GEOLOGIA DYNAMICZNA
Podaj zarys teorii kier; zdefiniuj pojęcia: pióropusze ciepła, SIAL, SIMA, nieciągłość Mohorowica i rola ascenosfery.
Teoria kier- zakłada iż w obrębie skorupy ziemskiej(litosfery)wyodrębnic możemy krę sialu, która unosi się i jest rozmywana w plastycznej simie. Najbardziej zewnetzna część litosfery dzieli się na dwie warstwy: - górna zwaną sialem (Si+Al.) i dolna zwaną simą(Si+Mg) następnie mezosfera ( do głębokości 2900km) która dzieli się na:-crofesime i nifesime. Kolejna to barysfera(jądro ziemi)-Nife.
Pióropusze ciepła- ruchy magmy w astenosferze. Z zewnątrz ziemi unosi się tzw fontanna płaszczowa gorącej materii przebijając się przez litosferę tworząc wulkan(przyczynić się może do powstania wulkanu lub wyspy wulkanicznej)przebijająca fontanna przesuwa płyty tektoniczne co powoduje wypiętrzenie się gór i kontynentów.
SIAL - dawna nazwa zewnetrznej(górnej) sfery skoprupy ziemskiej(o głębokości od 30 do 60km zbudowana głównie z granitów i skał bogatych w krzem(Si)i glin (Al.) ) W myśl współczesnych poglądów SIAL odpowiada całej kontynent.skorupy ziemskiej. Dzieli się na : - warstwa granitowa( granity, gnejsy, łupki krystaliczne)o miąższości około od 15 do 25km
Nieciągłość Conrada
warstwę bazaltowa(bazalty, gabra, amfibolity) od głębokości 15-25km do 30-60km
nieciągłość moho(Mohorowica)
SIMA-dawna nazwa sfery we wnętrzu(dolna)ziemi zbudowana głównie ze skał typu perydotytów bogatych w krzem(Si) i magnez (Mg). Obecnie uważa się ze sima może odpowiadać oceanicznej skorupie ziemskiej lub niekiedy jest donoszona do górnego płaszcza ziemi. Dzieli się na:-krystaliczny perydotyt 30-60 do 80km
-ascenosfera od 80-150km
Nieciągłość Mohorowica - powierzchnie nieciągłości są to pewne powierzchnie wewnatrz ziemi oddzielajace materiały różniące się właściwościami fizycznymi(zwłaszcza gęstością) i składem chemicznym.
W 1909r jugosławski uczony Mohorowic odkrył powierzchnie nieciągłości na głębokości ok. 50-60 km. Jest to strefa o miąższości 0,2-3km oddziela SIAL od SIMY. Pod powierzchnią jest atmośfera a nad nią skorupa ziemska.
Ascenosfera - leży na głębokości 80-154 km plastyczna, jest bezpośrednim podlożem skorupy ziemskiej
Plutonizm - zjawisko związane z wdzieraniem się magmy w skorupe ziemską
Procesy endogeniczne- wymień i scharakteryzuj
Sa to procesy których źródłem sa siły wewnętrzne-naprężenia w skorupie ziemskiej wywołane konwekcyjnymi ruchami magmy lub inne siły wewnętrzne.
trzęsienie ziemi- (bedące nagłym przemieszczeniem pionowym i poziomym w obrębie skorupy ziemskiej )
tektoniczne(spowodowane przesuwane się skał wzdłuż uskoków związane najczęściej z ruchami górotwórczymi
wulkaniczne (wywołane wybuchami wulkanów )
zapadliskowe( powstające w skutek odrywania się duzych mas skalnych zawalenia się podziemnych jaskiń, wyrobisk
Plutonizm- przemieszczanie się magmy w podłożu skorupy ziemskiej oraz jej intrudowanie w skorupę
Wulkanizm- wydobywanie się magmy i materiału piroklastycznego na powierzchnię ziemi
Ruchy górotwórcze- objawiają się spiętrzeniem mas skalnych-góry fałdowe albo pionowym przemieszczaniem- góry zrębowe
ZAPIS W SKORUPIE ZIEMSKIEJ
dyskordancja(nieciągłość) tektoniczna ( powstaje w wyniku ruchów tektonicznych w skutek ukośnego ustawiania warstw starszych a następnie przykrycia ich osadzającymi się poziomo osadami młodszymi) - odstępstwo od II osadzania się warstw skalnych.
Dyskordancja erozyjna- ( spowodowana jest przerwa w sedymentacji osadów, podczas której górne partie skał ulegają erozji
Dyslokacja ciągła- fałdy(w wyniku działania sił stycznych do powierzchni ziemii powstają deformacje tektoniczne polegające na plastycznym wygięciu warstw skalnych bez przerywania ich ciągłości, wygięcie to nazywamy fałdami
Dyslokacja nieciągła- uskoki(siły poziome działające w okresie górotwórczym na obszary zupełnie sztywne nie poddające się plastycznym odkształceniom(kralogen) powodują pęknięcia w skorupie ziemskiej oraz pionowe i poziome przesunięcia mas skalnych z przerwaniem ich ciągłości
Procesy egzogeniczne - wymień i scharakteryzuj
Są to procesy niszczące i twórcze związane z .............................
a) wietrzenie(pod wpływem niszczącego działania słońca, powietrza, wody i biosfery na skały następuje wietrzenie czyli rozpadanie się litych bloków skalnych i tworzenie się okruchów skalnych
Fizyczne( zmiany termiczne w skałach- nagrzewanie, obniżanie temp
Chemiczne(pod wpływem wody z rozpuszczonym w niej dwutlenkiem węgla i tlenu
B) erozja( mechaniczne niszczenie skał połączone z usuwaniem odspojonego materiału
rzeczna-polega na podcinaniu i podmywaniu brzegów koryta przez płynąca wodę
morska-polega na niszczącym działaniu fal
lodowcowa-polega na żłobieniu podłoża przez posuwające się wielkie masy lodowca
eoliczna-zależnie od siły wiatru materiał bywa odrywany, przesuwany, toczony i unoszony
c) transport i kumulacja- materiał będący produktem wietrzenia skał może pozostać na miejscu, może zsuwać się, być przenoszony przez wodę, wiatr, lodowce.
Transport i kumulacja zależy od energii kinetycznej wody proporcjonalnej do masy wody n oraz predkości V zależnej od spodku E=mV2 /2
-rzeczna- transport i akumulacja zależy od energii kinetyczej wody proporcjonalnej do masy wody n oraz predkości V zależnej od spodku E=mV /2
lodowcowa-powoduje niszczenie powierzchni skalnej na drodze swego ruchu i transportuje różnorodny materiał
Proces dekalcytacji wapiennych skał osadowych i powstawania osadów kredy jeziornej-podaj równanie i scharakteryzuj warunki istnienia procesu
Kreda jeziorna to skała osadowa powstała w wyniku wytrącania się węglanu wapnia CaCO3
W porośniętych jeziorach i bagnach. Jest on trudno rozpoznawalny w wodzie - by dekalcytacja zaistniała woda musi być silnie nasycona CO2
CaCO3+CO2+H2O=Ca(HCO3)2
podaj definicję i przeciętną wielkość stopnia geotermicznego w Polsce
Stopień geotermiczny jest to liczba metrów o jaką należy się posunąć w głąb ziemi aby temp wzrosła o 1 st celcjusza. Stopień geoterm waha się od kilku do stukilkudziesięciu metrów, przeciętnie 33m, w Polsce od 30 do 40 m