MERYSTEMY:

• komórki dzielące się

• zarodek we wczesnym stadium rozwoju

• ze względu na położenie: wierzchołkowe, podwierzchołkowe, boczne, interkalarne

• ze względu na stadium rozwojowe: pierwotne i wtórne

• wierzchołkowy

w całości wierzchołek pędu i wierzchołek korzenia bez czapeczki

• podwierzchołkowe

strefa przejściowa między wierzchołkiem a kom. niedzielącymi się

• boczne

pokłady lub pasma równoległe do powierzchni organu; gł. kambium i felogen

• interkalarne

merystematyczne segmenty organu; ograniczone z obu stron segmentami niemerystematycznymi

• pierwotny

kontynuacja m. wierzchołkowego; zaczyna się w nim i ciągnie do strefy, w której dojrzewa z niego tkanka pierwotna

• wtórny

zapoczątkowuje wtórną budowę organu; kambium waskularne i felogen

• promerystemy - części merystemu, w których nie wystąpiła widoczna determinacja grup komórek

• pratkanki - części merystemu, w których wystąpiły widoczne objawy różnicowania

• protoderma

• pramiękisz = merystem podstawowy

• prokambium

• kambium

• protoderma daje początek epidermie

• prokambium i kambium dają początek pierwotnej i wtórnej tk. waskularnej

• pramiękisz daje początek pozostałym tkankom organu

MIĘKISZ:

• kom. żywe, silnie zwakualizowane, stosunkowo mało wyspecjalizowany protoplast i cienka ściana

• w miękiszu zachodzą podst. procesy życiowe

• zachowują zdolność do podziałów i odróżnicowywania

• pod względem kształtu dzieli się na:

• równowymiarowe [kuliste]

• wydłużone [cylindryczne]

• spłaszczone [tafelkowate]

• ze względów strukturalnych wyróżnia się:

• zieleniowy = chlorenchyma

• powietrzny = aerenchyma

• ze względu na pochodzenie wyróżnia się:

• pierwotny

• wtórny

• Ze względu na strukturę tkanki wyróżnia się:

• miękisz asymilacyjny (chlorenchyma) - występuje w liściach i łodygach, zawiera chloroplasty (ciałka zieleni, zawierające zielony barwnik chlorofil), w nim zachodzi fotosynteza

• miękisz palisadowy - odmiana chlorenchymy u roślin okrytonasiennych dwuliściennych

• miękisz gąbczasty - odmiana chlorenchymy u roślin okrytonasiennych dwuliściennych i jednoliściennych

• miękisz wieloramienny - odmiana chlorenchymy u roślin nagonasiennych,

• miękisz powietrzny (aerenchyma) - tworzy przestrzenie wypełnione powietrzem, co zmniejsza ciężar rośliny (występuje np. u roślin wodnych).

• kom. przenośnikowe = transferowe

ściana po stronie wewnętrznej zaopatrzona w liczne wyrosty lub fałdki; protoplast z dobrze rozwiniętymi mitochondriami; brak plasmodesm;

• pochwy miękiszowe

warstewka zamknięta na podobieństwo cylindra; rozdziela się na 2 obszary: wewnętrzny i zewnętrzny; należą tu endoderma, egzoderma, pochwy wiązkowe, pochwa komórek Φ [fi]

• endoderma - pochwa blokująca przepływ wody z zewnątrz do wewnątrz; występuje w korzeniach oraz podziemnych i przyziemnych częściach łodyg jako ostatnia warstwa kory pierwotnej

• egzoderma - warstwa pod endodermą; pełni funkcję okrywową w korzeniach

• miękiszowe pochewki wiązkowe - otaczają wiązki waskularne; pośredniczą w wymianie substancji między tkanką waskularną a tkanką zewnętrzną; często z kom. przenośnikowych

• pochwy kom. Φ - zbudowane z kom. mających na ścianach zgrubienia wtórne; zwykle o kształcie półkolistym; występują w korze pierwotnej korzeni nagonasiennych i niektórych dwuliściennych

KOLENCHYMA:

• grubościenny miękisz wyspecjalizowany jako tkanka wzmacniająca w organach nadziemnych oraz więdnących przy wysychaniu

• ściany pierwotne, ale nierównomiernie zgrubiałe

• kom. wydlużone

• tworzą pasma lub pokłady w peryferycznych częściach łodyg, ogonkach i nerwach liściowych

• zdolna do wzrostu wydłużeniowego

• odporna na zerwanie, ale nie na ściskanie

• protoplast jak u miękiszu, zdolny do podziałów i odróżnicowywania, często ma chloroplasty

• ściana celulozowo-pektynowa, silnie uwodniona, 3warstwowa - 2 cienkie, między nimi grubsza

• wydłuża się elastycznie, tzn. odwracalnie

kątowa płatowa lukowa włóknista

SKLERENCHYMA:

• tkanka z kom. o grubych ścianach wtórnych, zwykle zdrewniałych

• odporna na rozciąganie, ściskanie, zgniatanie, skręcanie i ścinanie

• grube ściany wtórne; protoplasty po utworzeniu obumierają

• obejmuje 2 typy komórek

• włókna

silnie wydłużone kom. o zaostrzonych końcach; dojrzałe zwykle martwe; warstwy zewnętrzna i wewnętrzna są cienkie, środkowa gruba; ściana wtórna zawiera dużo celulozy; jamki włókien są szczelinowe, mogą być lejkowate lub proste; zgrupowane zwykle w pasma tworzące sieć, warstwę lub pokład

• włókna drzewne - w drewnie

• włókna łykowe - w postaci stycznych pasm we floemie

• włókna kory pierwotnej - cylinder w głębi kory pierwotnej

• włókna perywasykularne - wewnętrzna strona granicy kory pierwotnej łodygi

• włókna liściowe - ogonki i nerwy liściowe

• włókna typu włosków - nasiona np. bawełny

• sklereidy

kom. z grubą, zdrewniałą, wtórną ścianą; zaopatrzone w jamki proste; różnorodne kształty z wyjątkiem wrzecionowatego; żywe gdy w ich otoczeniu są żywe kom. miękiszowe, martwe w łupinach nasion; czasem tworzą gniazda; mogą występować w postaci warstw; u roślin wodnych i tropikalnych w liściach między kom. tworzą idioblasty; wyróżnia się:

kamienne asterosklereidy osteosklereidy makrosklereidy trichosklereidy

EPIDERMA = skórka

• powierzchniowa warstwa pędu

• ryzoderma - wierzchnia warstwa korzenia

• umożliwia kontrolowaną wymianę gazową

• pokryta kutykulą, na ogół ma szparki

• między właściwymi kom. epidermalnymi znajdują się komórki szparkowe, gruczołowe, pęcherzykowe i inne

• często wytwarza trichomy [włoski]

• kutykula = wosk epikutykularny

występuje na powierzchni całego pędu; jest ciągła, nie poprzecinana blaszkami środkowymi, przerwy tylko w miejscu porów szparek; zawiera szkielet celulozowy; zwykle grubsza u gatunków żyjących w warunkach małej wilgotności i dużej intensywności światła słonecznego; powierzchnia zewnętrzna może być gładka, bruzdowata lub brodawkowata; zawsze pokryta woskiem epikutykularnym

• zwykłe kom. epidermanle

kom. ułożone zwarcie na powierzchni organu, poza kom. szparkowymi; izodiametryczne - podobne do sześciokąta [a]; na organach wydłużonych kom. są wydłużone i ustawione w podłużne szeregi [b]; w blaszkach liściowych często pofalowane [c]; u wielu paprotników zaopatrzone w jamki proste [d]; protoplasty silnie zwakuolizowane, o drobnych plastydach z małą ilością chlorofilu

• szparki

utworzone z par kom. szparkowych i znajdującego się między nimi poru; u większości kształt nerkowaty; na krawędziach mogą występować listwy szparkowe - zewnętrzna i wewnętrzna; ściany kom. nierówno zgrubiałe; zgrubienia typu wtórnego; mają na celu usztywnienie kom. szparkowych, by zamknięcie poru było szczelne; miofibryle ułożone promieniście; kom. szparkowa zawiera liczne mitochondria, duże wakuole i cysterny retikulum endoplazmatycznego, dobrze wykształcone chloroplasty

RYZODERMA = skórka korzenia

• powierzchniowa warstwa kom. korzenia

• nie jest pokryta kutykulą

• występują włośniki - wyrosty kom. ryzodermy w części szczytowej, przepychają się między cząstkami gleby; ściana kom włośnika jest cienka; nie są oddzielone od nasadowej części ścianą poprzeczną; mają centralną wakuolę i dobrze rozwinięte mitochondria; żyją krótko - kilka dni

KSYLEM = drewno

• tkanka wewnątrz organów, nigdy nie dochodzi do naturalnej powierzchni

• obecne w niej martwe kom. o zdrewniałej ścianie wtórnej

• zawiera też kom. miękiszowe i włókna

• wyróżnia się:

• ksylem pierwotny - z prokambium

• ksylem wtórny - wytwarzany przez kambium całe życie

FLOEM = łyko

• tkanka wyspecjalizowana w przewodzeniu substancji pokarmowych

• zawiera elementy sitowe, komórki miękiszowe i często sklerenchymę

• wyróżnia się

• floem pierwotny

• floem wtórny

zgrubienia wzdłuż krawędzi
podłużnych komórek w miejscu styku 3 lub 4 kom.

zgrubienia w ścianach stycznych; zgrubienia sąsiednich kom. połączone

odmiana kątowej; zgrubienia w narożach kom. wokół przestworów, tworzy rurkowate jednostki

ściany mniej więcej równomiernie zgrubiałe, pierwotne

w przybliżeniu izodiametryczne

rozgałęzione w różnych kierunkach; jako idioblasty lub z licznymi ramionami

walcowate z rozszerzeniami na końcach

walcowate bez rozszerzonych końców

nitkowate, nieco rozgałęzione

[a] [b] [c] [d]

palisadowy gąbczasty wieloramienny powietrzny

---