ISTOTA KSZTAŁCENIA ZINTEGROWANEGO
Pierwszy etap edukacyjny, to kształcenie zintegrowane. Ma być ono łagodnym przejściem od wychowania
przedszkolnego do edukacji prowadzonej w systemie szkolnym. To powrót do „zapomnianego” nauczania
całościowego.
Integracja w edukacji wczesnoszkolnej, to propozycja pracy pedagogicznej zorientowana na dziecko jako
podmiot i indywidualność. Polega na scalaniu, łączeniu czynności dziecka i nauczyciela w zakresie celów,
treści, form realizacyjnych, metod i środków dydaktycznych w ramach kręgów tematycznych.
Praca dydaktyczno-wychowawcza powinna integrować zespół klasowy oraz środowisko życia dziecka:
szkołę, dom rodzinny i grupę rówieśniczą. Stwarza to warunki do ujawnienia i stymulowania potencjału
rozwojowego i to w różnych obszarach aktywności.
Ideą tej koncepcji jest:
· postrzeganie dziecka jako niepowtarzalnej całości;
· respektowanie indywidualnych różnic wynikających z indywidualnego „wyposażenia dziecka”;
· poszanowanie indywidualności dziecka, to znaczy jego potrzeb rozwojowych, zdolności, zainteresowań,
indywidualnego doświadczenia;
· uwzględnienie indywidualnego tempa rozwoju, „odmienność” drogi rozwojowej dziecka, specyficzna
dla niego logika rozwoju;
· proponowane (zintegrowane) oferty edukacyjne respektują sposób (drogę) nabywania kompetencji,
dziecięcy styl myślenia i styl działania, a także odwołują się do jego natury wyrażającej się np. poprzez
właściwości temperamentu, które wpływają na to, jak szybko i w jakim rytmie dziecko podejmuje działanie,
jak często i jak długo potrafi być skoncentrowane i zainteresowane tym, co robi, na ile potrafi być wytrwałe
i dokładne w swoich poczynaniach;
· indywidualne traktowanie dziecka głównie przez odpowiednią stymulację zadaniową, to znaczy pobudzanie
go do podejmowania takich zadań, które wymagają pokonania pewnych trudności ważnych dla jego drogi
rozwojowej;
· nabywanie kompetencji dokonuje się poprzez aktywne działanie, uczenie się wszystkimi zmysłami, czyli
doświadczanie „tu i teraz”. Przyjęto tu za punkt wyjścia założenie, że dziecko w młodszym wieku szkolnym
zdobywa wiedzę o świecie i sobie samym drogą od doświadczenia do refleksji, czyli od wiedzy samodzielnie
zdobywanej, do przyjmowania wiedzy gotowej wprost od nauczyciela lub pośrednio z książek itp.;
· stwarzanie dziecku maksymalnie sprzyjających warunków do ujawnienia tego potencjału rozwojowego i to
na różnych obszarach aktywności. Oznacza to wychodzenie w całym procesie edukacyjnym od dziecka -
od jego rozwojowych potrzeb (dokładnie od potrzeb fazy rozwojowej, w której aktualnie się znajduje),
od znajomości perspektywy, w której ujmuje prawidłowości otaczającego je świata, od poznania jego
sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach, także od poznania kontekstu społecznego, w którym żyje,
działa i rozwija się;
· ukazywanie uczniom scalonego obrazu świata poprzez poznawanie wybranych obiektów, faktów, zjawisk,
procesów oraz reakcji zachodzących między nimi, mogą także analizować je w różnych aspektach:
humanistycznym, przyrodniczym, matematycznym, artystycznym;
· czuwanie, aby uczniowie byli wdrażani do podstawowych rodzajów działalności człowieka, tj. pracy,
działalności poznawczej, samoobsługowej, gospodarczej, rozrywkowo-zabawowej, twórczej, artystycznej,
konsumpcyjnej;
· konieczna zmiana metod analizy rozwoju dziecka, w których istotna staje się bieżąca obserwacja i analiza
pracy uczniów i jej wytworów, ciągłe poszukiwanie dróg dochodzenia do wiedzy i umiejętności, nowe
spojrzenie na funkcję oceny szkolnej.
Organizację procesu edukacyjnego wyznaczają zasady:
1. Zajęcia edukacyjne prowadzi nauczyciel-wychowawca.
2. Rezygnuje się z systemu przedmiotowo-lekcyjnego, czyli odchodzi się od traktowania lekcji jako
zamkniętej całości organizacyjnej.
3. Podstawową strukturę organizacyjną stanowi dzień aktywności wchodzący w skład zintegrowanego
bloku tematycznego.
4. Przerwy dostosowuje się do potrzeb dziecka (czas trwania i miejsce w procesie nauczania-uczenia się).
5. Czynności umysłowe przeplata się zajęciami praktycznymi czy ruchowymi. Przechodzenie od jednej formy
zajęć do następnej odbywa się w sposób naturalny, niezauważalny przez ucznia, możliwie logiczny,
uzasadniony i powiązany ze sobą.
6. Biorąc pod uwagę ogólny budżet czasu (zapisany w planie nauczania), elastycznie dysponuje się czasem
przewidzianym na wielokierunkową aktywność dziecka (językową, matematyczną, środowiskową,
przyrodniczą, ekologiczną, społeczną, plastyczną, techniczną, muzyczną, ruchową, zdrowotną) w danym dniu,
tygodniu, zachowując określone i racjonalne proporcje czasowe.
7. Główny nacisk kładzie się na własną, wielostronną aktywność dziecka.
8. Stosuje się jawną ocenę opisową, ukazującą wkład pracy i wysiłek dziecka, efekty dydaktyczne, a także
jego rozwój fizyczny, emocjonalno-społeczny, artystyczny i poznawczy.
Zintegrowany plan edukacji (rozkład nauczania) składa się z następujących po sobie bloków tematycznych;
ich realizacja może być przewidziana na jeden, czy kilka dni. Do każdego bloku nauczyciel planuje cele
jakie pragnie osiągnąć, czyli przewiduje, w jakie wiadomości i umiejętności wyposaży uczniów oraz
postawy zamierza w nich kształtować. Następnie wybiera zadania służące edukacji: językowej
matematycznej, społeczno-przyrodniczej, plastyczno-technicznej, muzyczno-ruchowej. Uwzględnia też
zagadnienia wychowawcze. Tematyka bloków powinna być wyznaczona potrzebami i zainteresowaniami
dziecka oraz być dostosowana do ich możliwości rozwojowych. W tematach bloku należy uwzględnić
związek z najbliższym otoczeniem dziecka takim, jak: *rodzina; * klasa szkolna, rówieśnicy, zabawy;
* najbliższa okolica, przyroda, zwierzęta; * zdarzenia, które dzieją się wokół dziecka; * wycieczki,
imprezy szkolne i środowiskowe; * kalendarz pogody, przeżycia dziecka, ciekawi ludzie, obyczaje (tradycje).
Temat bloku powinien być tak sformułowany, by:
· budził zaciekawienie i zainteresowanie dziecka;
· wyzwalał inicjatywę w planowaniu pracy wokół bloku (wspólnie z nauczycielem i rówieśnikami);
· prowokował dziecko do podejmowania zadań.
Należy podkreślić, iż na nauczycielu spoczywa obowiązek czuwania nad tym, aby w ferworze atrakcyjności
zajęć zintegrowanych nie zgubił pewnych sfer aktywności. Wskazane jest, by podsumowując blok
tematyczny dokonał bilansu czasu i zwrócił uwagę czy wyeksponował wszystkie kierunki aktywności
i czy na aktywność ruchową poświęcił odpowiednią ilość czasu.
Literatura:
1. red. E. Misiorna, E. Ziętkiewicz „Zintegrowana edukacja w klasach 1-3”, Poznań 1999.
2. H. Sowińska „Integracja w pracy z dziećmi w wieku wczesnoszkolnym”, Poznań 1996.
3. J. Jargiło „Integracja w edukacji wczesnoszkolnej”, Życie Szkoły, wrzesień 2001.
4. S. Sadowska „Metoda ośrodków pracy propozycją edukacyjną dla zreformowanej szkoły”
(cz. I), Wychowanie na co dzień, nr 1-2 2000 (wkładka).