Źródłoznawstwo (część II)

Ignaczak/Michałowski ( ze względu na podział merytoryczny, wpis od Ignaczaka)

Zaliczenie: obecność, 2x nieobecność możliwa, dwa kolokwia.

Ceramologia.

Podstawowe założenia, żeby odróżnić ceramikę od czegokolwiek innego. Rozpoznawanie pewnych taksonów (czyli typy naczyń w danej kulturze). Orientacja w poszczególnych sekwencjach chronologicznych. Wskazanie kluczowych elementów.

Ceramika najbardziej popularne źródło.

Uwzględniamy symbolikę naczyń

Specyficzne cechy gliny.

Glina - materiał powstały w wyniku rozpadu skały skaleniowej w okresie milionów lat, główny czynnik powodujący rozpad to woda. Głównym składnikiem gliny jest kaolin czyli, uwodniony krzemian gliny.

Glina pierwotna

- składa się z dużych cząstek i ma biały kolor

- niewielka plastyczność

- bardzo czysta

- można wypalać w wysokich temp.

Glina wtórna (osadowa):

- wynikiem procesów osadowych jest selekcja cząstek najpierw osadzają się najcięższe glina jest miałka i plastyczna zawiera zanieczyszczenia także organiczne

- zanieczyszczenia zmieniają barw gliny

Właściwa glina powinna być na tyle plastyczna, że po uformowaniu wałeczka i wygięcia go nie powinna pękać.

Jedna z właściwości gliny jest to, że jest kurczliwa. Kurczy się ze względu na zmniejszanie się ilości wody w materiale w wyniku suszenia. Substancje nieelastyczne dodawane do gliny ułatwiają proces suszenia - absorbują mało wody i schną szybciej. Gliny plastyczne pobierają więcej wody i przez to bardziej się kurczą.

Kaolin ( lub biała glinka porcelanowa) wypala się w temperaturze 1800 oC, modelowany w formach.

Gliny garncarskie - wypał w 1300 oC, doskonała do modelowania, polepsza właściwości glin mniej plastycznych.

Czerwone gliny garn. Bo zawierają tlenki żelazu, co obniża temp. Wypału, ok. 1100 oC, łatwo się wypalają.

Kwestia domieszek ( podział funkcjonalny)

Zmniejszają plastyczność ( mniejsza kurczliwość)

- kwarc ( temp. topnienia obniża się do 1600 oC)

- skaleń ( temp. wypału obniża się do 1170-1290 oC, skalenie potasowe i sodowe, w temp. powyżej 1200 oC działa jak topnik)

- szamot ( zawartość może być większa niż innych domieszek)

- piasek, ale to zawsze występuje, jako element zanieczyszczenia gliny)

Topniki ( obniżają temp. wypału: węglan wapienia ( nie może przekroczyć 13%, należą do nich skalenie, niskotopliwe związki żelaza, magnezu, wapnia, sodu i potasu).

Zaczyny koła pojawiają się w kulturze łużyckiej.

Technika wałeczkowa (przyklejanie wałeczka na wałeczek).

Technika wałeczkowo-taśmowa ( wałeczek do wałeczka, przyciskając do siebie, lekko spłaszczając).

Technika taśmowa ( przyklejanie taśm do siebie).

Przed włożeniem do pieca naczynie musiało samo wyschnąć na zewnątrz, ponieważ w piecu w wyniku zbyt szybkiej schnięcia pękałoby.

Wypalanie naczyń w ognisku.

Wypał w temperaturze do 700 oC. Wypalenie szybkie, najlepiej znoszą je naczynie z domieszką szamotu lub z organiczną. Czeka się aż w sposób naturalny wystygną. Ich wadą jest ich przesiąkliwość.

Wypalania naczyń w dołach.

Atmosfera redukująca ( naczynia ciemne). Atmosfera utleniająca ( naczynie wypalają się na jasne kolory, kremowe, ew. czerwone).

Wyjątkiem są mała naczynia, które trzymane w większych wypalały się w warunkach beztlenowych, mimo atmosfery utleniających.

Piece garncarskie

- w grotach

- o otwartym wylocie i występujące w ciągu z dolną komorą do spalenia paliwa

---