Religia Huiczoli
Źródło: „Peyotlowe Łowy”:
I Przypomnienie tekstu z ćwiczeń
Koncepcja współistnienia przeciwieństw: opozycje się nie neutralizują, ale pozostają w dynamicznej równowadze. Szczególnie ważne w przypadku opozycji silny - słaby.
Duża liczba bogów, podzielonych na kategorie
a) Tatewari (Nasz Dziadek Ogień) - najprawdopodobniej najstarszy. Pierwszy mara'akame (dlatego jest bóstwem szamanów, to on objawia im przesłanie od bogów). Poprowadził pierwsze pejotlowe łowy. Zbudował pierwszą świątynię. Ma moc oczyszczającą (rytuały oczyszczenia związane są z ogniem). Zsyła jelenie. Huiczole uważają ogień za swoją własność, którą obcy jedynie „pożyczają”. (tu wycieczka w stronę Levi - Straussa: ogień mediuje między ziemią a słońcem, daje ciepło, ale bezpieczne)
b) Tayaupa (Nasz Ojciec - Słońce) - uważany za potężne bóstwo, ale rzadko przywoływany w rytuałach. Ambiwalentny (posiada aspekt groźny, palący). Obowiązkiem mara'akate i Tatewari jest trzymanie Słońca z dala od ziemi i od pięciu drzew orzechowych podtrzymujących ziemię (szaman stale naraża się na niebezpieczeństwo spalenia podróżując do nieba). Słońce opiekuje się także groźnymi dla ludzi gatunkami zwierząt. Mit o powstaniu słońca: śmierć małego Huiczola, którego ludzie wrzucili do wody (przechodzi on przez pięć krain podziemnych i „wybucha” na wschodzie). Ofiarowuje się mu serce byka w czasie ceremonii wiosennej (->Aztekowie), ofiarą dla niego jest także krew jeleni. Hipoteza: ambiwalentny stosunek do słońca bierze się z jego późniejszego, rolniczego rodowodu (por. kukurydza).
c) Tamatsi Maxa Kwaxi - Kauyumari (Wawatsari): Nasz Starszy Brat Jeleni Ogon - zwykle łączony z Kauyumari (heros kulturowy i trickster. Typowe cechy: spryt, łamanie zasad. Jest bohaterem humorystycznych historii). Tamatsi Maxa Kwaxi, główna postać w grupie bóstw Nasi Starsi Bracia (pierwotnie - polowanie). Jego symbolem jest ogonek jelenia. Jako heros kulturowy pojawił się jako jeleń ez rogów, które otrzymał później od Tatewari jako święte strzały. Takie rogi służą komunikacji mara'akame z bóstwami w czasie pejotlowych łowów. Ścisły związek z Panem Dzikiej Zwierzyny.
d) Tsakaimuka - polowanie na jelenie; Watakame - czyściciel pol i siewca, funkcja odradzająca. Razem z czarną Suką są rodzicami pierwszych ludzi.
e) Bóstwa żeńskie: Nakawe - Nasza Babka Dojrzewanie (choć to niedokładne tłumaczenie), obecna przy początku świata. Odtworzyła świat po potopie (papuga ara wygrzebuje ziemię, a Nakawe odradza przyrodę). Tatei 'Utuanaka - Matka Kukurydzy. Istnieją także boginie wody, przedstawiane w postaci węży.
Relacje między bóstwami. Terminy pokrewieństwa używane w stosunku do bogów mają znaczenie wyłącznie rytualne, metaforyczne (tu problem dziadka i ojca: w mitach często pojawiają się „sieroty”, pozbawione ojca). Bóstwa nie są wyspecjalizowane.
Mara'akame: „szaman, kapłan, uzdrawiacz i przywódca”. Uzdrawianie (wdychanie dymu, spluwanie, wysysanie, masaż)m podróże do zaświatów. Przewodniczy nabożeństwu tuki, rytuałom przejścia (zadania: wyrecytowanie korpusu mitów, uczestnictwo w składaniu ofiar). Prowadzi pielgrzymów na łowy do Wirikuta. Zwykle mężczyzna. Rola łącznika, potrzeba wytrzymałości, samokontroli - typowe cechy szamana. Rozpoczęcie kariery: wybranie przez duchy (wezwanie: wizja lub sen). Nauka: asystowanie przy seansach uzdrawiania i rytuałach. Pięcioletni okres próbny (5 pielgrzymek do Wirikuta). Jeśli mu się nie powiedzie, może zostać czarownikiem (niebezpieczeństwo).
Rytuał. Trzy ważne elementy powiązane z ogniem: okrążanie (od lewej do prawej - akt wdzięczności), oczyszczanie i karmienie (częścią tego, co ma być zjedzone lub wypite). Ofiara: zwierzęca, post lub ślubowanie (np. podczas pejotlowych łowów nie je się soli), jedzenie i napoje. Rytuał ustalania czterech stron świata i jego środka (święta liczba - pięć), np. rozpalanie ognia rozpoczyna się od ułożenia drewienek na krzyż zgodnie z kierynkami świata i wygrzebania dołka w miejscu przecięcia. Przede wszystkim zaś tańce, śpiewy, recytacje i modlitwy.
Dwa rodzaje sakralnych budowli: kapliczki xiriki (lokalne/rodzinne; podobne do domu mieszkalnego. Tu mieszkają dusze krewnych - w postaci kryształów górskich, tu też składa się ofiary; tu nocują goście) i tuki (regionalne, większe; główny opiekun: Tatewari - ognisko po stronie wschodniej. Święty dół na środku, na szczycie - rogi jelenia. Stoi tam specjalne krzesło dla szamana, symbolizujące jelenia i pejotl). Ważne przedmioty: pióra, strzały (identyfikowane z rogami)
II Pozostała część książki
Najważniejszy dla Huiczoli jest kompleks jeleń - kukurydza - pejotl. Wiąże się on prawdopodobnie z przejściem Huiczoli z myślistwa na rolnictwo. Jeleń, kukurydza i pejotl są jednym (kukurydza nie dojrzewa bez krwi jelenia, jelenia nie można ofiarowac zanim nie odbędą się pejotlowe łowy, pejotl nie może być złowiony zanim nie zostanie ocyzszczona i uświęcona kukurydza). Religia miała być pierwotnie łowiecka i męska, co podkreślone jest przez wątki antagonizmu między płciami na planie mitycznym (np. mit, w którym Kayaumari ściera zęby Wilczej Dziewczyny).
a) Jeleń - najważniejsze zwierzę. W jego śladach pojawia się pejotl (w czasie łowów do pejotlu się symbolicznie strzela). Jego krew sprawia, że rośnie kukurydza, ona daje siłę i moc. Być może pierwotnie stanowił podstawowe źródło pożywienia (świadczy o tym opowieść, według której kukurydza była pierwotnie jeleniem), choć obecnie jest niezwykle rzadki (czasami w ofierze składa się więc inne zwierzęta). Bliski związek człowieka z jeleniem, symboliczne braterstwo, usprawiedliwianie się przed zabiciem go, wiara, że jeleń odradza się ze swych kości oraz wiara, że mara'akame przekształca się w jelenia - mogły być elementem rozwiniętej religii myśliwskiej. Związek z Maxa Kwaxi - Kauyumari, który dał ludziom pejotl. Dzięki jeleniowi ludzie rozmawiają z bogami.
b) Kukurydza - główne pożywienie. Ma pięć kolorów (fioletowy, czerwony, żółty, biały i cętkowany). Kukurydza ma swojego ducha (jest „nieredukowalna do niczego poza samą sobą”), który jest bardzo delikatny i kapryśny. Roślina jest tajemnicza i nieprzenikniona, w przeciwieństwie do jelenia. Trzeba na nia bardzo uważac (np. nie wolno karczowac pola, mając złe myśli - analogie w wielu kulturach). Kukurydza jest elementem w kulturze Huiczoli najpóźniejszym, obcym, a dodatkowo ze względu na słabą glebe i nieprzewidywalną pogodę - ciągle zagrażającym. Huiczole nie cenią zbytnio samej czynności uprawy roli, pozostawanie w domu i doglądanie plonów jest dla nich męczące. Kukurydza reprezentuje to, co podatne na ciosy, czułe i wrażliwe.
Mit o Pannie Czerwonej Kukurydzy - Dojrzewający Chłopiec podczas głodu znajduje i przyprowadza do domu jedną z Panien Kukurydzianych i kładzie ją na półce (dzięki temu zaczyna rosnąć kukurydza). Jednak matka chłopca jej nie lubi, bo panna tylko siedzi na półce. Wówczas dziewczyna schodzi pomóc jej mielić ziarno - kiedy mełła, lała się krew (mełła samą siebie). Kiedy przybywa Chłopiec jest za późno - dziewczyna odchodzi na zawsze.
Mit o kukurydzianym dziecięciu - kukurydza narodziła się jako małe dziecko, które często pełzało po ziemi poza domem i bardzo się brudziło. Jego rodzice mieli tego dość i wyrzucili je. Kukurydza przestała u nich rosnąć. Kiedy chcą dostać dziecko z powrotem, jest za późno.
c) Pejotl - również uznawany za bardzo delikatny. Musi być przywieziony z Wirikuta, inny się nie liczy (jest „zły” i przynosi koszmary). Pejotl czyta w myślach i może karać za złe czyny (podobnie jak kukurydza). Rytualnie spożywany jedynie w czasie pory suchej, ale poza kontekstem rytualnym można go jeść cały rok. Wizje są indywidualne i mało znaczące: tylko to, co widzi mara'akame ma prawdziwie religijne znaczenie, dlatego też tylko on opowiada innym, co widział.
Centralnym wydarzeniem rytualnym są pejotlowe łowy. Przed ich odprawieniem mara'akame opowiada dzieciom mit o Wirikuta (opowiadając tak, jakby zabierał je do Krainy Pejotlu). Przygotowanie do pielgrzymki obejmuje odpowiednią przemianę pielgrzymów (każdy otrzymuje imię jakiegoś boga, przy czym mara'akame zawsze jest Tatewari i to on nadaje imiona innym zgodnie ze swoimi snami; ustalana jest też kolejność wędrowania; przygotowuje się piękne stroje. Odbywa się oczyszczenie - „spowiedź” podczas której każdy wyznaje imiona wszystkich osób, z jakimi łączyły go stosunki seksualne. Mara'akame zawiązuje supły na sznurze dla każdego wyznanego imienia - pielgrzymi są oczyszczeni i nie mogą żywić do siebie nawzajem uraz). Pielgrzymka jest podróżą do „miejsca narodzin bogów” i w trakcie jej trwania należy przestrzegać wielu zakazów (pielgrzymi nie jedzą soli, mało sypiają itd.). Oczyszczanie z doświadczeń seksualnych → powrót do stanu niewinności, ponieważ Wirikuta ma symbolizować raj, pierwotną jedność świata. Stamtąd pochodzą pierwsi ludzie Pielgrzymi stają się bogami, stąd czynności zaprzeczające istnieniu ludzkiej fizjologii (np. mała ilość snu). Ważnym elementem jest odwrócenie - zamienia się nazwy elementów świata (świt jest zmierzchem itd.) na znak, że wkracza się w inną rzeczywistość. Po odbyciu łowów mara'akame rozwiązuje sznur (i tym samym - grupę).
Dodatkowe informacje: Huiczole mieszkają w Sierra Madre Zachodniej (północno - środkowy Meksyk), zgodnie z własną tradycją przybyli na te tereny ze wschodu lub północnego wschodu (obszar pustynny Chihuahua przy San Luis Potosi). Izolują się od Meksykanów (częściowo z powodu niedostępności terenu, częściowo z wyboru). Żyją w tzw. ranczeriach, które składają się z mniejszych zagród (ranchos). Kilka ranczerii tworzy gminę. Rancza zamieszkują rodziny rozszerzone, a starsi rancza uczestniczą w radach wiejskich i gminnych. Są patrylokalni (przeniesienie po roku służby małżeńskiej, kiedy to mąż pracuje na ranczu teścia), choć ta zasada nie jest zawsze przestrzegana. Pokrewieństwo liczy się bilateralnie.
Znalazłam jeszcze coś takiego: http://www.chac.org.mx/mapa.htm
A to jakby ktoś chciał zobaczyć, jak wygląda Wirikuta:
