Krajoznawstwo

20 godzin wykładów

I projekt 2H.

Wycieczka 8h do zaliczenia.

Ćwiczenia terenowe - pierwszy tydzień czerwca.

Na następny wykład będą listy z terminami i musimy się wpisać na dany dzień na wycieczkę. To będzie od poniedziałku do czwartku trzeba będzie załatwić wolne od 9 rano do 19 wieczór. Na terenie województwa. Czytanie mapy orientacja na mapie.

U pana Miecia na ksero materiały do projektu.

Egzamin test wielokrotnego wyboru jeszcze nie wiadomo w czerwcu się dowiemy.

Tematy wykładów

-Definicje krajoznawstwa idee i cele

- zarys historii krajoznawstwa

- Krajoznawstwo

Turystyczne

- Regionalizm Krajoznawczy

-Miejsce i rola współczesnego krajoznawstwa - organizatorzy krajoznawstwa

- czynniki determinujące percepcję wiedzy krajoznawczej

- metody i środki popularyzacji krajoznawstwa i wiedzy krajoznawczej

- inwentaryzacja krajoznawcza (projekt będzie oparty o to)

- walory krajoznawcze ich rola w programowaniu turystyki

- interpretacja dziedzictwa Polskie zabytki na liście światowego dziedzictwa kult. UNESCO lista polskich Pomników Hist.

- orientacja w terenie - mapy skale map i ich zastosowanie

-interpretacja dziedzictwa na szlaku turystycznym

-popularne szlaki i trasy turystyczne przedstawiające dorobek kulturowy w pl. Europejskie szlaki dalekobieżne na terenie Polski

Projekt: prezentacja wybranego obiektu zabytkowego obojętnie jakiego

- wg. Instrukcji Inwentaryzacji krajoznawczej

Będziemy mieli wybrać obiekt który jest w katalogu zabytków (w parach) Świecki czy Sakralny

(dokładny opis tak jak w opisie zabytku architektury)

U pana Miecia

- Instrukcja do inwentaryzacji zabytków po przemysłowych

- Lista zabytków

- Opis zabytku architektury.

- Opis zagrody wiejskiej

- formularz lustracji zabytku

W formie prezentacji płyta CD w Power poincie i zapisany w Office 2003. Opis wydrukowany na papierze. Najpóźniej na przedostatni wykład trzeba oddać prace inaczej nie dopuści do egzaminów.

Możemy również zamiast zabytku opisać zagrodę wiejską.

Musimy wypełnić formularz lustracji zabytku.

Projekt na cd:

- zaczynamy od fotografii i nazwy

- Położenie i dostępność komunikacyjną

- Mapa i zaznaczenie

- Charakter Zabytku (obiekt sakralny czy inny)

- Historia zabytku (kiedy powstał)

- Fundator i budowniczy

- Wewnętrzny i zewnętrzny wystrój architektoniczny

- zabytki wewnątrz budynku (ołtarze i inne i opis, styl)

- zabytki na zewnątrz np. wieża dzwonnicza, kapliczki, cmentarz

- Stan obecny

Bibliografia:

- Geografia turystyki polski - Teofil. Lijewski, Bogdan Mikułowski, Jerzy Wyrzykowski 2008

- Krajoznawstwo zarys teorii i metodyki - Zygmunt Kruczek, Artur Kurek, Marek Nowacki (Kraków 2003)

- Podstawy geografii turystycznej - W. Cabaj, Z. Kruczek

- Polska geografia atrakcji turystycznych - Zygmunt Kruczek (Kraków 2008)

- Encyklopedia Szkolna Geografia - Adam Jackowski

- Metodyka Krajoznawstwa - Zygmunt Kruczek (Kraków 2000)

- Krajoznawstwo i jego związki z turystyką - Grzegorz Bieńczyk (warszawa 2003)

- prasa i czasopisma (np. Poznaj swój kraj [w bibliotece GWSH miesięcznik www.poznajswiat.com.pl], Na szlaku [miesięcznik], Beskidy [www.beskidy.poran.com.pl/], National Geographic Polska WWW.national-geographic.pl, Panorama miast polskich (WWW.panorama-miast.com.pl), Podróże.

Źródła informacji krajoznawczych:

Publikacje zawarte w tym wydawnictwa naukowe i popularnonaukowe:

- podręczniki akademickie

- encyklopedie

- katalogi zabytków

- roczniki statystyczne

- przewodniki

- informatory

- monografie

- albumy krajoznawcze

Prasa i czasopisma:

Kwartalniki - np. czasopismo geogr

- miesięczniki

- dwutygogodniki

Wydawnictwa akcydensowe:

- foldery

- ulotki

- afisze

- ka;lendarze

Wydawnictwa kartograficzne:

- mapy tomograficzne, turystyczne i inne , atlasy

Dokumenty i archiwa:

- np. rejestry zabytków

- plany rozwoju miejscowości

- dokumenty uzupełniające wiedzę o miejscowości

Obserwacje terenowe:

- krajobraz miast i wsi

- placówki muzealne

- wywiady, badania ankietowe

- fotografia

Inne źródła:

- film szkice

- elektroniczne - informacje z Internetu

„”…”” - to co ona mówiła

„”Pojęcie krajoznawstwo w Polsce pierwszy raz zaistniało w latach 60 19w i było związane z wydaniem encyklopedii dla krajoznawstwa Galicji przez Antoniego Sznajdera (czy jakoś tak). Później ukazał się słownik j polskiego 1885 Lindego i ten słownik nie umieścił pojęcia krajoznawstwa, dopiero zostało określone w słowniku warszawskim z 1902 roku.””

Pojęcie Krajoznawstwa należy do grupy pojęć trudnych do zdefiniowania i żadna z definicji krajoznawstwa nie oddaje w pełni jego istoty. A prof. M. Limanowski stwierdził nawet, że gdyby krajoznawstwo zamknęło się w jednej definicji to stałoby się czymś sztucznym i bezbarwnym.

Słownik Warszawski z 1902 roku określa krajoznawstwo jako zbiór wiadomości o danym kraju.

Metodyk geografii Gustaw Wuttke definiuje je jako „znawstwo kraju”.

Wacław Nałkowski :… nie jest to ani nauka ani sztuka, lecz informacja, źródło z którego zarówno geografia jak i inne sztuki czerpać będą materiał do swoich opracowań”.

Stanisław Pawłowski uważał za jedną z gałęzi geografii - geografię stosowaną kraju ojczystego.

Ludomir Sawicki - nie zgadzał się z tym stanowiskiem, on uważał że krajoznawstwo nie jest nauką, ponieważ nie posiada własnej teorii, jest zbiorem wiadomości o kraju wypracowanym przez różne nauki.

Wielka ilustrowana encyklopedia powszechna Gutenberga - krajoznawstwo jest zbiorem wiadomości o pewnym, mniejszym lub większym obszarze. Chodzi tu o wiadomości z różnych dziedzin: archeologii, geografii, biologii etnografii, statystyki, ekonomii itp.

Kraj. Nie tworzy osobnej nauki a oznacza raczej praktyczną działalność jak zbieranie materiałów bez dążenia do stworzenia jakiejś naukowej syntezy

Wielka encyklopedia powszechna z 1965 roku: „krajoznawstwo to ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości (geograficznych, historycznych etnograficznych i innych) o kraju lub regionie, między innymi poprzez urządzanie wycieczek

Komisja Krajoznawcza Zarządu Głównego PTTK - przyjęła następujące sformułowanie „krajoznawstwo jest wielostronną (kompleksową) znajomością kraju, jego przeszłości, teraźniejszości i przyszłości (ze szczegółowym uwzględnieniem własnego regionu), którą osiąga się i rozwija zarówno indywidualnie jak i zespołowo w czasie wycieczek po kraju oraz uzupełnia lekturą i innymi środkami”

Krzysztof Mazurski - uważa krajoznawstwo za naukę w sensie dotyczącym ponieważ uczy ono znajomości i pojmowania całokształtu określonego regionu. Krajoznawstwo jest również nauką w sensie instytucjonalnym, bo jest dyscypliną wykładaną w SZKOŁACH WYŻSZYCH przez uniwersytety: Śląsk Wrocław, Poznań Kraków oraz akademie wychowania fizycznego itd.

Ponadto krajoznawstwo zdaniem prof. Mazurskiego wyznacza nowe pola badawcze i analizuje dorobek innych dyscyplin nadając im często humanistyczny.

Wśród współczesnych definicji krajoznawstwa, na uwagę zasługuje interpretacja podana przez W. Lipnickiego

Autor ten rozpatruje pojęcie krajoznawstwa w trzech płaszczyznach:

- funkcjonalnej jako dążenie do możliwie najpełniejszego, najwszechstronniejszego poznania ziemi ojczystej;

- instytucjonalnej jako ruch społeczny, skupiający działaczy- krajoznawców i ukierunkowujący ich na osiągnaie ważnych celów społecznych jak zbieranie i popularyzowanie wszelkich wiadomości o kraju czy regionie: gromadzenie i przetwarzanie zebranych danych dla potrzeb praktyki społecznej, a zwłaszcza turystyki.

- historyczno - socjologicznej jako pewną dziedzinę kultury, obejmującą całokształt działalności poznawczej oraz utrwalone wyniki tej działalności (rękopisy publikacje mapy zdijecia przeźrocza filmy nagrania); wypracowane metody i techniki działalności krajoznawczej a także instytucje i organizacja prowadzone działalności krajoznawst tradycje ruchu turystycznego

Uwagi o przdstawionej wyżej definicji i uzupełniania.

- znajomości kraju ojczystego czy wiedza o regionie zdaniem W. W. Gaworeckiego może być uzyskiwana w różny sposób, niekoniecznie w czasie wolnym od pracy i przez turystykę. Nie musi to być również ruch amatorski. Na przykład poznanie własnego miejsca zamieszkania czy regionu jest możliwe na lekcjach szkolnych, wykładach, podczas wycieczek lokalnych lub w drodze samokształcenia ułatwianego przez środki masowego przekazu.

- konsekwencja dotychczasowych rozwiązań poświęconych istocie krajoznawstwa może być wniosek iż spełnia ono rozliczne

Funkcje społeczne

Spośród wielu funkcji społecznych krajoznawstwa warto zwrócić uwagę na funkcje wychowawczą rozumianą jako całość wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie. Np. krajoznawstwo zwłaszcza turystyczne poprzez ruchliwość przestrzenną może zaspakajać??????????????????

Funkcja kształceniowa - uczestnicy ruchu krajoznawczego zdobywają określony zasób wiedzy umiejętności i sprawności a także zasób wiedzy o własnym kraju, regionie i miejscu zamieszkania.

Zarys Historii krajoznawstwa

Za pierwszego kronikarza uważany jest Gall Anonim stworzył najstarszą kronikę polsi w języku łacińskim, która była wydana w 3 tomach, a za nim Wincenty zwany Kadłupkiem który żył na przełomie 12 i 13 wieku i napisał również kronikę w języku Łazińskiem ale ta kronika została wydana w 1612 roku i opisywała dzieje Polski od czasów bajecznych do około 1202 roku

Trzecim kronikarzem był j. Długosz i napisał Geografie królestwa polskiego.

Janusz Długosz Chorographia Regni Poloniae - opis krajoznawczy kraju

I jego 2 dzieło zostało one uznane za pierwszą inwentaryzację przeprowadzoną w Polsce:

LIBER BENEFICIORUM DIOECESIS CRACOVIENSIS - inwentaryzacja beneficjów kościelnych Małopolski

Następnie Maciej z Miechowa i Marcin Kromer żyjący w 16 wieku który napisał dzieło pt. Polonia przedstawiający encyklopedyczny opis polski. Okres prekursorski.

Krajoznawstwo - rozwiną się w Polsce i europie w 18 wieku i ten okres jest wiązany z powstaniem komisji edukacji narodowej KEN 1773 a komisja ta była pierwszym w europie i na świecie oficjalnym ministerstwem oświaty.

Komisja ta wskazywała na potrzebę poznawania kraju szczególnie przez młodzież i dzieci szkolne poprzez wycieczki.

I w tym czasie

Okres KEN to okres oświecenia

Przedstawiciel okresu oświecenia Józef Minasowicz: „By kraj takich nauczycieli chwalił

i chwali, którzy ucząc chodzili

i chodząc nauczali”

Charakterystyczne było zapoczątkowanie gromadzenia zbiorów (zbiorów muzealnych) kultury narodowej. I pierwsze muzeum zostały zebrane przez Izabele Czartoryską.

Natomiast twórcą koncepcji muzeów krajoznawczych był Michał Mniszch

Tadeusz Czadzki jeden ze współzałożycieli towarzystwa przyjaciół nauk 1800.

Najważniejszymi przedstawicielami okresu oświecenia byli:

- Stanisław Staszic

- Julian Ursyn Niemcewicz

Oni preferowali wyjazdy w teren i poznawanie przyrody i historii kraju.

Okres Romantyzmu pierwsza połowa 19 wieku. W tym okresie polska traci niepodległość w skutek rozbiorów. Działalność krajoznawcza jedyny środek poznawania histori geografii i literatury kraju.

Najbardziej Aktywna była młodzież o raz inteligencja. Powstaje studenckie stowarzyszenie Filaretów. W tym działali Tomasz Zan, Adam Mickiewicz, Ignacy Domeyko, J. Lelewel, J, Chodźko, W. Jastrzbowski, W. Pol. Upadek tego powstania zmusił członków do ucieczki z kraju i wtedy rodzi się nurt poetycko-opisowy reprezentantem tego nurtu był

W. Pol. (autor „Pieśni o ziemi naszej”

„ O te Skaby, te obrazy

I natury i swobody

Chwytaj pókiś jeszcze młody,

Póki w sercu jeszcze rano”

„cudze chwalicie, swego nie znacie

Sami nie wiecie, co posiadacie”)

Przeciwdziałanie procesom wynarodowienia jako forma walki narodowo-wyzwoleńczej

Krajoznawstwo wycieczkowe - W. Jastrzębowski (organizator pierwszych naukowych wycieczek krajoznawczych w polskim szkolnictwie wyższym)

Oskar Kolber - folklorysta etnograf, muzyk i kompozytor, wszystkie spostrzeżenia przedstawił w 68 tomowym dziele „Lud jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, zabawy, pieśni, muzyka i tańce”

Józef Lomp - celem było odrodzenie ducha narodowego wśród ludności śląska.

L Zejszner - pierwszy projektodawca narodowego parku Tatrzańskiego

Pietrusiński i Stęczyński - Autorzy litografii z terenów Tatr napisali Podróże i przechadzki po europie

Cele:

- Przeciwdziałanie procesom wynarodowienia jako forma walki narodowo- wyzwoleńczej

- krajoznawstwo wycieczkowe

- nurt poetycko-opisowy

Krajoznawstwo patriotyczno służebne - 2 połowa 19 wieku i początek 20 wieku. Okres w którym powstają pierwsze organizacje krajoznawcze.

Pierwszą organizacja było powstanie towarzystwa Tatrzańskiego (Galicyjskie towarzystwo Tatrzańskie 1873) Miało siedzibę w Nowym Targu zostało założone w willi założyciele: Józef Stefan Szaelj, Tytus Chałbiński, Franciszek Biesiadecki i Ks. Józef Stolarczyk

Towarzystwo zajmowało się badaniami naukowymi, powstało muzeum Tatrzańskie, powstała sieć ogródków meteorologicznych, utworzenie schroniska przy Morskim Oku

Tytus Chałbiński lekarz, przyrodnik.

1891 w Krakowie powstało towarzystwo szkoły ludowej z sekcją wycieczek ludowych organizowanych dla młodzieży z poza Krakowa.

1906 r. powstaje akademicki klub turystyczny AKT we Lwowie jego założycielem był Dr. Mieczysław Orłowicz (ojciec polskiego krajoznawstwa) członkowie tego klubu organizowali pierwsze wycieczki. Fotografowali zwiedzane przez nich obszary.

W tym czasie powstaje 1878 warszawskie towarzystwo wioślarskie

W 1884 roku warszawskie towarzystwo cyklistów organizowali wycieczki za miasto na motorach Bolesław Prus oraz Henryk Sienkiewicz (twierdził że podróżowanie to pokarm dla duszy)

A. Janowski był propagatorem i jednym z założycieli towarzystwa: Polskie towarzystwo Krajoznawcze.

Karol Hofman, Zygmunt Globel, Kazimierz Kulwieć i Mikołaj Wiśnicki założyciele polskiego towarzystwa krajoznawczego.

Celem tego okresu były:

- badania naukowe

- dokumentowanie polskiej działalności turystycznej (spór o Morskie Oko, walka z Beskienverein)

- organizowanie Siecie muzeów krajoznawczych

- Krajoznawstwo turystyczne

S. Pawlowski, L. Sawicki

Okres między wojenny

Cele: - regionalizm krajoznawczy Uniwersytety regionalne

- krajoznawstwo naukowe i paranaukowe

- działalność z młodzieżą

- działalność w środowisku robotniczym

- I kongres krajoznawstwa

S. Zeromski, T. Lenartowicz, W. Reymont, K. Przerwa-Tetmajer, A. Patkowski, S. Pawłowski, S. Pawłowski

Krajoznastwo Regionalne reprezentowane przez pisazy i poetów poprzez ich opisy, w wydawanych książkach i reprezentatamie byli S. Żeromski, Teofil Lenartowicz (opisował Mazowsze), Władysław Reymont (Ziemia łowicka), Henryka Sienkiewicza (Podlasie,

Najważniejszym przedstawicielem kierunku Regiaonalnego był Aleksander Patkowski. Zawdzięczamy mu Sprecyzowanie Istoty Regionalizmu, według niego Regionalizm to budzenie prowincji Polskiej (wsi małych miasteczek) do samodzielnego życia we wszystkich dziedzinach. Działalnośc krajoznawczą prowadziły przede wszystkim muzea regionalne na wieksza skale zaczeły one powstawac na przełomie 19 i 20 wieku na wzór Muzeum Tatrzańskiego w zakopanym. Na terenie polskie było 20 muzeów regionalnych.

2 Kierunek Turystyczny zapoczątkował go Mieczysław Orłowicz celem było poznanie kraju w czasie wycieczkowania ale również celem organizatorów tego kierunku turystycznego było wzbudzenie ciekawości śród ludzi

Szczególną zasługę miało polskie towarzystwo Krajoznawcze PTK które zorganizowało w owych czasach całą działalność krajoznawczą wśród młodzieży (np w Krakowie 1919 powstaje sekcja kół krajoznawczych młodzieży szkolnej i ta sekcja przekształciła się w komisję kół krajoznawczych młodzieży szkolnej przy radzie głównej PTK iu działała pod kierunkiem nauczyciela dr Leopolda Węgrzygowicza. Koła prowadziły badania kultury wsi, akty przyrodnicze. Czasopisma tej sekcji: Ziemia przegląd krajoznawczy i orli ląd.

Kolejne Ważne wydarzenie było powstanie PTSM polskiego Schroniska młodzieżowe na świecie (1926r) jako trzecie towarzystwo na świecie po niemieckim które utworzone zostało w 1919 r i szwajarskim w 1924r. PTSM miało na celu tworzenie taniej bazy noclegowej dla młodzieży. I pierwsze schronisko w Polsce powstaje w Krakowie na Oleandrach w 1931r. I wtedy schronisko to posiadało 218 łóżek. Pierwsze schronisko na świecie 1912 rok było to na terenie Niemiec Alpenie a prekursorem był niemiecki nauczyciel Richard Schirman. A w 1930 r powołano miedzynarodową federacje schronisk młodzieżowych. I obecnie ta federacja skupia 78 państw w których jest 500 schronisk.

Dla członków PTSM są przewidziane zniżki za opłacaniem składek.

Okres po II wojnie Światowej

Cele:

- umasownienie

- uwspółcześnienie

- II, III i IV kongres krajoznawczy

- dokumentowanie zasobów

J. Węgrzynowicz R. Peretiatkowicz, J. Braun

Powstanie polskiego towarzystwa turystyczno krajoznawczego PTTK (15.12.1950r) i w tym okresie duży nacisk na próbe wykorzystania krajoznawstwa jako narzedzia ideologicznego ???

Rozpoczęcie dokumentowania zbiorów czyli inwentaryzacja krajoznawcza która była prowadzona na terenie polski

Krajoznastwo na początku XXIw

Cele:

- antropocentryzm czyli nastawienie się na poznawanie człowieka i jego relacje w środowisku przyrodniczym i kulturowym

- Światoznawstwo zmiana zasięgu rozszerzanie poznawanie pozagranice własnego kraju

- integralność wiedzy poprzez krajoznawstwo możemy poznawać inne dziedziny wiedzy

- związek z turystyką

Jaki jest związek krajoznawstwa z formami turystyki

Turystyka masowa - związek z krajoznawstwem jest bierny i powierzchniowy (pogoń za pamiątkami). W większości przypadków zalicza się dla turystyki wypoczynkowej.

Turysta - zwiedza

Krajoznawca - poznaje

Naukowiec - bada

Związek z turystyką alternatywną (łagodna, odmienna, odbywająca się w małych grupach, wymaga gruntownego przygotowania do wyjazdu).

Najwiekszy związek mamty z turystyką kwalifikowaną (specjalistyczną) przede wszystkim środowisko przyrodnicze, piesze wędrówki, ruch i wysiłek fizyczny, zloty, zjazdy, spływy kajakowe.

Związek z turystyką ekstremalną jest niewielki ponieważ koncentruje się na pokonywaniu przeszkód.

Krajoznawstwo

Instytucje i jednostki państwowe	Szkoły	Organizacje społeczne
- Wyższe uszelnie PAN - instytuty naukowo badawcze - muzea - system informacji	-ZHP - kluby SKKT-	-PTTK - Towarzystwa Regionalne - TWP - Uniwersytety Ludowe - organizacje Młodzieżowe

PTTK - jest głównym kreatorem turystyki kwalifikowanej w Polsce. Corocznie organizuje 26 000 rajdów, złazów i spływów. Wytyczyło 53tyś szlaków turystycznych w górach na nizinach, na rzekach i jeziorach. Nie tylko PTTK wytycza szlaki w Polsce POT (polska organizacja turystyczna) np.. szlaki zabytków.

Prowadzi muzea, ośrodki turystyki górskiej, biblioteki, centrum fotograficzne i regionalne pracownie krajoznawcze.

Posiada 183 obiekty turystyczne: hotele, domy wycieczkowe, schroniska, górskie, ośrodki kempingowe, pola namiotowe i inne obiekty hotelarskie 9domy turysty, zjazdy, stanice wodne) łącznie 19 tyś miejsc noclegowych.

---