TEORIA UŻYTECZNOŚCI

1. Na jakich założeniach oparta jest kardynalna teoria użyteczności?

Kardynalna teoria użyteczności opiera się na założeniu, że każdy konsument posiada w danym czasie określony dochód pieniężny i stoi przed wyborem, ile wydać pieniędzy na poszczególne dobra, z których każde przynosi mu pewną całkowitą użyteczność, aby uzyskać maksymalną użyteczność z całego koszyka dóbr. Wynika z tego, że celem konsumenta jest uzyskanie ograniczonej przez jego dochód maksymalizacji użyteczności z konsumpcji wybranego koszyka dóbr i usług.

2. Jaka jest zależność między użytecznością całkowitą a użytecznością marginalną osiąganą z konsumpcji danego dobra?

Użyteczność całkowita wzrasta coraz wolniej w miarę stałego wzrostu ilości konsumowanego dobra, w związku z czym użyteczność marginalna maleje w miarę wzrostu konsumpcji tego dobra:

.

3. Jak uzasadnia się typowy przebieg krzywej popytu w teorii użyteczności kardynalnej?

Typowy przebieg krzywej popytu wyjaśnia się za pomocą stosunku użyteczności marginalnej danego do jego ceny, który to stosunek maleje wraz ze wzrostem ceny, w związku z czym jego utrzymanie na niezmienionym poziomie wymaga zmniejszenia ilości nabywanej:

.

4. Jak interpretujemy stan równowagi konsumenta w ramach kardynalnej teorii użyteczności?

Warunek równowagi konsumenta w kardynalnej teorii użyteczności wyraża II prawo Gossena, mówiące o wyrównywaniu się użyteczności marginalnych na jednostkę pieniądza dóbr znajdujących się w koszyku konsumenta:

.

Gdyby marginalna użyteczność na jednostkę pieniądza nie była równa dla różnych dóbr, konsument mógłby zwiększyć osiąganą przez siebie użyteczność całkowitą przeznaczając więcej pieniędzy na zakup dobra dającego większą użyteczność na jednostkę pieniądza. Konsument nie dokonuje takich zmian w koszyku jeśli marginalne użyteczności na jednostkę pieniądza są równe (koszyk optymalny).

Równowaga konsumenta oznacza zatem, że wybrał on taki koszyk dóbr, który przy danym poziomie dochodów i cen ma dla niego największą (maksymalną) użyteczność.

5. Co to jest nadwyżka konsumenta?

Nadwyżka konsumenta to korzyść netto, jaką konsument uzyskuje z nabycia danego dobra. Oblicza się ją jako różnicę między użytecznością całkowitą osiąganą z danej ilości dobra X, a wydatkiem poniesionym na zakupienie tej ilości dobra X.

6. Jak zmienia się nadwyżka konsumenta wraz ze zmianą ceny danego dobra ceteris paribus?

Im wyższa cena ceteris paribus, tym mniejsza nadwyżka konsumenta (przy typowej krzywej popytu).

7. Na czym polega paradoks wartości?

Paradoks wartości polega na tym, że bardziej użyteczna dla człowieka woda osiąga na rynku niższą cenę, niż na przykład diamenty. Oznacza to, że popyt i podaż wody przecinają się przy cenie niskiej, a popyt i podaż diamentów przy cenie wysokiej. Wynika to z faktu, że użyteczność marginalna ostatniej kupowanej jednostki wody jest znacznie stosunkowo niska, a użyteczność marginalna ostatniej kupowanej jednostki diamentów jest stosunkowo duża. Wiąże się to z większą rzadkością diamentów.

TEORIA UŻYTECZNOŚCI - 2 (OPTIMUM KONSUMENTA)

1. Jaka jest podstawowa różnica między założeniami kardynalnej i ordynalnej teorii użyteczności?

Podstawowa różnica dotyczy tego, że w kardynalnej teorii użyteczności próbuje się mierzyć użyteczność w sposób dość obiektywny, a w ordynalnej teorii użyteczności rezygnuje się z tego zabiegu opierając się na porządkowaniu subiektywnych preferencji konsumenta.

2. Jakie właściwości mają preferencje konsumenta?

Preferencje konsumenta są spójne (kompletne) i przechodnie (zgodne).

3. Jakie właściwości ma krzywa obojętności?

Krzywa obojętności łączy takie kombinacje dwóch dóbr, które są tak samo preferowane przez konsumenta. Jest wypukła względem początku układu współrzędnych, co świadczy o jej ujemnym nachyleniu wynikającym z faktu, że jeśli wzrasta w koszyku ilość dobra X, to musi maleć ilość dobra Y (warunek jednakowej preferencji koszyków).

Krzywe obojętności oddalające się w prawo od układu współrzędnych wyznaczają koszyki dóbr bardziej preferowane przez konsumenta.

Krzywe obojętności nie mogą się przecinać.

4. Jakie zjawisko ilustruje malejąca marginalna stopa substytucji?

Malejąca marginalna stopa substytucji mówi o tym, że w miarę zwiększania konsumpcji dobra X konsument jest skłonny rezygnować z coraz mniejszej ilości dobra Y, aby utrzymać ten sam poziom użyteczności.

5. Porównaj kształt krzywej obojętności dla dóbr substytucyjnych, doskonale substytucyjnych, doskonale komplementarnych.

Krzywa obojętności dla dóbr substytucyjnych jest wypukła względem początku układu współrzędnych (malejąca marginalna stopa substytucji), dla dóbr doskonale substytucyjnych krzywa obojętności przyjmuje kształt linii o stałym nachyleniu (marginalna stopa substytucji jest stała), a dla dóbr komplementarnych krzywa obojętności ma kształt litery L (marginalna stopa substytucji wynosi zero).

6. Jak interpretuje się substytucyjność i komplementarność dóbr w teorii użyteczności?

Substytucyjność w teorii użyteczności oznacza, że dwa dobra zapewniają niezależnie od siebie tę samą użyteczność, więc dla konsumenta będzie obojętne, które konsumuje.

Komplementarność oznacza, że dwa dobra są użyteczne dla konsumenta jedynie razem i to w stałej proporcji, tzn. zwiększanie ilości tylko jednego z nich nie zwiększa użyteczności całkowitej.

7. Jakie czynniki ograniczają decyzje konsumenta dotyczące zakupów dóbr?

Głównym czynnikiem ograniczającym decyzje konsumenta jest jego dochód pozostający w ścisłym związku z cenami dóbr. Jeśli cały dochód przeznaczany jest na zakup dwóch dóbr można to zapisać następująco:

. Wtedy maksymalna ilość zakupionego dobra wynosi:
i odpowiednio:
.

8. Jak w teorii krzywej obojętności interpretuje się równowagę konsumenta?

Geometrycznie koszyk optymalny wyznaczany jest przez punkt styczności linii budżetowej z najwyżej położoną krzywą obojętności. Oznacza to, że konsument wybrał taki koszyk zakupów, który daje mu maksimum użyteczności przy danym ograniczeniu dochodów i danych cenach. Punkt ten wyznacza warunek:

.

9. Czy ustalenie punktu równowagi konsumenta wymaga mierzenia użyteczności?

Nie. Wystarczy obliczenie marginalnej stopy substytucji.

10. Jak zmiana ceny jednego z dóbr ceteris paribus wpływa na położenie linii budżetowej?

Jeśli cena dobra maleje, to zmniejsza się stopień nachylenia linii budżetowej względem osi tego dobra.

11. Jak zmienia się położenie równowagi konsumenta, który ma stały dochód, jeżeli rośnie lub maleje cena poszczególnych dóbr?

Jeśli cena któregoś z dóbr maleje, to konsument przenosi swój punkt równowagi na wyżej położoną krzywą obojętności. Odwrotnie dzieje się, kiedy cena danego dobra rośnie.

12. W jaki sposób konstruujemy krzywa cena-konsumpcja?

Krzywą cena-konsumpcja konstruujemy łącząc punkty równowagi powstałe w wyniku kolejnych zmian ceny danego dobra.

13. Jak na podstawie krzywej cena-konsumpcja można odtworzyć przebieg krzywej popytu indywidualnego?

Dokonuje się tego upraszczając model i zamiast drugiego dobra zaznaczając na osi rzędnych dochód pieniężnych konsumenta. Wtedy kąt nachylenia linii budżetowej będzie odpowiadał cenie dobra, którego popyt odtwarzamy. Zauważymy wtedy, że wraz ze wrostem nachylenia linii budżetowej, przy stałym dochodzie, konsument będzie nabywał coraz większe ilości danego dobra i odwrotnie.

14. Jak zmiana dochodu konsumenta wpływa, ceteris paribus, na jego równowagę?

Zwiększenie dochodu powoduje równoległe przesunięcie linii budżetowej w prawo. Oddala to punkt równowagi od początku układu współrzędnych, zapewniając tym samym konsumentowi koszyki dóbr o wyższej użyteczności. W przypadku malejącego dochodu, dzieje się odwrotnie.

15. W jaki spsób konstruujemy krzywą dochód-konsumpcja?

Krzywą dochód-konsumpcja konstruujemy łącząc punkty równowagi powstałe w wyniku przesunięcia linii budżetowej pod wpływem zmiany dochodu konsumenta.

16. Jak na podstawie krzywej dochód-konsumpcja można wyznaczyć krzywe Engla dla dóbr: podstawowego, luksusowego i podrzędnego?

Krzywe Engla wyznacza się analizując stosunek wzrostu ilości nabywanej danego dobra do wzrostu dochodu, co przedstawia krzywa dochód konsumpcja. Jeśli ilość nabywana dobra rośnie wolniej niż dochód to jest to dobro podstawowe, jeśli ilość nabywana dobra rośnie szybciej niż dochód to jest to dobro luksusowe, a jeśli ilość nabywana dobra maleje w miarę wzrostu dochodu to takie dobro nazywamy podrzędnym.

17. Co to jest paradoks Giffena?

Paradoks Giffena dotyczy dóbr, których ilość nabywana rośnie wraz ze wzrostem ceny. Krzywa popytu na dobra Giffena ma więc w pewnym zakresie nachylenie pozytywne.

2

---