Sudety Środkowe
Lokalizacja
Sudety Środkowe to część Sudetów ciągnąca się na zachód od Rowu Górnej Nysy i Kotliny Kłodzkiej. Na zachodzie kończą się na Bramie Lubawskiej i na Dolinie Bobru. W ich skład wchodzą Góry Bardzkie, Sowie, Wałbrzyskie, Bystrzyckie, Orlickie, Stołowe i Kamienne, oraz Wzgórza Włodzickie i Wzgórza Ścinawskie. Granicą pomiędzy Górami Bardzkimi i Złotymi, a zarazem między Sudetami Środkowymi i Wschodnimi jest Przełęcz Kłodzka. Natomiast na zachodzie między Górami Wałbrzyskimi a Górami Kaczawskimi nie ma wyraźnej granicy i w tym miejscu Sudety Środkowe przechodzą dość płynnie w Sudety Zachodnie. Niżej - na południe - granicą jest dolina rzeki Bóbr oraz Brama Lubawska i rozdział między środkową a zachodnią częścią Sudetów jest dużo bardziej widoczny.
Na obszarze Sudetów Środkowych znajdują się między innymi takie miasta jak Kłodzko, Polanica Zdrój, Duszniki Zdrój, Kudowa Zdrój, Bardo Śląskie, Srebrna Góra, Nowa Ruda, Dzierżoniów, Bielawa, Głuszyca, Jedlina Zdrój, Wałbrzych, Szczawno Zdrój, Mieroszów, Chełmsko Ślaskie, Lubawka. Po czeskiej stronie natomiast leży Zamberk, Vamberk, Nachod, Broumov, Teplice nad Metuji, Police nad Metuji, Mezimesti i Adrszpach.
Opis krajobrazowy
Sudety Środkowe są najniższą częścią Sudetów. Najwyższym ich szczytem jest Wielka Desztna 1115 m n.p.m. w Górach Orlickich. Poza nimi tylko jeszcze w Górach Sowich jeden szczyt przekracza 1000 m n.p.m. (Wielka. Sowa 1015 m n.p.m.). Powyżej 900 m n.p.m. osiągają jeszcze Góry Bystrzyckie, Stołowe i Kamienne. W Górach Wałbrzyskich tylko szczyty Chełmca i Borowej przekraczają 800 m n.p.m., a juz Góry Bardzkie są zdecydowanie niższe i ledwo wyrastają ponad 700 m n.p.m. Do Sudetów Środkowych można zaliczyć także Masyw Ślęży, który jest najwyższym wzniesieniem Przedgórza Sudeckiego i jako jedyny ma charakter rzeźby górskiej, a wysokością mało co ustępuje Górom Bardzkim.
Charakterystyczny dla Sudetów Środkowych jest uskok śródsudecki i niecka śródsudecka, w której w przeciągu historii geologicznej wytworzył się ze skamieniałych szczątków roślin węgiel. Powstały one w wyniku fałdowań hercyńskich, które podzieliły dawny masyw kaledoński. Takie zjawisko nie wystąpiło ani w Sudetach Wschodnich ani w Zachodnich.
Sudety Środkowe są bardzo zróżnicowane pod względem nie tylko wysokości ale też pod względem rzeźby i budowy geologicznej. Znajdują się tutaj jedyne w Europie góry płytowe jakimi są Góry Stołowe, najstarsze góry w Polsce - Góry Sowie - zbudowane z archaicznych gnejsów, a także Góry Kamienne, których ostre szczyty zbudowane są z powulkanicznych bazaltów.
Góry porośnięte są (za wyjątkiem Gór Stołowych) razem z partiami szczytowymi lasem świerkowym, z gdzieniegdzie tylko występującymi naturalnymi buczynami i cisami. Punkty widokowe mieszczą się na wieżach widokowych, na skałkach, lub na polanach szczytowych. W Górach Stołowych wyniesione płyty skalne nie są w zasadzie zarośnięte, dzięki czemu są one świetnym naturalnym tarasem widokowym na Sudety - od Karkonoszy po Sudety Wschodnie.
Klimat mimo niedużych wysokości jest surowy a opady wysokie. Gwarantuje to dobre warunki śniegowe zimą. Często mieszkańcy miast nie wiedzą, że w odległości około 100 km od Wrocławia panuje surowa i śnieżna zima. W kotlinach górskich i niższych partiach, oraz na pogórzu średnie temperatury są jednakże wyższe i typowo górski klimat występuje tylko w szczytowych partiach gór. Tradycyjnie najwięcej śniegu zimą jest w Górach Orlickich i Bystrzyckich (słynny z tego Zieleniec), oraz w wyższych partiach Gór Sowich i Kamiennych.
Atrakcje
W Sudetach Środkowych z racji klimatycznych i dzięki sprzyjającej rzeźbie górskiej (długie zbocza bez urwisk) znajduje się wiele wyciągów narciarskich, tras dla biegaczy narciarskich (których liczba z roku na rok się zwiększa), oraz turystów rowerowych i kolarzy. Infrastruktura turystyczna i sportowa z roku na rok się rozrasta i ulega modernizacji.
Ponadto w Sudetach znajduje się gęsta sieć szlaków turystycznych, prowadzących po większości najciekawszych przyrodniczo i krajobrazowo miejscach w górach. Długa historia i żywe tradycje uzdrowiskowe oznaczają, że warto także zobaczyć dokładnie jakie skarby kryją doliny i kotliny górskie. Są tu zbytki, budowle, kościoły i piękne miejscowości uzdrowiskowe. Szczególnie warto zwiedzić zamknięte kopalnie, czynne obecnie jako muzea (Nowa Ruda), czy też słynne podziemne miasta hitlerowskie (Osówka, Walim).
Szczegółowe dane o atrakcjach turystycznych i sportowych Sudetów znajdują się w opisach kolejnych pasm górskich.
1