RODZINA
UJECIE SOCJOLOGICZNE ( wg Szczepańskiego): Grupa złożona z osób które łączy stosunek małżeński i rodzicielski w szerokim społecznym i prawnym znaczeniu ( prawnym bo są rodzice, społeczny bo małżeństwo) członkowie rodzin żyją zazwyczaj pod jednym dachem tworzą jedno gospodarstwo domowe obejmujące 2 pokolenia (mała rodzina) 3 pokolenia (wielka rodzina )
UJECIE PSYCHOLOGICZNE (wg Przetacznikowej):
Rodzinę tworzą osoby które wiążą związki małżeństwa, pokrewieństwa lub adopcji; członkowie rodziny nie tylko zamieszkują razem ale współdziałają ze sobą zgodnie z wewnętrznym podziałem ról; rodzina ma swój świat , stanowi zarazem grupę otwarta na wpływy zewnętrzne, kształtując system wartości i norm zachowania się społecznego
UJECIE PEDAGOGICZNE (wg Kawuli):
Rodzina jest grupa spol. w której następuje poznanie pierwszych form etyczno-moralnych , rozróżnianie dobra i zła, klasyfikowanie osób, przedmiotów i zjawisk (uznaje on także za rodzinę związki kohabitacyjne - wolne związki - konkubinat)
CYKLE ZYCIA MAŁŻEŃSKO- RODZINNEGO:
1)narzeczeństwo, 2)małżeństwo bezdzietne, 3) małż. z dziećmi, 4) rodzina z odchodzącymi dziećmi, 5) małż. odłączone od dzieci
TYPOLOGIA RODZIN
I wg liczebności członków:
1) monogamiczna (♂+♀); 2) poliandryczna (1♂+kika♀); 3) poligamiczna (kilku ♂+ 1♀)
II wg zbiorowości spośród której wybierany jest małżonek:
1) endogamiczne (elitarna- to samo srodow.); 2) egzogamiczne (egalitarna - różne srodow)
III wg sprawującego władze:
1) matriarchalne; 2) patriarchalne; 3) egalitarne
IV wg miejsca zamieszkania:
1) matrylokalne; 2) patrylokalne; 3) neolokalne
V wg tego po kim dziedziczymy nazwisko:
1)matrylinearne; 2) patrylinearne
STRUKTURARODZINY ZE WZGLĘDU NA LICZBE JEJ CZŁONKÓW:
1) pełna (rodzic+ dzieci); 2) zrekonstruowana (rodzic + dzieci+ macocha/ojczym); 3) związki kohabitacyjne; 4) niepełna (rozbita, sieroca, panna z dzieckiem separacja)
FUNKCJE RODZINY (wg Tyszki):
I BIOPSYCHICZNE:
1) prokreacyjna - zaspokajanie potrzeb w kwestii posiadania potomstwa; 2) seksualna - zaspokajanie potrzeb seksualnych wspol małżonków, nie musi być związana z prokreacja;
II EKONOMICZNA:
1) materialno-ekonomiczna - zaspokajanie potrzeb materialnych; 2) opiekuńczo- zabezpieczająca - troska nad dziećmi i osobami starszymi i chorymi ;
III SPOŁECZNO-WYZNACZAJACA:
1) klasowa- utrzymanie dziecka w klasie rodziny; 2) legalizacyjno-kontrolna - rodzice legalizują pewne zachowania(np. przyzwyczajenie do nagości);
IV SOCJOPSYCHOLOGICZNA:
1) socjalizacyjna - dostosowanie zachowania do norm obowiązujących w społeczeństwie; 2) kulturalna- zapoznawanie z dziedzictwem kultury, inkulturacja; 3) rekreacyjno-towarzyska - umiejętności zachowania się w towarzystwie, spędzania czasu wolnego, spontaniczne kontakty towarzyskie; 4) emocjonalno-ekspresyjna - poparcie, bezpieczeństwo, miłość, kształtowanie wspólnoty rodzinnej, emocjonalnej i intelektualnej
POTRZEBY JAKIE RODZINA POWINNA ZASPOKAJAC:
-bezpieczeństwa, -poznania, -akceptacji, -kontaktu emocjonalnego, -samodzielności, -posiadania
STYLE WYCHOWAWCZE:
1) autokratyczny - zdecydowane przewodnictwo rodziców;2) liberalny-bezstresowe wychowanie; 3) demokratyczne; 4) niekonsekwentny- wszystkie naraz
PRZEMIANY RODZIN WSPÓŁCZESNYCH
1) zmiana rodzin patriarchalnych na matriarchalne; 2) zmniejszeni ilości dzieci; 3) możliwość regulacji urodzin; 4) podział obowiązków na wszystkich; 5) rozwój placówek opiek-wychow.; 6) spadek więzi między rodzinnych; 7) ograniczone stosunki z sąsiadami; 8) spędzanie wolnego czasu; 9) wynalazki techniczne; 10) kult dobrego wizerunku
RODZINA FUNKCJONALNA- spełnia wszystkie funkcje i zaspokaja potrzeby dziecka
RODZINA DYSFUNKCJONALNA -nie spełnia swoich funkcji, jest źródłem przykrości, podłożem napiec i frustracji (CAŁKOWICIE- utrata więzi, totalny chaos; CZESCIOWA - alkoholiz, narkomania, długotrwała choroba jednego z członków, ubóstwo , bezrobocie)
ŚRODOWISKO LOKALNE
- mała ojczyzna, habitat, wspólnota, społeczność, lokalna przestrzeń życia (osiedle,wieś,obszar geogr.)

LEPALCZYK- teren przestrzennie wydzielony w którego skład wchodzą, oprócz mieszkań, wszelkie urządzenia usługowe, socjalne i kulturalne, uzależnione od potrzeb i struktury społeczno-demograficznej mieszkańców. W środowisku lokalnym rozwijają się grupy społeczności lokalnej będące podstawa tworzenia się więzi i współzależności międzyludzkich ułatwiające kształtowanie się osobowości dzieci, młodzieży i dorosłych. W środ lok ujawniają się i kształtują siły społeczne
CECHY ŚRODOWISKA LOKALNEGO:
1)wyraźne granice terytorialne, 2)występują grupy o char wspólnotowym, świadome swej przynależności, 3)występuje poczucie jedności i wspólne działanie w przypadku zagrożeń, 4)istnieje system kontroli społecznej, 5)funkcjonują jawne siły społeczne, 6)siec stosunków rzeczowych i osobowych nie ingeruje w sferę życia prywatnego
ROZLUŹNIENIE STOSUNKÓW LOKALNYCH.:
1)rozluźnienie więzi międzyludzkich, 2)większa autonomia jednostki, 3)kult indywidualizmu, 4)zanik instytucji sąsiedztwa, 5)brak zaufania i stabilności, 6)brak znaczenia kontroli społ., 7)zmniejsza się horyzont postrzegania
CELE, ZADANIA ŚRODOWISKA LOKALNEGO:
1)przybliżenie humanistyczno- uniwersalnych, chrześcijańskich, narodowych, regionalnych itd. wartości, 2)optymalne zaspokajanie potrzeb wyższych społeczno-kulturalnych, 3)tworzenie sprzyjających warunków dzieciom, młodzi i dorosłym doprawiania i rozwijania aktywności intelektualnej, opiekuńczej, 4)wspieranie i wzmacnianie rodziny jako środowiska spoleczno-wych. , 5)przekształcanie i modernizacja środowiska lokalnego
FUNKCJE ŚRODOWISKA LOKALNEGO:
1)edukacyjno- intelektualna, 2)integracyjno regulującą, 3)pomocniczo opiekuńcza, 4)rekreacyjna
MŚW→LŚW→OŚW→MZŚW→MKŚW→GŚW
MŚW←LŚW←OŚW←MZŚW←MKŚW←GŚW
MŚW- mikrośrodowisko wych. (tzn. jedna placówka edukacyjna, komórki społeczne, placówka kulturalno oświatowa, społeczno-gospodarcza)
LŚW- lok środ. wych.(osiedle, wieś, kilka wsi, instytucje, placówki, duże grupy społeczne, cały kontekst geogr.)
OŚW - okoliczne środ. wych. (społeczno kulturalne rejony miasta, gminy, dzielnica większego miasta)
MZŚW- mezośrodowisko wych. (makroregion - wszystkie czynniki naturalne oraz cały kontekst społeczno-kulturalny)
MKŚW- makrosrodwisko wych. ( ogólnonarodowe środowisko wych. ,cala siec placówek danego państwa)
GŚW- globalne środow. ogólnoludzkie

Środowisko lokalne: struktura, funkcje, przemiany.

* Środowisko lokalne należy do głównych kategorii pojęciowych pedagogiki społecznej. Jego znaczenie i siła wynika m.in. stąd, iż jest ono nieodłącznym i nieuchronnym elementem otoczenia życia jednostki. Społeczność lokalna, jest najbardziej uniwersalnym i trwałym elementem naszego otoczenia, od urodzin po kres życia.

* Klasyfikacja społeczności lokalnej wg. F. Tonnies:

Wspólnota (zbiorowość pierwotna) - jest takim typem zbiorowości społecznej, który powstaje w sposób „naturalny", spontaniczny i w którym dominują więzi osobowe, stosunki pokrewieństwa, związki rodowe, więź sąsiedzka.

Stowarzyszenie (zbiorowość wtórna) - jest odmienną zbiorowością, grupą celową, powołaną świadomie dla zrealizowania określonych zadań.

*Różnice między stowarzyszeniem a wspólnotą:

Stowarzyszenie:

1. Przynależność jest dobrowolna.

2. Jest grupą zorganizowaną wedle reguł formalnych.

3. Posiada określone cele.

4. Posiada strukturę, organizację wewnętrzną i członków.

5. Kieruje się ustalonymi wzorami zachowań-

6. Posługuje się ustalonymi sankcjami wobec członków.

Wspólnota:

1. Przynależność jest zdeterminowana urodzeniem.

2. Organizacja jest wynikiem aprobaty społecznej i jest nieformalna.

3. Cele są nieartykułowane i nie mają postaci pisanej.

4.Struktura, organizacja i członkowie są określani zasadami tradycji i poczuciem przynależności.

5.Rządzą w niej uznane za właściwe wzory zachowań, obowiązuje grupowy konformizm.

6.Istnieje system kontroli społecznej.

„Środowisko lokalne - to gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycję wartości i symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowość do wspólnotowego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa”

Do właściwości, kreujących siły wychowawcze środowiska i tworzących System socjalizacji członków społeczności lokalnej, należą:

•tożsamość etniczna, religijna i kulturowa,

•zasada odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków,

• jednolitość (względna) ekonomiczna i zawodowa.

* Więzi w społeczności lokalnej:

Więź osobowa-zbiorowości zwane wspólnotą miały charakter osobowy, emocjonalny, wiązały ludzi osobistą, aprobującą znajomością i istniały niezależnie od istnienia doraźnego, fizycznego kontaktu członków grupy.

Więź rzeczowa-zbiorowości zwane stowarzyszeniem, tworzone celowo, budowały swoje cele i mechanizmy istnienia na poczuciu wspólnoty interesów. Wzajemne świadczenia rzeczowe, wymiana usług, czy wspólne osiąganie celów było spoiwem związków osobniczych w takich zbiorowościach.

Więź społeczna (wg Jana Szczepańskiego) - „jest to zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej; -skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe zbiorowości w całość zdolną do trwania i rozwoju"

* Społeczeństwo lokalne wsi i miast:

Wieś

Miasto i wieś to najbardziej typowe środowiska wychowawcze w Polsce, na których kształtują się jakże odmienne kultury, obyczajowość, system stosunków społecznych i stylów wychowania. Wbrew tryumfalnym zapowiedziom ustroju socjalistycznego nie znikły różnice między miastem a wsią. Tak zwane procesy urbanizacji spowodowały przeniesienie na wieś tych elementów życia miejskiego, które są raczej marginesem kultury, np. młodzieżowych subkultur, niektórych wzorów konsumpcji. Owszem, dokonał się niewątpliwy postęp cywilizacyjny wsi, ale w tym samym czasie, w porównywalnych wskaźnikach, miasto dokonało jeszcze większego skoku. Tak więc analizy porównawcze życia miasta i wsi są dla wsi jednoznacznie negatywne. Jeszcze bardziej pesymistycznie wyglądają warunki życia na wsi, jeśli mierzyć je poziomem życia kulturalnego i oświatowego. Od lat 70. obserwuje się stałą degradację kulturową i oświatową wsi. Znika system oświaty dorosłych, biblioteki, placówki rekreacyjne i kulturalne, ostatnio także placówki wychowania przedszkolnego.

Miasto

Miasto, choć jest wtórną formą przestrzennego bytowania człowieka, współcześnie skupia jednak w większości krajów Europy większą część mieszkańców. Stanowi specyficzne środowisko społeczne i wychowawcze. Co roku w Polsce kilkanaście miejscowości uzyskuje nominację miejską, a kilkanaście innych jest degradowanych do roli wsi. Zmieniają się ich atrybuty administracyjno-prawne, nie zmienia się natomiast społeczne środowisko, struktura demograficzna, sieć międzyludzkich powiązań i poziom kultury. Granica między miastem a wsią jest kategorią umowną i dla pedagogiki społecznej wyznaczana jest funkcją, jakie spełnia wobec jednostki i właściwościami środowiskowymi.

Instytucje i organizacje wspierające rodzinę

1. Ośrodek Pomocy Społecznej

Jednostka organizacyjna pomocy społecznej w gminie, wykonująca zadania w zakresie pomocy społecznej (własne oraz zlecone z zakresu administracji rządowej). Zatrudnia pracowników socjalnych proporcjonalnie do liczby ludności gminy w stosunku jeden pracownik socjalny na 2 tys. mieszkańców, nie mniej jednak niż trzech pracowników.

Zadania: - przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych; - opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne; - przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych; - opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem; - praca socjalna; - organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych w miejscu zamieszkania; - prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych; - tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną;

2. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie

Jednostka organizacyjna pomocy społecznej w powiecie, wykonująca zadania z zakresu pomocy społecznej (własne oraz zlecone z zakresu administracji rządowej).

Zadania powiatowych centrów pomocy rodzinie w miastach na prawach powiatu realizują miejskie ośrodki pomocy społecznej/miejskie ośrodki pomocy rodzinie.

Zadania: - prowadzenie specjalistycznego poradnictwa; - organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci oraz wypłacanie wynagrodzenia z tytułu pozostawania w gotowości przyjęcia dziecka albo świadczonej opieki i wychowania niespokrewnionym z dzieckiem zawodowym rodzinom zastępczym; - pokrywanie kosztów utrzymania dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i w rodzinach zastępczych, również na terenie innego powiatu; - realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia; - przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze oraz schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze; - udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach; - szkolenie i doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej z terenu powiatu

3. Placówki opiekuńczo-wychowawcze

a) świetlice środowiskowe, terapeutyczne, socjoterapeutyczne

Placówki opiekuńczo-wychowawcze wsparcia dziennego. Działania świetlic najczęściej ukierunkowane są na dzieci i młodzież wywodzące się z rodzin patologicznych lub mających trudną sytuację materialną.

Zadania:- łagodzenie niedostatku wychowawczego w rodzinie; - udzielanie wsparcia i pomoc rodzinie w wychowaniu; - eliminowanie zaburzeń zachowania; - wyrównywanie zaległości w nauce; - korygowanie dysfunkcji rozwojowych; - kształtowanie prawidłowych nawyków i umiejętności; - promocja zdrowego stylu życia wśród uczniów i ich rodziców; - stymulowanie rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów; - przeciwdziałanie zagrożeniom niedostosowania społecznego. - wsparcie psychologiczne i materialne podopiecznych oraz ich rodzin

b) dom dziecka

Całodobowa placówka opiekuńczo-wychowawcza (publiczna bądź niepubliczna) typu socjalizacyjnego. Do domów dziecka kierowane są dzieci i młodzież, których potrzeby stale lub okresowo nie mogą być zaspokajane w domu rodzinnym.

Zadania: - zapewnienie dziecku opieki całodobowej i wychowanie oraz zaspokajanie jego niezbędnych potrzeb; - zajęcia wychowawcze, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne, rekompensujące braki w wychowaniu w rodzinie i przygotowujące do życia społecznego, a dla dzieci niepełnosprawnych - rehabilitacja i zajęcia specjalistyczne; - kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych; - działania w celu powrotu dziecka do rodziny naturalnej, znalezienia rodziny przysposabiającej lub umieszczenia w rodzinnych formach opieki zastępczej; - praca z rodziną dziecka; - odpowiednie formy opieki w środowisku, grupy usamodzielniające oraz kontakt z rodzinami zaprzyjaźnionymi

c) ośrodek adopcyjno-opiekuńczy

Placówka (publiczna bądź niepubliczna), która zajmuje się przeprowadzaniem procesu adopcji dzieci; przygotowuje i weryfikuje kandydatów na rodziców adopcyjnych, pośredniczy w kontaktach pomiędzy kandydatami na rodziców przysposabiających a przeznaczonymi do adopcji.

4. Poradnie psychologiczno - pedagogiczne (państwowe i prywatne)

Zadania: - wspomaganie w rozwoju dzieci i młodzieży, efektywności uczenia się, nabywania oraz rozwijania umiejętności rozwiązywania konfliktów i problemów i umiejętność z zakresu komunikacji społecznej; - profilaktyka uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży; -u pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i młodzieży z grup ryzyka; - wspomaganie wychowawczej funkcji rodziny; - pomoc rodzicom oraz nauczycielom w diagnozowaniu i rozwijaniu możliwości oraz mocnych stron uczniów; - wspomaganie rozwoju dziecka w wieku od urodzenia do 7 r. życia, udzielanie pomocy młodzieży w rozwiązaniu problemów okresu dojrzewania; - udzielanie pomocy dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej lub z dysfunkcjami rozwojowymi oraz ich rodzicom

5. Organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia, organizacje kościelne)

Organizacja pozarządowa jest to organizacja niezwiązana z żadną władzą państwową i niekorzystająca z rządowej pomocy finansowej. Jej członkami są zrzeszenia narodowe, stowarzyszenia o charakterze pozarządowym oraz osoby fizyczne lub prawne z różnych państw. Działalność jej opiera się na statutach, które nie mają charakteru umów międzynarodowych. Organizacja pozarządowa nie jest nastawiona na osiąganie zysku, ale na zaspokajanie jakichś potrzeb. To nie znaczy jednak, że organizacja nie może prowadzić działalności gospodarczej. Może, tyle tylko, że dochody nie są dzielone pomiędzy osoby pracujące czy ochotników, ale są przeznaczane na dalszą działalność.

Przykłady organizacji w Olsztynie:

Polski Czerwony Krzyż, Caritas Archidiecezji Warmińskiej, Bank Żywności, Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i Rodzinie "Arka", Civitas Christiana, Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych "Powrót z U", Polski Komitet Pomocy Społecznej

6. Kurator sądowy

Funkcjonariusz publiczny, pełniący swoje obowiązki w jednym zespole kuratorskiej służby sądowej, realizujący określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczo - resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym związane z wykonywaniem orzeczeń sądu. Kuratorzy sądowi wykonują swoje zadania zarówno w środowisku osób których dotyczy postępowanie czyli podopiecznych, w miejscu ich zamieszkania, jak i na terenie zakładów zamkniętych i placówek ich pobytu, w szczególności na terenie zakładów karnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz leczniczo-rehabilitacyjnych.

7. Dom Samotnej Matki

Instytucję tą organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując z organizacjami społecznymi. Osoby korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współudziału w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Placówka ta pomaga samotnym kobietom w ciąży i z małymi dziećmi. Kobiety te często pozbawione są wsparcia ze strony najbliższej rodziny, niejednokrotnie pozbawione dachu nad głową i środków do życia. W tej trudnej sytuacji mogą one uzyskać pomoc zgłaszając się do Miejskich lub Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej, które skierują taką osobę do najbliższej placówki opiekującej się samotnymi matkami. Placówka taka gwarantuje czasowe zakwaterowanie oraz utrzymanie, a opiekunowie społeczni pomogą znaleźć pracę, mieszkanie i miejsce w żłobku lub przedszkolu dla dziecka. Zapewnią jej również opiekę medyczną i psychologiczno - pedagogiczną.

8. Ośrodki Wsparcia, Domy Pomocy Społecznej, Środowiskowe Domy Samopomocy

(dzienne i całodobowe, publiczne i niepubliczne) Dzielą się na:

a) dla osób doświadczających przemocy w rodzinie (Olsztyn, al. Wojska Polskiego 8)

Podejmuje działania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, m. in.:

- poradnictwo medyczne, psychologiczne, prawne i socjalne; - wsparcie; - ochrona przed dalszym krzywdzeniem, poprzez uniemożliwienie osobom stosującym przemoc korzystania ze wspólnie zajmowanego z innymi członkami rodziny mieszkania oraz zakazanie kontaktowania się z osobą pokrzywdzoną; - zapewnienie, na żądanie osoby dotkniętej przemocą, bezpiecznego schronienia w specjalistycznym ośrodku

b) dla osób uzależnionych

Zapewnia: - poradnictwo rodzinne; - długoterminową terapię indywidualną i grupową; - pracę z dziećmi niedostosowanymi społecznie; - diagnozowanie i opiniowanie poszczególnych przypadków; - diagnostykę psychologiczną dot. zespołów uzależnień alkoholowych i narkotycznych; - psychoterapię indywidualną; - porady prawne

c) dla osób przewlekle psychicznie chorych

d) dla osób niepełnosprawnych

e) dla osób starszych

f) dla osób przewlekle somatycznie chorych

---