ALCUNE REGOLE DELLA FONETICA ITALIANA - NIEKTÓRE REGUŁY FONETYKI WŁOSKIEJ

LE VOCALI APERTE E CHIUSE - SAMOGŁOSKI OTWARTE I ZAMKNIĘTE

Podstawowe pojęcia:

samogłoska otwarta - w j. włoskim mamy warianty otwarte dwóch samogłosek:

„e”: zapis oznaczony akcentem to: è, w transkrypcji fonetycznej: //
„o”: zapis oznaczony akcentem to: ò, w transkrypcji fonetycznej: /ɔ/

samogłoska zamknięta - w j. włoskim mamy warianty zamknięte dwóch samogłosek:

„e”: zapis oznaczony akcentem to: é, w transkrypcji fonetycznej: /e/
„o”: zapis oznaczony akcentem to: ó, w transkrypcji fonetycznej: /o/

samogłoska długa - oznaczana w słowach łacińskich jako: ā, ē, ī, ō, ū,

samogłoska krótka - oznaczana w słowach łacińskich jako: ă, ĕ, ĭ, ŏ, ŭ

sylaba otwarta - sylaba zakończona samogłoską, np. ve-de-re - trzy sylaby otwarte

sylaba zamknięta - sylaba zakończona spółgłoską, np. con-trat-to - 2 otwarte, 3 zamknięta

dyftong - połączenie w jednej sylabie dźwięku półsamogłoskowego i samogłoskowego.

W j. włoskim mamy 2 półsamogłoski występujące w dyftongach:
/j/ (np. piede /'pjde/; fiato /'fjato/)
/ω/ (np. può /pωɔ/)

hiat (rozziew) - dwie samogłoski stojące obok siebie, tworzące dwie sylaby, np. ma-i, se-i.

Przy szybkiej wymowie hiat może się ścieśnić, tworząc tzw. dyftong zstępujący - samogłoska i półsamogłoska, np. zamiast /mai/ może być /maj/, zamiast /si/ może być /sj/

W języku włoskim (italiano standard) występuje 7 samogłosek: a, è, é, i, ò, ó, u.

Samogłoska e na sylabie akcentowanej jest zasadniczo zamknięta:

• we wszystkich przysłówkach zakończonych na -ménte (np. veraménte-naprawdę, solaménte-jedynie, itp.);

• w czasownikach II koniugacji:

• w bezokoliczniku, np. vedére - widzieć

• w końcówkach futuro semplice (w I i II os. l. mn.: vedrémo - zobaczymy, vedréte - zobaczycie),

• w końcówkach imperfetto w I, II i III os. l. poj. oraz III os. l. mn.(np. sapévo - wiedziałem, sapévi - wiedziałeś, sapéva - wiedział, sapévano - wiedzieli)

• w końcówkach congiuntivo imperfetto (np. io chiedéssi - abym pytał, tu chiedéssi - abyś pytał, chiedésse - aby pytał, chiedéssimo - abyśmy pytali, chiedéste - abyście pytali, chiedéssero - aby pytali)

• w słowach zakończonych na:

• -éccio (mangeréccio - jadalny)

• -éggio (passéggio - spacer)

• -ése (palése - jasny, oczywisty)

• -ézza (tristézza - smutek);

• -ménto (comménto - komentarz)

• w słowach zdrobnionych końcówkami -étto i -étta (libretto - libretto, książeczka, casétta - domek).

Samogłoska e na sylabie akcentowanej jest zasadniczo otwarta:

• w dyftongu iè (piède, pièno), z wyjątkiem sufiksów posiadających zawsze e zamknięte (vecchiétto - staruszek, doppiézza - dwulicowość);

• w końcówkach imiesłowów przysłówkowych II i III koniugacji (np. od prendere: prendèndo - biorąc, od partire: partèndo-odjeżdżając)

• w końcówkach imiesłowów czasu teraźniejszego II i III koniugacji (np. od sapere: sapiènte -wiedzący, umiejętny; od partire: partènte - odjeżdżający)

• w condizionale presente I os. liczby pojedynczej i III os. liczby pojedynczej i mnogiej (np. od dovere: dovrèi - musiałbym, dovrèbbe - musiałby, dovrèbbero - musieliby)

• w słabych formach passato remoto zakończonych na -ètti, -ètte, -èttero (np. od stare: stètti - znajdowałem się, stètte - znajdował się, stèttero - znajdowali się);

• w słowach zakończonych na:

• -èlio, -èlla (ombrèllo - parasol, facèlla - płomyk)

• -ènza (assènza - nieobecność, brak)

• -èrio, -èria (sèrio - poważny, misèria - bieda)

• -èstro, -èstre (maldèstro - niezdarny, equèstre - konny)

• -èzio, -èzia (scrèzio - niezgoda, facèzia - żart, dowcip).

Samogłoska o na sylabie akcentowanej jest zasadniczo zamknięta:

• w słowach zakończonych na:

• -óce (veloce - szybki)

• -ógna (vergógna - wstyd)

• -óio (corridóio - korytarz)

• -óndo, -ónda (tondo - okrągły, spónda - brzeg)

• -ónte (pónte - most)

• -óso (faticóso - męczący)

• -pósto (dispósto - skłonny do)

• -zióne (nazióne - naród)

Samogłoska o na sylabie akcentowanej jest zasadniczo otwarta:

• w dyftongu -uò (cuòre), z wyjątkiem sufiksów posiadających zawsze o zamknięte (affettuòso);

• w wielu słowach posiadających akcent na 3 sylabie od końca (parole sdrucciole) pochodzących z języka naukowego (astròlogo, stenògrafo, termòmetro);

• jest zawsze otwarta, gdy znajduje się na końcu słowa i jest akcentowana (però, tornerò).

Samogłoskowy system łaciński a system włoski:

ī → /i/

ĭ lub ē → /e/ (zamknięte, np. mĭssa - méssa)

ĕ → // (otwarte)

ā lub ă → /a/

ŏ → /ɔ/ (otwarte)

au → /ɔ/ (otwarte, np. causa - còsa)

ō lub ŭ → /o/ (zamknięte)

ū → /u/

Dodatkowo:

- ĕ w sylabie zamkniętej daje // (otwarte)

- ĕ w sylabie otwartej daje dyftong /j/, np. vĕnit - viene /vjne/

- ŏ w sylabie zamkniętej daje /o/ (zamknięte)

- ŏ w sylabie otwartej daje dyftong /ωɔ /, np. pŏtest - può /pωɔ /

---