Rośliny lecznicze stosowane w łagodnym przeroście gruczołu krokowego.

Autor:Dr n. farm. Przemysław Rokicki

Łagodny przerost prostaty jest najczęstszą chorobą gruczołu krokowego i jedną z najczęstszych chorób mężczyzn po 40. roku życia.

 

      Wśród mężczyzn powyżej 60. roku życia ok. 60% cierpi na zaburzenia w oddawaniu moczu. Najczęstszą przyczyną tych dolegliwości są choroby gruczołu krokowego (prostaty syn. stercza). 

Budowa prostaty

Prostata to nieparzysty narząd mięśniowo-gruczołowy. Jest częścią składową męskiego układu płciowego. Położony jest poniżej pęcherza moczowego w miednicy mniejszej. Przez jego miąższ przebiega część sterczowa cewki moczowej. Podczas zmian hormonalnych zachodzących w organizmie dochodzi do jego przerostu, na skutek mechanicznego ucisku cewki moczowej pojawiają się problemy z oddawaniem moczu. Stopniowe wyczerpywanie się czynności hormonalnej jąder powoduje względna przewagę hormonów żeńskich. Te zaś pobudzają rozrost komórek podścieliska. Rozrastające się podścielisko stymuluje z kolei rozrost części gruczołowej. Wynikiem tego wzajemnego oddziaływania jest wzrost masy prostaty, czyli jej łagodny przerost. A zatem, łagodny przerost prostaty jest naturalną konsekwencją starzenia się organizmu mężczyzny.

     Poza wiekiem i czynnikami hormonalnymi wyróżnia się inne czynniki ryzyka tego schorzenia. Częstość występowania gruczolaka prostaty może być związana z rasą. U mężczyzn rasy czarnej łagodny rozrost występuje częściej niż u mężczyzn rasy białej i o wiele częściej niż u mężczyzn rasy żółtej. Wiąże się to z pewnymi, nie poznanymi jeszcze do końca, czynnikami genetycznymi oraz z dietą. Sposób odżywiania jest bowiem kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój choroby. Niektóre produkty, zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego, przyspieszają rozwój choroby, inne, głównie roślinne, spowalniają nadmierny rozrost tkanki stercza. O wpływie sposobu odżywiania świadczyć może różnica w zachorowalności pomiędzy Azjatami mieszkającymi w swej ojczyźnie, a tymi, którzy wyemigrowali np. do Stanów Zjednoczonych i przyjęli panujący tam styl życia, łącznie ze sposobem odżywiania. Powiększenie objętości prostaty spowodowane jest wzrostem liczby komórek gruczołowych oraz włókien mięśniowych w jego obrębie. Są to komórki prawidłowe, nie mające charakteru nowotworu złośliwego. Łagodny rozrost stercza nie jest więc nowotworem złośliwym.

     Kształt prostaty jest porównywany do kształtu kasztana jadalnego. Wydzielina prostaty to mętna, biaława ciecz o zasadowym odczynie i charakterystycznym zapachu (to ona nadaje zapach spermie), w niej zawieszone są plemniki.

Występowanie

     Częstsze rozpoznawanie tej choroby wynika z większej dostępność usług medycznych (m.in. badania przesiewowe), promowania zasad zdrowego życia, wreszcie podniesienia się stopnia świadomości zdrowotnej społeczeństwa. Międzynarodowe badania epidemiologiczne wykazały, że jedynie 10% mężczyzn w wieku 50 - 80 lat nie ma zaburzeń w oddawaniu moczu, zaś ponad 30% zgłasza występowanie umiarkowanych bądź znacznie nasilonych objawów związanych z łagodnym przerostem gruczołu krokowego. Zapadalność dochodzi do 60% u mężczyzn ponad 70-letnich i do 90% mężczyzn w wieku ponad 80 lat. W Polsce objawy łagodnego rozrostu gruczołu krokowego dotyczą ponad 2 milionów mężczyzn i prowadzą do pogorszenia jakości życia u co najmniej 50% dotkniętych nimi osób. Do leczenia chirurgicznego z powodu gruczolaka prostaty zakwalifikowanych zostaje niecałe 10% chorych.

Przebieg choroby

     Powiększająca się prostata wywiera ucisk na cewkę moczową, zwęża jej światło i powoduje utrudnienie oddawania moczu. Występują objawy tzw. przeszkody podpęcherzowej. Pęcherz stara się pokonać tę przeszkodę - jego mięśniowa ściana grubieje. Z czasem, w miarę rozwoju choroby te możliwości kompensacyjne pęcherza wyczerpują się. Nie może się on całkowicie opróżnić, zalega w nim mocz. Sprzyja to zakażeniu dróg moczowych oraz powstawaniu kamieni w pęcherzu. Wreszcie utrata kurczliwości ściany pęcherza może doprowadzić do stałego wyciekania moczu z przepełnionego pęcherza.

     W przebiegu choroby można wyodrębnić dwa okresy. W pierwszym z nich, występującym już od czwartej dekady życia u prawie wszystkich mężczyzn, stwierdza się początkowo jedynie obecność histologicznych cech łagodnego przerostu prostaty. Zmiany te nasilają się i u ponad połowy mężczyzn doprowadzają do powiększenia gruczołu krokowego, bez objawów klinicznych choroby. Tylko u części z tych mężczyzn dochodzi do wystąpienia drugiego, klinicznego etapu choroby, a więc wystąpienia objawów i zaburzeń w oddawaniu moczu.

Leczenie

      W leczeniu łagodnego przerostu gruczołu krokowego wykorzystuje się surowce roślinne zawierające fitosterole. Są one często zalecane w stanach podrażnienia pęcherza. Ich działanie terapeutyczne polega m.in. na rozkurczaniu mięśnia opróżniającego pęcherz moczowy. Trzeba jednak podkreślić, że omówione w tym artykule surowce roślinne nie zmniejszają wielkości gruczołu krokowego, tylko łagodzą objawy wynikające z jego rozrostu - jest to tzw. leczenie objawowe.

Dynia zwyczajna

     Dynia zwyczajna (Cucurbita pepo L.), dynia ogrodowa to gatunek rośliny jednorocznej z rodziny dyniowatych. Pochodzi z Ameryki Środkowej i południowych stanów USA. W Polsce jest uprawiana. Łodyga jest płożąca się lub pnąca o długości do 10 m, owłosiona z rozgałęzionymi wąsami czepnymi. U niektórych odmian łodyga jest krótka, wzniesiona. Ulistnienie jest naprzemianległe, liście duże, sercowate, 5-klapowe, z tępymi zatokami. Mają owłosione brzegi. Kwiaty żeńskie wyrastają pojedynczo, mają dzwonkowaty, 5-ząbkowy kielich, dużą lejkowatą, 5-łatkową koronę i jeden słupek. Kwiaty męskie wyrastają pęczkami w kątach liści, mają nawet pięć zrośniętych pręcików. Kwitnie od czerwca do września. Owocem jest nibyjagoda. Jest bardzo duża, kulista, gruszkowata, cylindryczna lub dyskowata ( w zależności od odmiany). Z zewnątrz okryta twardą grubą skorupą, wewnątrz mięsista, o średnicy do 40 cm, koloru zielonego, żółtego lub pomarańczowego. Miąższ dyni jest włóknisty z licznymi, białawymi nasionami. Owoce wyrastają na kanciastych, twardych szypułkach, co różni ten gatunek od dyni olbrzymiej.

Korzenie są dobrze rozwinięte, ale płytkie. Z pędów wyrastają korzenie przybyszowe, które przyczepiają pędy do podłoża.

     Jest to jedna z najstarszych roślin uprawowych Nowego Świata. Jej nasiona znajdowały się w grobowcach meksykańskich sprzed 10 000 lat. Indianie jeszcze przed przybyciem Krzysztofa Kolumba uprawiali ją w wielu odmianach, głównie w celach spożywczych, ale również jako roślinę leczniczą.

     Surowcem  zielarskim są nasiona Semen Cucurbitae zawierają m.in. kukurbitacyny (świeże nasiona), olej (30-45%) z kwasami nienasyconymi, fitosterole (beta-sitosterol), fitynę, alkaloidy, enzymy, sole mineralne (m.in. cynku). W miąższu znajdują się związki białkowe, cukry, pektyny, karoten, witaminy B, PP, C oraz sole mineralne (potasu, wapnia, magnezu, żelaza i fosforu).

     Nasiona działają przeciwpasożytniczo, moczopędnie, przeciwzapalnie, wzmacniająco, obniżają poziom cholesterolu we krwi. Miąższ działa moczopędnie, odtruwająco, wzmacniająco w chorobie wieńcowej, reguluje przemianę materii. Świeży sok z dyni działa moczopędnie i uspokajająco. W medycynie używa się świeżych i suszonych nasion bez łupiny nasiennej oraz oleju z nasion (podobne działanie mają również świeże nasiona arbuza oraz ogórka). Świeże nasiona omawianej rośliny, dzięki zawartości kukurbitacyn stanowią bardzo skuteczny lek przeciwrobaczny (zabijający tasiemce, glisty i owsiki). Suszone nasiona i olej używa się w przeroście gruczołu krokowego, trudnościach z oddawaniem moczu, moczeniu nocnym, w stanach zapalnych dróg moczowych, w miażdżycy, przy podwyższonej zawartości cholesterolu we krwi, suchości skóry oraz zmniejszonej odporności organizmu. Miąższ stosuje się w chorobie wieńcowej, bezsenności i cukrzycy.

Sposób użycia :

     Dwie łyżki stołowe nasion dyni przeżuwamy rano i wieczorem z jedną szklanką wody. Dzienna dawka nasion wynosi 10 g. Aby wspomaganie terapii rozrostu gruczołu krokowego nasionami dyni było skuteczne, należy je kontynuować trzy miesiące.

Kukurydza zwyczajna

     Kukurydza zwyczajna (Zea mays L.) to gatunek rośliny jednorocznej z rodziny wiechlinowatych. Należy do zbóż. Pochodzi z Meksyku. Praktycznie nie występuje w formie dzikiej. Łodyga jest w węzłach pełna, międzywęźla wypełnione są gąbczastym rdzeniem. W wilgotniejszym klimacie niektóre odmiany w węzłach tworzą przybyszowe korzenie podporowe. Liście są skrętoległe, sfalowane, o szerokiej blaszce i krótkim języczku, z wierzchu lekko omszone, pojedynczo wyrastające z węzła. Roślina jednopienna i wiatropylna. Kwiatostany męskie w postaci wiechy złożonej o dł. 10 do 40 cm są osadzone na wierzchołkach źdźbeł. Wiecha składa się z licznych, dwukwiatowych kłosków osadzonych parami, spiralnie, na osi kwiatostanowej. Kwiatostany żeńskie osadzone są na skróconych pędach bocznych przekształconych w osadki tworzące kolby stojące pojedynczo w pachwinach liści, okryte pochwami liściowymi. Kłoski kolby są dwukwiatowe, z których jeden ma normalnie rozwinięty słupek z bardzo długim znamieniem (nawet do 70 cm), drugi jest szczątkowy, niezdolny do zapłodnienia i tworzenia nasion. Masa kwitnącej kolby waha się od 40 do 500 g. Owocem jest ziarniak o bardzo zmiennym kształcie i ubarwieniu zależnym od odmiany. Dojrzałe owoce są koloru białego poprzez żółty, pomarańczowy, brunatny do ciemnofioletowego. System korzeniowy jest wiązkowy, sięgający od 100 do 200 cm w głąb gleby.

     Surowcem  zielarskim jest znamię kukurydzy - Stigma Maydis, skrobia kukurydziana - Amylum Maydis. Znamiona rośliny zawierają olejek eteryczny, saponiny, garbniki, żywice, cukry, fitosterole (stigmasterol, betasitosterol), allantoinę, witaminę K oraz sole mineralne. W ziarnie znajdują się białka (9-12%), tłuszcz (4-6%), węglowodany (65-70%), celuloza (2,2%), witaminy B1, B2, B6, B12, C, D, E oraz K, karotenoidy i sole mineralne (potasu, fosforu, żelaza, miedzi i niklu).  Znamiona kukurydzy stosuje się jako lek moczopędny oraz w pewnym stopniu przeciwzapalny i rozkurczowy w przypadku trudności w oddawaniu moczu, w zapaleniu miedniczek nerkowych, przeroście gruczołu krokowego i pęcherza oraz w obrzękach wywołanych niewydolnością krążenia i nerek. Stosuje się je również jako lek żółciopędny oraz pomocniczo w zapaleniu wątroby. Olej otrzymany z zarodków stosuje się w przeroście gruczołu krokowego oraz jako środek obniżający poziom cholesterolu we krwi. 

     Odwar ze znamion kukurydzy

Składniki :

Znamiona kukurydzy                     5,0

Woda                                          200,0

Znamiona zalewamy gorącą wodą. Podgrzewamy 10 min, nie dopuszczając do wrzenia. Po ostudzeniu pijemy kilka razy dziennie. 

---