Ozy, kemy, sandry, drumliny, moreny

OZ [szwedz.], esker, geol. wąski wał zwykle o wysokości kilkunastu metrów i długości od kilkuset metrów do kilkudziesięciu kilometrów, o krętym przebiegu i falistej linii grzbietowej; jest zbud. z warstwowanych piasków i żwirów osadzonych przez wody lodowcowe, np. w tunelu podlodowcowym, w rzece rozcinającej lodowiec; o. tworzy się gł. w czasie postoju, a także cofania się lądolodu; klasyczne o. występują na obszarze Szwecji i Finlandii; w Polsce - np. w okolicach Poznania, na pojezierzach na pn. kraju.

KEM [ang.], pagórek o płaskim wierzchołku (wysokość od kilku do kilkudziesięciu metrów, szerokość do kilkuset metrów), zbud. z warstwowanych piasków, mułków i żwirów, osadzonych w szerokich szczelinach i zagłębieniach martwego lodu przez wody roztopowe; w Polsce k. szczególnie często występują na obszarach przedostatniego i ostatniego zlodowacenia. 

SANDR [niem.], rozległy, b. płaski stożek napływowy, zbud. ze żwiru i piasku osadzonych przez wody lodowcowe; powstaje na przedpolu lądolodu w czasie jego postoju lub recesji; w Polsce b. typowe równiny sandrowe, utworzone z połączenia wielu s., występują w Borach Tucholskich i na Kurpiach.

DRUMLIN [ang. < irl.], eliptyczny, asymetryczny pagórek (przeciętna dł. 100-1000 m, wys. 5-60 m) pochodzenia lodowcowego; zbudowany zwykle z gliny zwałowej lub z piaszczysto-żwirowego jądra okrytego gliną; d. powstają pod lodowcem, występują gromadnie, zajmują duże obszary, zw. polami drumlinowymi, ułożone są wachlarzowato lub równolegle do siebie, dłuższymi osiami - w kierunku ruchu lodowca; w Polsce typowe pola drumlinowe znajdują się w okolicy Rypina (pow. 35 km2). 

MORENA [franc.], materiał skalny transportowany i osadzany przez lodowiec; pochodzi gł. z niszczenia stoków górskich otaczających lodowiec, także z niszczenia podłoża lodowca. Do moren niesionych na powierzchni lodowca (moren powierzchniowych) należą moreny boczne - wały usypane z ostrokrawędzistych okruchów skalnych po obydwu stronach jęzora lodowcowego, oraz moreny środkowe, powstałe przeważnie przez połączenie moren bocznych łączących się lodowców; morenę wewnętrzną, stanowi materiał skalny niesiony wewnątrz lodowca; m. denna, będąca nagromadzeniem gliny zwałowej, powstaje z materiału skalnego pochodzącego z niszczenia podłoża i materiału wytopionego z lodowca. W czasie postoju i topnienia lodowca materiał morenowy osadza się, tworząc swoiste formy rzeźby powierzchni Ziemi; u czoła lodowca, w miarę topnienia lodu, powstają wały lub pagórki moreny czołowej i moren bocznych; odsłania się również morena denna, tworząca lekko faliste lub płaskie równiny. Podczas zlodowacenia plejstoceńskiego Niż Środkowoeuropejski został pokryty grubą pokrywą utworów morenowych przyniesionych przez lądolód; są to głównie moreny denne, zawierające m.in. głazy pochodzące z obszarów Skandynawii, oraz moreny czołowe, tworzące łuki wzniesień (dł. od kilku do kilkunastu km) równol. do dawnych krawędzi lądolodu.

Data ostatniej aktualizacji: 31 marzec 2003

Dla AWSI: Erni

Wszelki materiały zwarte w serwisie należą do odpowiednich firm lub osób fizycznych i służą tylko i wyłącznie celom informacyjnym i edukacyjnym. Serwis AWSI nie ponosi odpowiedzialności za błędy w materiałach.

(c) 2001 Wszelkie prawa zastrzeżone.

---