorem, ale takie rozwiązanie w znaczny sposób ogranicza możliwości późniejszej rozbudowy komputera. Karta odpowiada za prostą, dwuwymiarową grafikę w Windows oraz skomplikowaną i odlotową grafikę w grach, programach graficznych i animacjach. W kartach nowej generacji, dwu i trój wymiarowe funkcje zostały zintegrowane w jednym procesie graficznym, gdzie wiele dodatków, takich jak różnego rodzaju dopalacze graficzne, tunery TV i dekodery zostały zintegrowane w jedną całość. Kartę mocuje się do płyty najczęściej za pomocą gniazda AGP bądź PCI. Dzisiejsze karty graficzne mają przeciętnie od 16 do 32 a nawet 64 MB własnej pamięci VRAM, co umożliwia wyświetlanie dużej ilości kolorów w wysokich rozdzielczościach. Sercem karty graficznej jest jej procesor zamontowany na module układu, chłodzony przy tym najczęściej własnym radiatorem i wentylatorem. Pasjonaci gier komputerowych, z powodu coraz większych wymagań stawianych przez producentów tego typu oprogramowania, zmuszeni są często do dokupienia dodatkowych kart zwanych akceleratorami graficznymi, które mogą zamienić komputer w prawdziwą rakietę, szczególnie w przypadku gier 3D typu Quake I i II czy Half-Life współpracujących ze sterownikami Glide i OpenGL. Karta graficzna wyposażona jest zawsze przyjajmniej w jedno (służące do podłączenia monitora) analogowe gniazdo D-SUB, lub w któreś z jej cyfrowych odpowiedników - P&D, DVI lub DFP. Oprócz tego na śledziu co niektórych bardziej rozbudowanych kart mogą się jeszcze znajdować takie gniazda jak: S-Video IN, S-Video OUT, VR-OUT i inne.
Najbardziej znani producenci kart graficznych to: NVIDIA, Matrox, Ati, Gainward, 3dfx, Hercules, Leadtek, Prolink, Creative, Elsa, SIS, STMicroelectronics (Kyro), Innovision, PowerColor.

    
Ciekłokrystaliczny wyświetlacz LCD (ang. Liquid Crystal Display) to ekran działający dzięki substancji chemicznej zawartej pomiędzy dwiema szklanymi płytkami, która pod wpływem niskiego napięcia zmienia przepuszczalność światła. Stosowane obecnie trójkolorowe filtry umożliwiają wyświetlanie obrazu zarówno czarnobiałego (w odcieniach szarości) jak i kolorowego. Ekrany LCD stosuje się najczęściej w notebokach i palmtopach, ale coraz częściej możemy również spotkać zastosowanie tej technologii w stacjonarnych monitorach komputerowych. Monitory zbudowane w oparciu o technologię LCD można podzielić na dwie kategorie produkcji, różniące się sposobem wytwarzania ekranów i formą komunikacji z kartą graficzną. Co do sposobu ich wytwarzania, to rozróżnić można ekrany z tzw. bierną matrycą - PM (Passiwe Matrix) i aktywną matrycą - AM (Active Matrix). Te pierwsze (coraz rzadziej spotykane) określane również jako TSN, DSTN (Dual Scan Twisted Nemetic) lub HPA (High-Performance Addressing) charakteryzują się słabym kontrastem i małym kątem widzenia - im większy kąt pod jakim patrzy się na ekran tym jest on mniej czytelny. Poza tym często spotykanym zjawiskiem w monitorach tego typu jest pozostawianie smug po szybko przemieszczających się po ekranie obiektach. Z kolei ekrany z aktywną matrycą (coraz częściej spotykane), bardziej znane jako TFT (Thin Film Transistors), pozbawione są wad swego poprzednika, ale z kolei są o wiele trudniejsze w produkcji co odbija się na ich cenie. Jeśli zaś chodzi o sposób komunikacji monitorów LCD z komputerem, to rozróżnić można dwa rodzaje wyświetlaczy: cyfrowe i analogowe. Modele analogowe współpracują ze standardową kartą graficzną poprzez gniazdo typu D-Sub. Układ konwertujący musi w takim wypadku zmieniać sygnał analogowy na cyfrowy co często powoduje różne przekłamania np. cienie, odbicia itp. Modele cyfrowe są z reguły tańsze gdyż nie wymagają konwertera analogowo-cyfrowego, ale są też trudniejsze w instalacji gdyż wymagają podłączenia specjalnej karty i zainstalowania odpowiednich sterowników. W przypadku paneli cyfrowych możemy mieć doczynienia z trzema różnymi interfejsami (gniazdami połączeniowymi): DVI (Digital Video Interface), DFP (Digital Flat Panel) lub P&D (Plug and Display). Panele LCD charakteryzują się wysmukłą budową, lekkością, mniejszym zużyciem energii i całkowitym brakiem emisji szkodliwego promieniowania. Niektóre modele można ponadto obracać, pochylać, przechylać, zawieszać na ścianie a nawet przekręcać na bok o 90 stopni (opcja Pivot). Z uwagi na to że obraz generowany przez panele LCD ma większą bezwładność niż w konkurencyjnych monitorach CRT, częstotliwośc odświeżania obrazu na poziomie 60 Hz jest w tych pierwszych całkowicie akceptowalna i nie powoduje zmęczenia wzroku. Ich podstawowym mankamentem jest za to wciąż wysoka cena i kłopoty z pracą w rozdzielczościach innych niż natywna (zadeklarowana przez producenta). Aby uzyskać najwyższą jakość obrazu, należy pracować z wyświetlaczem w jego fizycznej (natywnej) rozdzielczości. W przypadku stosowania niższych ustawień wymagane jest odpowiednie przeskalowanie obrazu co często wiąże się ze znacznym pogorszeniem jego jakości. Inną słabą stroną monitorów LCD jest nie najlepsze odwzorowanie kolorów, a zwłaszcza przejść tonalnych między barwami. Istotnym parametrem określającym jakość matrycy LCD jest także ilość uszkodzonych pikseli. Jakość monitorów określa w tym wypadku odpowiedni certyfikat (ISO 134406-2), który jednoznacznie klasyfikuje wyświetlacze w czterech kategoriach jakości:
1 klasa - na milion zero uszkodzonych pikseli
2 klasa - na milion maksymalnie dwa "martwe" lub pięć niewłaściwie świecących pikseli
3 klasa - na milion maksymalnie 70 uszkodzonych pikseli
4 klasa - na milion maksymalnie 700 uszkodzonych pikseli.

---