PARTIE I SYSTEM PARTYJNY

Pluralizm polityczny obejmuje obok partii, różnorodne formy dobrowolnego udziału obywateli w wyrażeniu swej woli. Są to grupy, koła, związki, towarzystwa, gminy. Pluralizm polityczny wyrasta z otwartości społeczeństwa obywatelskiego.

Jako zasada ustrojowa w prawie konstytucyjnym pluralizm polityczny polega na:

a) uznaniu wielości partii,

b) uznaniu równości partii,

c) określeniu demokratycznej roli partii politycznej.

Determinuje to system wielopartyjny, wyklucza jakąkolwiek jednopartyjność. W systemie wielopartyjnym jest to punkt wyjścia kreowania wymogów dotyczących jakości systemu partii. Wynika z tego bezpośredni zakaz istnienia partii o cechach antydemokratycznych w programie i metodach swojego działania. Konstytucja zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych na zasadach dobrowolności i równości obywateli.

W zakresie tworzenia partii wyróżnia się 3 sposoby:

a) administracyjny- założenie patii uzależnione jest od decyzji organu administracyjnego. Podmiotem legalizującym partie i sprawującym nad nimi nadzór jest organ administracji państwowej- Minister Sprawiedliwości.

b) rejestracyjny- partia zostaje zarejestrowana po przedstawieniu określonemu organowi państwowemu wymaganych dokumentów. Założenie partii nie jest uzależnione od akceptacji przez organ państwowy samej woli tworzenia partii, lecz od sprostania przez inicjatorów pewnych wymogów formalnych np. liczba założycieli, treść statutu.

c) ewidencyjny- partie powstają w sposób swobodny. Partia uzyskuje zdolność prawną po zgłoszeniu swego powstania do organu państwowego prowadzącego ewidencję partii. Organ ten przyjmuje do wiadomości fakt założenia partii.

• USTAWA O PARTIACH POLITYCZNYCH

Ustawa o partiach politycznych z 27 czerwca 1997r. wprowadziła procedurę rejestrowania partii przez Sąd Wojewódzki w Warszawie. Sądowi należy przedstawić zgłoszenie, które obejmuje: nazwę, skrót nazwy, określenie siedziby partii, nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów uprawnionych w statucie do reprezentowania partii na zewnątrz i do zaciągnięcia zobowiązań majątkowych. Do zgłoszenia musi być dołączony statut i wykaz, co najmniej 1000 obywateli polskich popierających zgłoszenie.

Sąd Wojewódzki w Warszawie bada formę i treść zgłoszenia oraz dołączonych do niego dokumentów, tzn. bada ich zgodność z ustawą oraz prawdziwość zgłoszonych danych. Jeśli zgłoszenie jest prawidłowe, Sąd dokonuje wpisu niezwłocznie. Partia z chwilą wpisania do ewidencji nabywa osobowość prawną.

Ustawa przyjmuje zasadę w myśl, której partie nie mogą być finansowane z budżetu państwa ani z zagranicy. Dopuszczalne jest natomiast prowadzenie przez partie pewnego rodzaju działalności gospodarczej. Partie mogą otrzymywać z budżetu dotacje:

a) podmiotową- w związku z poniesionymi wydatkami na udział w wyborach do Sejmu i Senatu proporcjonalnie do liczby zdobytych mandatów,

b) celową- przeznaczoną na działalność statutową proporcjonalnie do liczby ważnie oddanych głosów, nie mniej jednak niż 3% ważnie oddanych głosów w skali kraju.

Ustawa o partiach politycznych rozróżnia:

a) apartyjność- zakaz łączenia członkostwa w partii i piastowania określonych urzędów oraz funkcji. Wymóg ten dotyczy: sędziów, prokuratorów, sędziów Trybunału Konstytucyjnego, policjantów, funkcjonariuszy UOP, funkcjonariuszy Straży Granicznej, Prezesa i wiceprezesów NIK, żołnierzy zawodowych.

b) apolityczność- zakaz manifestowania poglądów politycznych przez określonych urzędników bez zakazywania im członkostwa w partii. Wymóg ten dotyczy: osób zatrudnionych w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta RP oraz w Biurze KRRiT.

Obok apartyjności i apolityczności występuje jeszcze instytucja zawieszenia członkostwa w partii. Dotyczy ona członków KRRiT oraz członków Rady polityki Pieniężnej.

Ustawa o partiach zakazuje posiadania przez patie jednostek organizacyjnych w zakładach pracy.

DEFINICJA PARTII I SYSTEMU PARTYJNEGO

Partie polityczne to organizacje społeczne, bez których nie może istnieć nowoczesne państwo. Partia polityczna to każda organizacja społeczna bez względu na nazwę, która spełnia jednocześnie 3 kryteria:

1. dokonuje naboru członków w oparciu o dobrowolność,

2. posiada program działania,

3. dąży do zdobycia i względnego utrzymania.

Funkcje partii politycznej:

1. funkcja kształtowania opinii i postaw- odwołuje się do swoich obywateli,

2. funkcja wyborcza- partie wysuwają kandydatów i przygotowują programy wyborcze,

3. funkcja rządzenia- partia, która wygrała wybory otrzymuje legitymację do sprawowania władzy.

Typy partii politycznych ze względu:

1. na członkostwo:

1. indywidualne- każda osoba musi podpisać deklarację członkowską

2. zbiorowe- są federacjami różnych organizacji społecznych.

2. na struktury organizacyjne:

1. masowe- masa zarejestrowanych członków zobowiązana jest do dyscypliny partyjnej, opłacania składek, posiadająca rozbudowane struktury terenowe,

2. kadrowe- ma aktywnych sympatyków, których się nie rejestruje. Brak w niej struktur terytorialnych, jeżeli takie struktury się tworzy to tylko na czas i potrzeby wyborców.

3. na założenia ideowo- programowe

1. partie lewicowe- ugrupowania anarchiczne, maoistyczne, niektóre partie komunistyczne, partie ekologiczne, partie pacyfistyczne. Łączy je anarchizm, niechęć do instytucji państwa, przemoc. Partie ekologiczne i pacyfistyczne bazują na młodzieży, nie dążą do umasowienia, metodami ich działań są marsze, blokady dróg

2. partie centrowe- wyróżniają się 2 kwestami

-są zdolne do tworzenia koalicji, współrządzenia zarówno z partiami prawicy jak i lewicy,

-posiadają mieszane programy. W programach partii można odnaleźć watki typowo prawicowe( programy polityczne), jak i wątki lewicowe( programy gospodarcze).

Typowe partie centrowe:

- ludowe- tracą na znaczeniu, ponieważ kurczy się baza społeczna i wpływy tych partii( Polska - PSL),

- chrześcijańsko- demokratyczne- cieszą się dużą popularnością w Europie Zachodniej i Ameryce Płd. Manifestują swoje przywiązanie do rodziny, nie mają jednoznacznego poglądu na temat własności, akceptują interwencjonizm państwowy.

3. partie prawicowe:

- partie liberalne

- partie neoliberalne

Partie te wyróżnia elitarność, skupiają elitę społeczną. Wyróżnia je niechęć do interwencjonizmu państwowego, uważają, że własność prywatna jest własnością efektywną. Akceptują integrację europejską, obiecują zmniejszenie podatków, tematem niewygodnym są sprawy socjalne. Do prawicy zalicza się partie konserwatywne. Wyróżnia je przywiązanie do tradycji narodowej, tradycyjnych instytucji państwowych, z rezerwą odnoszą się do integracji europejskiej. Największą wartością jest rodzina, słuszność własności prywatnej, nie są przeciwni reformom, deklarują, że są za postępem, lecz chcą żeby przemiany były przemyślane.

Partie narodowe z reguły cieszą się dużą popularnością w okresie walki o odzyskanie państwowości, głoszą równouprawnienie narodów i uznają prawo narodu do własnego państwa.

4. skrajna prawica wyróżnia się:

- akceptacją dla skrajnych metod działania, każda metoda jest dobra, jeżeli prowadzi do celu,

- charakteryzuje je pewien mesjanizm,

- klerykaryzm- dzisiejsze problemy są wynikiem odejścia od wiary ojców.

Zalicza się tu: p. nacjonalistyczne, neofaszystowskie, klerykalne.

- TYPY SYSTEMÓW PARTYJNYCH

System Partyjny to forum współpracy lub rywalizacji wszystkich legalnych partii działających w danym państwie. Podstawowe typy systemów partyjnych:

a) monopartyjny( jednopartyjny)- system bardzo prosty, legalny, działa tylko jedna partia, nie można w sposób legalny pozbawić władzy partii rządzącej, nie ma legalnej opozycji.

b) dwupartyjny- legalnie działa wiele partii, ale tylko dwie są na tyle silne i wpływowe by samodzielnie wygrać wybory i zdobyć większość mandatów i utworzyć rząd. Istnieje legalna opozycja i legalna rotacja władzy( USA, W.BRYTANIA).

c) wielopartyjny- legalnie działa wiele partii, żadna nie jest duża i wpływowa, prowadzi do rządów koalicyjnych, istnieje legalna opozycja i rotacja władzy, działania opierają się na umowach koalicyjnych, w których określa się:

- program rządu na zasadzie kompromisu,

- uzgodnienie podziału stanowisk rządowych i sfer wpływów,

- zobowiązanie do współdziałania na forum parlamentu.

System ten występuje m.in. w Polsce, Włoszech, w Szwajcarii.

d) partii dominującej- legalnie działa wiele partii, ale tylko jedna jest na tyle duża i wpływowa, że od dłuższego czasu wygrywa wybory i sprawuje władzę, legalną opozycję tworzą grupy małych i skłóconych ze sobą partii, legalna rotacja władzy często prowadzi do korupcji( Meksyk, Japonia, Indie).

3

---