Środki ochrony roślin- substancje aktywne i preparaty zawierające jedną lub więcej substancji aktywnych które chronią rośliny, produkty roślinne lub przedmioty przed organizmami szkodliwymi, służą do usuwania niepożądanej roślinności, wpływają na procesy życiowe roślin z wyjątkiem zaspokajania ich potrzeb pokarmowych.
Składniki środków ochrony roślin: substancje aktywne (biologicznie czynna), substancje pomocnicze (dopełniacze), nośniki, substancje wspomagające (adiuwanty). Nośnikami dla dla pestycydów są zmielone minerały jak talk, kreda, kaolin, krzemionka, oraz związki syntetyczne, dla płynnych zaś woda, oleje, rozpuszczalniki organiczne. Dzięki obecności nośników w preparacie pestycydowym możliwe jest rozprowadzanie niewielkich ilości substancji aktywnej na dużym obszarze za pomocą odpowiedniej aparatury.
Adiuwant- niezbędny, stały składnik środka ochrony roślin lub jakakolwiek inna substancja dodawana do cieczy użytkowej w celu zmiany jej właściwości fizykochemicznych i modyfikacji aktywności biologicznej substancji aktywnej. Nie wpływają one bezpośrednio na agrofagi lecz ułatwiają przeprowadzenie zabiegu i poprawiają jego skuteczność szczególnie przy zabiegach agrolotniczych oraz z ograniczoną ilością wody.
Podział adiuwantów wg sposobu działania: - adiuwanty aktywujące zwiększają ilość substancji aktywnej w miejscu jej działania wpływając na procesy retencji, absorpcji, przenikania przez biologiczne bariery ochronne oraz ograniczają niekorzystny wpływ czynników środowiska na działanie pestycydów; - adiuwanty modyfikujące zazwyczaj dodawane są w trakcie sporządzania cieczy użytkowej zmieniają jej właściwości fizykochemiczne co umożliwia dokładne i bezpieczne wykonanie zabiegu.
Rodzaje adiutantów: - surfaktany związki powierzchniowo czynne zawierają co najmniej jedną grupę funkcyjną zapewniającą im powinowactwo z powierzchniami polarnymi oraz rodniki o słabym powinowactwie z wodą. usuwają one warstwę powietrzną pomiędzy powierzchnią liścia a cieczą, działają zwilżająco, zwiększają retencję cieczy; - adiuwanty olejowe oleje mineralne, roślinne, pochodne kwasów tłuszczowych. Zwiększają retencję, absorpcję i zmniejszają parowanie substancji aktywnej; - adiuwanty mineralne siarczan amonu, azotan amonowy, mocznik. Zwiększają absorpcję substancji aktywnej zwłaszcza na poziomie błon komórkowych; - emulgatory wpływają na wymieszanie związków niepolarnych z wodą i wytworzenie emulsji wodno- olejowej; - stabilizatory zapewniają trwałość emulsji i zawiesiny nie dopuszczając do jej rozwarstwienia; - kompatybilatory; - dyspersanty; - penetranty; - zwilżacze; - obciążacze; - ekstendery; - protektanty; - humektanty; - synergetyki.
Biocydy: - substancje przeznaczone do ogólnych celów higieny sanitarnej tj. nie związane bezpośrednio ze zwalczaniem organizmów szkodliwych dla roślin, w szerszym znaczeniu są do nich zaliczane do nich wszelkie substancje szkodliwe dla organizmów żywych.
Substancja aktywna- związek chemiczny o wysokiej aktywności w stosunku do określonych organizmów. związki takie charakteryzują się na ogół złożoną budową chemiczną (dimetylokarbaminian 2-dimetyloamino-5,6 dimetylo-4-pirymidynylu inaczej pirymikarb).
Nazwa środka ochrony roślin składa się z trzech następujących części (np. Pirimor 25 WG):
- zastrzeżona nazwa handlowa preparatu,
- procentowa zawartość substancji aktywnej w preparacie (podana w postaci dwubitowej) lub ilość gramów substancji aktywnej w jednym litrze albo w jednym kilogramie preparatu (w postaci trzybitowej),
- rodzaj formy użytkowej preparatu (podany w postaci kodu złożonego z dwóch wielkich liter.
Podział środków ochrony roślin wg ich przeznaczenia z książki:
- środki do zwalczania szkodników roślin czyli zoocydy, które dzielą się na: owadobójcze(insektycydy), roztoczobójcze (akarycydy), nicieniobójcze (nematocydy), ślimakobójcze (moluscocydy) i gryzoniobójcze (rodentycydy);
- środki do zwalczania chorób roślin pochodzenia grzybowego i bakteryjnego czyli fungicydy i bakteriocydy;
- środki do niszczenia roślin lub hamowania ich rozwoju czyli herbicydy.
Ze względu na swoje przeznaczenie środki ochrony roślin dzielimy na z neta:
1. ZOOCYDY (środki do zwalczania szkodników):
* insektycydy - do zwalczania owadów
* larwicydy - do zwalczania larw,
* aficydy - do zwalczania mszyc,
* owicydy - do niszczenia jaj owadów i roztoczy.
* akarycydy - do zwalczania roztoczy
* nematocydy - do zwalczania nicieni
* rodentycydy - do zwalczania gryzoni
* moluskocydy - do zwalczania ślimaków
* atraktanty, repelenty - do przywabiania lub odstraszania szkodników
* feromony - związki zapachowe swoiste dla danego gatunku zwierząt, najczęściej są to związki informujące o obecności płci odmiennej danego gatunku.
2. FUNGICYDY - środki grzybobójcze
3. BAKTERIOCYDY - środki bakteriobójcze
4. HERBICYDY - środki do zwalczania chwastów
*kontaktowe i układowe
*selektywne i nieselektywne
*nalistne i doglebowe
*przedsiewne, przedwschodowe, powschodowe
5. INNE:
* regulatory wzrostu i rozwoju roślin:
defolianty - do odlistniania roślin,
desykanty - do wysuszania roślin,
defloranty - do usuwania nadmiernej ilości kwiatów,
* adiuwanty - wspomagające działanie innego środka.
Korzyści wynikające ze stosowania chemicznych środków ochrony roślin: - zapewnienie wysokiego poziomu plonowania roślin na skutek zmniejszenia potencjalnych strat powodowanych przez organizmy szkodliwe; - poprawa jakości plonu na skutek zmniejszenia zawartości naturalnych substancji szkodliwych; - poprawa zdrowotności ludzi na skutek zwiększenia produkcji warzyw i owoców; - lepsze wykorzystanie obszarów zajętych przez uprawę roślin; - zabezpieczenie wyżywienia ludności; - zmniejszenie nakładów na zabiegi pielęgnacyjne; - zwiększenie opłacalności produkcji; - zmniejszenie ryzyka związanego z prowadzeniem gospodarstwa.
Wady chemicznej ochrony roślin: - powstawanie biotypów i ras fizjologicznych organizmów szkodliwych odpornych na środki ochrony roślin; - zmniejszenie różnorodności w środowisku przy naruszeniu równowagi dynamicznej pomiędzy roślinożercami i ich naturalnymi wrogami oraz powodowanie problemu tzw. szkodników wtórnych; - zanieczyszczenie środowiska z daleko idącymi i trudno przewidywalnymi konsekwencjami.
Nadkompensacja- zdolność roślin do kompensowania uszkodzeń powodowanych przez czynniki szkodliwe a nawet do reagowania na nie wzmożonym wzrostem lub większym plonem.