ŻYWIENIE ZWIERZĄT 14.12.2004

Substancje antyodżywcze

Polisacharydy nieskrobiowe.

• obecnie głównie w ziarnach zbóż

• β-glukany, arabinoksylany, β-galaktany

• wiążą różną ilość wody tworząc hydrożele (powodują lepkość treści jelitowej)

Inhibitory trypsyny i chymotrypsyny:

• dużo w soi, grochu, łubinie i w życie

• pogorszenie strawności białka

• inhibitory α-amylazy nie odgrywają większej roli (strączkowe)

• nadmierny wzrost wydzielania soku trzustkowego i przerost trzustki na skutek łączenia się tych związków z trypsyną i chymotrypsyną (blokada mechanizmu hamującego wydzielanie soku trzustkowego).

Fitamiany

• kwas fitynowy i jego sole stanowią główne źródło fosforu z ziaren zbóż i roślin strączkowych

• tworzą kompleksowe połączenia Zn, Cu, Mn, Fe, Ca, Mg

• łączą się również z białkami i w drastyczny sposób zmniejsza pobranie aminokwasów

• dużo znajduje się z zbożu

Lektyny - hemoglutaminy

• występują w nasionach strączkowych szczególnie w fasoli

• powodują aglutynację erytrocytów

• powodują zmiany w limfocytach (podczas mitozy)

• uszkadzają nabłonek jelit poprzez zdolność przylegania do enterocytów ścian jelitowych i dwunastnicy, co powoduje zmiany w kosmkach i obniżenie wchłaniania

• aglutynacja komórek nerwowych

Alergenowe białka - występują w soi

• glicynina, β-glicyna

• u prosiąt i cieląt stanowią problem żywieniowy

Alkilorezorcynale

Taniny - w nasionach strączkowych, rzepaku, sorgu, rośliny tropikalne

• nadają paszy cierpki smak

• powodują pogorszenie strawności (u kurczaków)

Alkaloidy - w łubinach gorzkich, stanowią ok. 5000 związków

• nadają gorzki smak nasionom, przez co obniżają smak paszy

• powodują zaburzenia układu nerwowego (przy dużych ilościach alkaloidów)

Saponiny - w lucernie, koniczynie

• właściwości emulgacyjne i pianotwórcze

• mogą powodować hemolizę krwinek czerwonych

• hamują aktywny transport składników pokarmowych

Glukazynolany - w rzepaku, kapuście

• w dużych ilościach powodują zakłócenia w gospodarce jodem, zakłócenia w funkcjonowaniu tarczycy, zaburzenia w tworzeniu hormonów tarczycy

• mogą powodować powstanie wola

• stany zapalne błony śluzowej jelit

Fitoestrogeny - w lucernie, w suszu z koniczyny

• wpływają na zdolności reprodukcyjne zwierząt

Sporysz

Pasze objętościowe

Zielonki: pozyskiwane z upraw polowych, z trwałych użytków zielonych (łąki i pastwiska)

Zielonki są:

• bogate w aminokwasy egzogenne (lizyna, histydyna, treonina)

• aminokwasem ograniczającym wartość biologiczną białka jest metionina

• źródłem składników mineralnych i witamin

• β-karoten

• witamina E

• kwas askorbinowy

• witaminy z grupy B

• ubogie w witaminę D

• ilość składników mineralnych zależy od nawożenia

• zielonka bogata jest w związki azotowe niebiałkowe

• uboga natomiast jest w energię

Związki działające niekorzystnie:

• alkaloidy

• glukozydy cyjanogenne

• kumaryny

• saponiny

• estrogeny

• taniny

Wykorzystywanie zielonek:

• rośliny motylkowe

• drobnonasienne

• mieszanki

• strączkowe

• trawy

• kapusta pastewna

• kukurydza

• zboża

W zielonkach znajduje się mało suchej masy (ok. 20%), natomiast dużo wody (ok. 80%), przez co pasza nie jest wartościowa.

Najwięcej białka znajduje się w zielonkach z roślin motylkowych (lucerny, koniczyny); dużo w kapuście pastewnej; mało w trawach, kukurydzy, zielonkach ze zbóż.

Włókno to bardzo ważny składnik zielonki.

Faza wegetacji w jakiej pasza podawana jest zwierzętom:

1. trawy - im późniejsza fazy wegetacji tym ilość białka mniejsza

2. włókno - im późniejsza faza wegetacji tym więcej włókna

Im więcej włókna tym mniejsza wartość pokarmowa paszy.

Im późniejsza faza wegetacji tym mniejsza wartość pokarmowa paszy.

Najlepiej gdy zielonka jest w fazie przed kwitnieniem.

Skład kwasów tłuszczowych w produktach otrzymywanych ze zwierząt - bardzo ważne !!

Przy podawaniu pasz treściwych i zielonek jest lepszy skład kwasów tłuszczowych w produktach (jajach, mięsie, mleku).

Trwałe użytki zielone - pastwiska.

Sposoby użytkowania pastwisk - użytkowanie kośno - pastwiskowe

• wypas strzeżony

• wypas kwaterowy

• wypas dawkowany

• wypas na uwięzi

• wypas wolny (gorsze wykorzystanie zielonki; korzystny nakład pracy)

Obsada → jeżeli dobre pastwisko: z 1 ha w ciągu roku wyżywią się 3,4 krowy

Obciążenia pastwiska - liczba sztuk, jaka może jednocześnie przebywać na 1 ha pastwiska

Problem z zielonkami w czasie zimy.

Konserwacja zielonek:

• Kiszenie - obniżenie pH przez zakwaszanie kwasem mlekowym powstałym w wyniku fermentacji wywołanej bakteriami kwasu mlekowego. Dla przeżuwaczy.

• Suszenie - obniżenie zawartości wody poniżej 15%.

• Zamrażanie - obniżenie temperatury w celu zahamowania reakcji enzymatycznych.

Asortyment pasz przeznaczonych do produkcji kiszonek:

• Z użytków zielonych: porost łąkowy i pastwiskowy.

• Z upraw polowych w plonie glebowym: trawy, motylkowate, mieszanki traw z motylkowatymi, całe rośliny zbożowe (GPS), kukurydza w różnej postaci.

• Kiszonki z liści buraczanych.

• Zielonki z żyta, rzepaku, poplony letnie: wyka, groch, mieszanki zbożowo - motylkowate.

• Zielonki koniczyny i lucerny.

Przydatność roślin do zakiszenia zależy od:

• zawartości cukru (cukry rozpuszczalne w wodzie); zależy od:

• gatunku rośliny

• fazy wegetacji

• pory roku

• pory dnia

• nawożenia

• zawartość substancji buforujących (zależy od wyników w/w) - białka (im roślina ma więcej białka, tym gorzej się ją zakisza)

• poziom suchej masy

• obecności substancji o działaniu bakterio - i fungiostatycznie

• struktury (zawartości składników strukturalnych) - lignifikacji poszczególnych komórek

• zanieczyszczenia glebą

Wartość pokarmowa zależy od:

• gatunku zakiszonej rośliny

• fazy rozwojowej rośliny

• technologii zakiszania

• właściwa wilgotność

• czystość zakiszonego materiału

• szybkość sporządzania kiszonki

• rozdrobnienie

• ułożenie i ubicie

• właściwe przykrycie

• odpowiedni zbiornik

• dodatki ułatwiające zakiszenie

• wybieranie

Zasady sporządzania kiszonek:

Ustalenie optymalnej fazy wegetacji

• Zielonki świeże (kukurydza) - koszenie z jednoczesnym rozdrobnieniem i załadunkiem na środek transportu; dodawanie konserwantów.

• Zielonki podsuszane

• Koszenie

• Rozgniatanie i przetrząsanie

• Podsuszanie

• Zgrabianie na wałki

• Zbiór

Transport → rozdrobnienie i układanie w zbiorniku → ugniatanie → przykrywanie i obciążenie

Trzeba szybko ugniatać, aby tlen usunąć !!!

Trzeba ugnieść nasiona kukurydzy !!!

Kiszące się trudno (sporo białka): lucerna, koniczyna, groch, wyka, zielonka z żyta

Kiszące się średnio (białko): trawy, mieszanka koniczyny z trawami, seradela, łubin

Kiszące się łatwo (łatwo rozkładalne węglowodany): kukurydza, słonecznik, liście buraczane, zielonki z owsa, jęczmień, CCM (kolby kukurydzy odkoszulkowane)

Dodatki ułatwiające zakiszenie pasz:

1. Pasze węglowodanowe - kiszonki kombinowane

• kukurydza

• melasa (20 - 50 kg/t)

• susz buraczany

• zboża

2. Preparaty chemiczne pełniące rolę inhibitorów fermentacji (hamowanie fermentacji w niekorzystnym kierunku)

• kwas mrówkowy

• kwas siarkowy

• kwas solny

• kwas fosforowy

3. …

• bakterie (Lactobacillus, Streptococcus)

4. Enzymy

5. Pasze suche zwiększające zawartość suchej masy

• słoma

• plewy

6. Sól kuchenna i inne sole (wzrost ciśnienia osmotycznego)

7. Antybiotyki (selektywne działanie na drobnoustroje)

8. Gazy (działanie selektywne na mikroflorę i redukujące zawartość tlenu)

• chlor

• CO₂

• SO₂

Dodatki te są skuteczne wyłącznie przy zachowaniu wszystkich zasad kiszenia pasz.

---