Aparat włosowo- łojowy

gruczoły łojowe

• Gruczoły łojowe mogą być gruczołami przywłośnymi (90% wszystkich gruczołów łojowych) lub gruczołami występującymi
  w skórze samodzielnie. Znajdują się w całej skórze z wyjątkiem skóry dłoni i stóp. Średnio jest ich ok. 100/cm², ale są miejsca gdzie jest ich znacznie więcej tj.: głowa, twarz, przednia i tylnia powierzchnia klatki piersiowej, srom i okolica odbytu (300- 400/cm²). Powstają one z bocznych uwypukleń pochewki zewnętrznej włosa albo naskórka. Do okresu pokwitania nie wykazują zazwyczaj aktywności, później powiększają się i rozpoczynają produkcję łoju. Produkcja ta jest pobudzana
  u mężczyzn przez testosteron a u kobiet przez 17- ketosterydy kory nadnercza. Estrogeny działają hamująco na produkcję łoju.

• Samodzielne gruczoły łojowe spotykamy w czerwieni wargowej (gruczoły kącikowe), w wargach sromowych większych
  i mniejszych, skórze napletka, żołędzi, otoczce sutka i powiekach. Leżą one w skórze właściwej a ich przewody odprowadzające uchodzą bezpośrednio na powierzchnię skóry.

• Przewody odprowadzające gruczołów łojowych przywłośnych uchodzą do mieszków włosowych i są wysyłane nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Średnica ich części wydzielniczych jest odwrotnie proporcjonalna do średnicy włosa tzn. grube włosy maja zwykle Male gruczoły łojowe, natomiast cienkie (np. meszek) mają duże gruczoły łojowe. Gruczoły te są zbudowane z dużych jasnych komórek zawierających w cytoplazmie liczne krople lipidowe i centralnie położone jądro. Komórki te tworzą liczne pokłady układając się w pęcherzyki. Pomiędzy nimi a błon podstawną na obwodzie pęcherzyka leżą małe komórki macierzyste. Komórki te stale dzielą się przesuwając komórki potomne do środka gruczołu.

• Wydzielina gruczołów czyli łój jest mieszaniną lipidów ( trójglicerydów, kwasów tłuszczowych i estrów woskowych). Powstaje on przez masowe obumieranie komórek i uwalnianie lipidów do światła przewodów a następnie do przestrzeni między pochewką zewnętrzną włosa a włosem właściwym. Ten sposób wydzielania nazywamy wydzielaniem holokrynowym. Łój nasyca on warstwę rogową naskórka mając prawdopodobnie znaczenie bakterio i grzybobójcze. Sztuczne odtłuszczanie powierzchni skóry jest bodźcem do produkcji nowej porcji łoju. Nadmiar wydzielanego łoju powoduje przetłuszczanie powłok, które nazywamy łojotokiem. Natomiast zmniejszone wydzielanie łoju jest przyczyną pękania i suchości naskórka. U osób starych czynność gruczołów łojowych słabnie zwłaszcza u kobiet.

mięsnie napinające włosy

(mięsień wyprostowany włosa)

• Mięsień ten jest pęczkiem miocytów gładkich rozciągający Sue między warstwą brodawkowatą skóry a torebką włosa poniżej gruczołu łojowego. Biegnie on po zewnętrznej stronie tego gruczołu. Skurcz tych mięśni np. pod wpływem zimna powoduje przemieszczenie włosa do pozycji pionowej i podniesienie naskórka (tzw., gęsia skórka) i wyciśnięcie łoju na powierzchnię naskórka. Tylko włosy przedsionka nosa i rzęsy nie mają gruczołów łojowych przywłośnych.

Paznokcie

• Paznokieć składa się z twardej blaszki (trzonu, ciała) paznokcia i korzenia paznokcia. Jest on wytworem naskórka. U podstawy blaszki paznokcia znajduje się jasna przestrzeń, ograniczona od przodu linią półkolistą. Jest to obłączek (półksiężyc). Zawiera on drobne pęcherzyki powietrza, załamujące światło. Jest to widoczny fragment macierzy paznokcia.

• Korzeń paznokcia znajduje się pod wałem paznokcia. Wał paznokcia jest to fałd skóry właściwej pokryty naskórkiem od zewnątrz i wewnątrz. Warstwa zrogowaciała tego naskórka pokrywająca jego korzeń nazywa się obrąbkiem naskórkowym paznokcia.

• Blaszka i korzeń paznokcia znajdują się na łożysku paznokcia, który składa się z naskórka (warstwa podstawna i kolczysta)
  i tkanki łącznej właściwej. Ta część łożyska paznokcia, która jest pokryta wałem nazywa się macierzą paznokcia. Macierz paznokcia ku przodowi przechodzi w korzeń paznokcia. Paznokieć wyrasta z macierzy. Pozostała część łożyska pełni tylko funkcje odżywczą. Od strony opuszki palca narasta na paznokieć zrogowaciała błonka naskórkowa zwana obrąbkiem naskórkowym podpaznokciowym.

• Paznokieć rośnie od macierzy ku jego wolnemu końcowi i ma budowę podobną do naskórka, przy czym składa się tylko
  z warstwy podstawnej, kolczystej i zrogowaciałej. Jego część zrogowaciałą nazywamy płytką paznokcia lub paznokciem właściwym. Komórki warstwy zrogowaciałej tworzą blaszki, których położenie w miarę przesuwania się ku przodowi zmieniało się z poziomego na bardziej pionowe.

• W części zrogowaciałej paznokcia spotykamy liczne zakończenia nerwowe.

• Wzrost paznokcia trwa nieprzerwanie od 5 miesiąca życia płodowego aż do śmierci osobnika, średnio 1 mm tygodniowo. Paznokcie u rąk rosną szybciej niż u stóp. Odrost płytki paznokciowej palców rąk trwa 90- 150 dni. U stóp to 2- 3 krotnie dłużej. Szybkość wzrostu paznokcia jest cechą osobniczą i zmniejsza się z wiekiem.

• Ciężkie choroby ogólnoustrojowe (zatrucia, choroby zakaźne) mogą spowodować czasowe zatrzymanie wzrostu paznokcia.
  W następstwie tego powstają na paznokciu poprzeczne bruzdy.

Gruczoły potowe

• Gruczołów tych posiadamy bardzo dużo od 2 do 2 milionów. Są najsilniej rozwinięte na skórze dłoni, jest ich tak ok. 1000/cm², skórze podeszw, czoła, pach, przedniej powierzchni tułowia. Gruczoły te dzielimy na gruczoły potowe małe (ekrynowe) i gruczoły potowe duże (apokrynowe, zapachowe).

gruczoły potowe małe ekrynowe

• Gruczoł ten składa się z cewkowej części wydzielniczej kłębkowa to zwiniętej zbudowanej z walcowatych komórek nabłonkowych leżących na błonie podstawnej. Pomiędzy tymi komórkami a błoną leżą komórki mioepitelialne, których skurcz powoduje wydostanie się wydzieliny do światła gruczołu. Cały gruczoł jest otoczony przez błonę własną. Części wydzielnicze leżą w warstwie siateczkowatej skóry lub górnych warstwach tkanki podskórnej.

• Przewód wyprowadzający posiada własną ścianę, kiedy przechodzi przez skórę właściwą a kiedy wchodzi do naskórka traci ją i otoczony jest tylko komórkami naskórka. W naskórku przewód ten ma przebieg kręty, otwiera się na powierzchni naskórka w zagłębieniach zwanych porami potowymi.

• Wydzielinę gruczołów potowych nazywamy potem. Składa się on głównie z wody zawierającej ślady białek i lipidów, jony sodowe, potasowe i chlorkowe, mocznik, amoniak, kwas moczowy i witamina C. ma on obojętne lub słabo kwaśne pH. Wytwarzanie potu jest ważnym elementem układu termoregulacyjnego ciała.

gruczoły potowe duże

• Gruczoły te występują w skórze pod pachami, pachwinach, brodawkach sutkowych, w przedsionku nosa, skórze moszny
  i warg sromowych dużych i otoczeniu odbytu, powiekach oraz przewodach słuchowych zewnętrznych jako gruczoły woskowinowe.

• Są to gruczoły o budowie cewkowatej. Ich komórki wydzielają w sposób apokrynowy tzn. wydzielina gromadzi się w szczycie komórki a następnie odrywa się wraz z częścią szczytową komórki. Części wydzielnicze znajdują się w warstwie siateczkowatej skóry lub na granicy skórno- podskórnej. Ich przewody odprowadzające uchodzą między włosem właściwym a pochewką zewnętrzną zwykle powyżej ujścia gruczołu łojowego.

• Pot wydzielany prze te gruczoły ma znacznie więcej białek niż zwykły pot oraz substancje wonne. Wydzielina ta jest lepka i ma wygląd mleka. Gruczoły te zaczynają wydzielać w chwili osiągnięcia dojrzałości płciowej a przestają wydzielać w wieku

Gruczoł sutkowy

• Gruczoł mlekowy jest zmodyfikowanym parzystym gruczołem skórnym powstałym przez wypuklenie się w głąb skóry naskórka wzdłuż linii mlecznej.

• W momencie urodzenia istnieje brodawka sutka z prostym systemem przewodów odprowadzających. W okresie dojrzewania płciowego pod wpływem wzrastającego stężenia estrogenów powiększa się masa gruczołu sutkowego. Początkowo polega to na wzroście ilości tkanki tłuszczowej oraz istoty międzykomórkowej tkanki łącznej właściwej. Potem dochodzi do rozwoju systemu przewodów wyprowadzających, którego odgałęzienia wnikają do tkanki tłuszczowej i łącznej właściwej.

• Budowa ogólna

• Miąższ gruczołu mlekowego jest zbudowany z 12- 20 wyraźnych płatów, z których każdy składa się z układu przewodów odprowadzających z oddzielnym ujściem na brodawce sutka. Przewody te są zatopione w tkance tłuszczowej z przegrodami włóknisto- kolagenowymi. Przegrody te przyczepiają się do skóry za pomocą wiązadeł zawieszających, a z drugiej strony przyczepiają się do powięzi pokrywającej mięsień piersiowy.

• Brodawka sutka

• Brodawka to okrągły, wzniesiony obszar zmodyfikowanej skóry z nieznacznie pofałdowanym naskórkiem, zawierającym liczne melanocyty oraz keratynocyty zawierające wiele ziaren melaniny (powoduje to jej ciemniejsze zabarwienie). Znajduje się tu wiele zakończeń czuciowych. Pod naskórkiem znajduje się tkanka łączna właściwa zawierająca liczne miocyty gładkie, które się układają wokół przewodów mleko nośnych i ich zatok. Pod wpływem impulsów nerwowych lub działania oksytocyny (wydzielania w pobudzeniu płciowym lub mechanicznym drażnieniu) miocyty te kurczą się i powodują sztywnienie brodawki (wzwód).

• Brodawka jest otoczona przez otoczkę brodawki stanowiącą zmodyfikowaną skórę i zawierająca duże gruczoły łojowe i zmodyfikowane gruczoły mlekowe Montgomery'ego (mają budowę pośrednią między gruczołem potowym a mlekowym). Ujścia tych gruczołów tworzą na powierzchni otoczki niewielkie wyniosłości. Otoczka również wykazuje wzmożoną pigmentację.

• Na szczycie brodawki sutka znajduje się 12-20 małych otworków stanowiących ujścia dużych przewodów odprowadzających brodawki.

• Układ przewodów wyprowadzających

• W tkance łącznej zatopione są duże przewody mlekonośne (15-20 tyle ile płatów), które ku obwodowi rozgałęziają się na wiele mniejszych przewodów. Przewody te uchodzą do brodawki sutka, gdzie się rozszerzają tworząc zatoki mlekonośne i uchodzą oddzielnie przez otwory mlekowe na powierzchni brodawki sutka.

• Każdy przewód jest wyścielony nabłonkiem sześciennym lub walcowatym i otoczony przez komórki mioepitelialne w wokół jest luźna tkanka łączna z naczyniami krwionośnymi.

• Część wydzielnicza

• Układ przewodów odprowadzających kończy się gronkiem ślepo zakończonych przewodzików końcowych (pęcherzyki) tworzących płacik gruczołu mlekowego (gronko wraz z przewodem).

• Przewody końcowe są zatopione w luźnej tkance łącznej, bogatej w naczynia włosowate. A tkanka ta jest otoczona przez bardziej zbitą tkankę łączną i tłuszczową.

• Zmiany w czasie ciąży

• W czasie ciąży dochodzi do gwałtownego rozrostu (pod wpływem estrogenów, progesteronu i prolaktyny) nabłonka przewodów. Komórki dzielą się intensywnie, zwiększa się liczba i rozmiary odgałęzień przewodów mlekonośnych. Powstaje wiele nowych pęcherzyków wydzielniczych, wielkość istniejących zwiększa się gwałtownie. Tkanka tłuszczowa zanika a tkanka łączna tworzy zrąb podtrzymujący rozrośnięty system przewodów i pęcherzyków. Zawiera ona wiele limfocytów, plazmocytów i naczyń krwionośnych.

• Bezpośrednio po porodzie rozpoczyna się produkcja (pod wpływem prolaktyny) i wydalanie mleka (pod wpływem oksytocyny). Mleko to płyn bogaty w tłuszcz, białka (kazeina i IgA- odporność), węglowodany (laktoza) oraz jony wapnia, witaminy itd.

Układ krwionośny

• Jest głównym układem przenoszącym tlen i dwutlenek węgla, substancje odżywcze i produkty przemiany materii, komórki obronne, hormony i wiele innych ważnych substancji.

• Typy krążenia krwi:

• Obwodowe krążenie to przenosi utlenioną krew z lewej komory serca tętnicami do wszystkich narządów i tkanek ciała
  i z powrotem krew odtlenowną żyłami do prawego przedsionka serca.

• Płucne krążenie to przenosi odtlenowaną krew z prawej komory serca tętnicami płucnymi do płuc i z powrotem utlenowaną krew żyłami płucnymi do lewego przedsionka serca.

• Wrotne krążenie to polega na połączeniu ze sobą dwóch sieci naczyń włosowatych poprzez żyłę. Jest ono niezależne od akcji serca.

Serce

• Jest workiem mięśniowo- łącznotkankowym pełniącym funkcję pompy, która uruchamia krew. Zbudowane jest z 4 jam: dwóch przedsionków (otrzymują krew z żył krążenia obwodowego i płucnego) oraz dwóch komór (tłoczą krew do tętnic krążenia obwodowego i płucnego). Ściana serca zbudowana jest z trzech warstw:

• Nasierdzia (blaszka trzewna osierdzia) znajduje się na zewnątrz

• Mięsień sercowy znajduje się w środku

• Wsierdzie znajduje się od wewnątrz i ma bezpośredni kontakt z krwią

Szkielet serca

• Zbudowany jest z tkanki łącznej właściwej zbitej i służy jako wzmocnienie mechaniczne i miejsce ustalenia mięśni. Składa się on z:

• Przegrody błoniastej międzykomorowej (tworzy przegrodę między prawą i lewą komorą)

• Pierścieni włóknistych (tworzą przegrodę między przedsionkami i komorami i otaczają ujścia przedsionkowo- komorowe)

• Trójkątów włóknistych (znajdują się w miejscu zetknięcia pierścieni włóknistych)

Zastawki serca

• Są zbudowane z części środkowej będącej przedłużeniem pierścienia włóknistego pokrytej zewnątrz wsierdziem.

• Zastawki przedsionkowo- komorowe lewa i prawa znajdują się między przedsionkami i komorami, zapobiegają cofaniu się krwi z komór w czasie ich Skórczu. Lewa jest zwana dwudzielną (ma dwa płatki), prawa trójdzielną (ma trzy płatki)

• Zastawka tętnicy płucnej (między prawą komorą a tętnicą płucną) i zastawka aortalna (między lewą komorą a aortą) zapobiegają się cofaniu krwi do komór na końcu ich skurczu.

Wsierdzie

• Wyściela wszystkie 4 jamy serca i jest przedłużeniem błony wewnętrznej dużych naczyń odchodzących od serca. Składa się z:

• Śródbłonka nabłonek jednowarstwowy płaski

• Podśródbłonkowej warstwy luźnej tkanki łącznej

• Warstwy mięśniowo- sprężystej (miocyty gładkie, włókna kolagenowe i sprężyste) gruba

• Warstwa podwsierdziowa (łącząca wsierdzie ze śródsierdziem) zawiera włókna kolagenowe, liczne naczynia krwionośne i komórki tkanki tłuszczowej

Śródsierdzie

• Zbudowane z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca i małej ilości tkanki łącznej właściwej luźnej z naczyniami krwionośnymi tworzących mięsień sercowy. To najgrubsza warstwa serca.

• Grubość śródsierdzia jest większa w ścianie komór niż przedsionków. W przedsionku mięśnie mają przebieg łukowaty (między łukami wsierdzie styka się z nasierdziem).

• W ścianie komór mięśnie ułożone są w warstwy. Warstwa podwsierdziowa tworzy mięśnie brodawkowate sterczące do światła serca i napinające płatki zastawek serca (przyłączają się do nich za pomocą strun ścięgnistych). Grubsze warstwy mięśnia sercowego mają przebieg spiralny i powodują opróżnianie komór z krwi.

Nasierdzie

• Zbudowane jest z tkanki łącznej właściwej z licznymi naczyniami krwionośnymi i nerwami pokrytej nabłonkiem surowiczym (nabłonek jednowarstwowy płaski) zwany mezotelium.

Osierdzie

• Łącznotkankowy worek, w którym znajduje się serce. Składa się z:

• Warstwy surowiczej od strony serca zbudowanej z tkanki łącznej i pokrytej nabłonkiem surowiczym

• Warstwy zewnętrznej zbudowanej z tkanki łącznej właściwej

Układ przewodzący serca

• Serce kurczy się niezależnie od naszej woli bijąc około 70razy na minutę. Rytmiczne skurcze przedsionków i komór serca są niezależne od pobudzenia nerwowego. Są one wynikiem impulsów powstających w samym sercu. Natomiast włókna układu autonomicznego mogą kontrolować prędkość bicia serca (układ przywspółczulny zwalnia a współczulny przyśpiesza skurcze serca).

• Bodźce wywołujące skurcz mięśnia sercowego powstają w węźle zatokowo- przedsionkowym. Od niego zależy rytm skurczu przedsionków jest on rozrusznikiem serca impulsy następnie rozprzestrzeniają się wzdłuż komórek mięśniowych przedsionka do węzła przedsionkowo- komorowego. Węzeł ten inicjuje skurcz bocznych części komór a impuls przechodzi dalej pęczkiem Hisa oraz prawą i lewą jego odnogą zwanych również włóknami Purkiniego. W ten sposób impuls dociera do najdalszych części mięśni komór.

• Układ ten jest zbudowany z komórek mięśniowych podobnych do komórek mięśnia sercowego. Różnią się one tym że nie maja wstawek, mają bardzo niewiele miofibryli i nie mają prążkowania.

Naczynia krwionośne

• Składają się z trzech warstw:

• Błony wewnętrznej jest ona pokryta śródbłonkiem (nabłonek jednowarstwowy płaski) leżącym na błonie podstawnej. Pod nią leży warstwa włókien kolagenowych i sprężystych (czasami tworzących błonę sprężystą wewnętrzną)

• Błony środkowej zbudowanej z komórek mięśniowych gładkich i włókien sprężystych

• Błony zewnętrznej (przydanki) zbudowana jest głównie z włókien kolagenowych, czasami zawiera miocyty gładkie. Zawiera również naczynia naczyń zaopatrujące naczynia w krew.

Tętnice

Dzielimy je na trzy rodzaje:

• Tętnice sprężyste to aorta i jej główne odgałęzienia oraz tętnica płucna.

• Mają one cienką ścianę i dużą średnicę.

• Błona wewnętrzna jest gruba, składa się ze śródbłonka, podśródbłonkowej tkanki łącznej i grubiej błony sprężystej wewnętrznej.

• Błona środkowa jest najgrubszą błoną, składa się z błon sprężystych, między którymi leżą miocyty gładkie.

• Błona zewnętrzna zwykle grubsza niż błona wewnętrzna.

• Tętnice mięśniowe średniego kalibru.

• Błona wewnętrzna ma trzy warstwy śródbłonek z błoną podstawną, warstwę pośrednio (włókna kolagenowe sprężyste i miocyty gładkie), błoną sprężystą wewnętrzną (włókna sprężyste).

• Błona środkowa składa się z 30-40 warstw mięśni gładkich ułożonych okrężnie.

• Błona zewnętrzna oddzielona jest od błony środkowej błoną sprężystą zewnętrzną.

• Tętniczki i małe tętnice

• Błona wewnętrzna składa się ze śródbłonka i cienkiej warstwy podśródbłonkowej.

• Błona środkowa składa się z kilku (1-4) warstw miocytów gładkich.

• Błona zewnętrzna cienka.

Naczynia włosowate

Stanowią ok. 99%masy krwionośnego układu naczyniowego. W skład ich ściany wchodzi śródbłonek z błoną podstawną oraz perycyty czyli komórki przydanki. Wyróżnia się trzy rodzaje naczyń włosowatych:

• Ciągłe komórki śródbłonka ściśle do siebie przylegają, błona podstawna jest ciągła. Naczynia te są trudno przepuszczalne.

• Porowate mają liczne pory w cytoplazmie komórek śródbłonka. Błona podstawna często zawiera otwory (jest nieciągła). Są dobrze przepuszczalne (śledziona, szpik kostny).

• Zatokowe maja odstępy między komórkami śródbłonka i pory w cytoplazmie tych komórek a błoną podstawną ma wiele otworów. Są bardzo przepuszczalne (wątroba, śledziona, szpik kostny, gruczoły wydzielania wewnętrznego).

Żyły

Od tętnic różnią się tym, że mają większe światło i cieńszą ścianę, duże żyły mają zastawki.

• Żyły duże wysłane są ciągłym śródbłonkiem. Warstwa podśródbłonkowa i błona środkowa są cienkie. Błona środkowa zbudowana jest z miocytów gładkich i tkanki łącznej właściwej. Błona zewnętrzna zbudowana jest z tkanki łącznej właściwej i nielicznych miocytów gładkich.

• Żyły średnie zbudowane z trzech błon, których środkowa jest najcieńsza(miocyty gładkie i tkanka łączna) a zewnętrzna najgrubsza (tkanka łączna właściwa).

• Żyły małe i żyłki małe są zbudowane tak jak średnie a żyłki jak naczynia włosowate zatokowe.

Zastawki żylne

Zastawki to są sfałdowania wewnętrznej błony żyły, których zrąb składa się z tkanki łącznej właściwej zawierającej dużo włókien kolagenowych i sprężystych pokrytych śródbłonkiem. Nie ma w nim miocytów gładkich, które skupiają się u nasady zastawek, naprężając je lub zwalniając. Szczególnie dużo zastawek jest w żyłach dolnej części ciała. Zapobiegają one cofaniu się krwi żylnej.

---