Renesans na zachodzie Europy

Renesans oznacza odrodzenie, odnowienie i przywołanie ideałów antyku, odrodzenie nauki po stuleciach "ciemnej epoki" średniowiecza.

1. Tło historyczne.
   Za wydarzenia historyczne istotne dla renesansu, kształtujące nową Europę, uznajemy odkrycia geograficzne.
   Odkrywanie nowych ziem w tym Ameryki, spowodowało rozszerzenie horyzontów ludzkiego myślenia, napływ pieniądza do Europy, a tym samym inny, bardziej wystawny tryb życia. Spowodowało także bogacenie się miast, możliwość inwestycji, rozwój architektury, sztuki. Istotnym wydarzeniem dla tworzenia epoki było powstawanie silnych państw, wykształcenie języków narodowych, silnych dynastii postępujących w myśl interesów państw. Wydarzeniem, które szczególnie wpłynęło na literaturę było wynalezienie druku (1450). Przyczyną zmian w kościele była reformacja.

2. Ramy czasowe.
   Rozwój nowych tendencji przypada na różne okresy w poszczególnych państwach:
   we Włoszech rozpoczął się w XIV w a skończył na początku XVI stulecia;
   w innych państwach Europy zachodniej rozwijał się w XV i XVI wieku.

3. Renesans symbolizował, oznaczał w pewnym stopniu człowieka - antropocentryzm. Renesans był epoką antagonistyczną w stosunku do poprzedzającej go epoki.

4. Antro-po-centryzm - pogląd, wg którego człowiek jest centrum i celem wszechświata. Także ześrodkowanie badań filozoficznych na problematyce człowieka. Nurt renesansu to reformacja i humanizm.
   Motto humanistów: Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce.

(Terencjusz - antyk)

5. Zmiany światopoglądowe.

	przeżycie się ideałów średniowiecza i poglądów na świat;
	pragnienie wyzwolenia się z więzów tej epoki;
	wzrost zainteresowania sprawami życia ziemskiego;
	pojawia się chęć zdobywania, gromadzenia dóbr i korzystania z nich;
	ośrodkiem zainteresowania staje się człowiek i jego sprawy ziemskie, odradza się humanizm, znany w epoce antycznej

6. Odmienny stosunek do religii.
   Kościół katolicki staje się przedmiotem ataków, które wywołały ruch zwany reformacją, pojawia się dążenie do odnowienia społeczeństwa chrześcijańskiego.

7. Zainteresowanie się kulturami antycznymi:

	szukanie w nich wzorów do naśladowania
	podziw dla języków antycznych
	studia nad kulturą grecką i rzymską
	ważność odkryć geograficznych i naukowych.

8. Znaczenie pojęć.
   Humanizm - to prąd, który w centrum zainteresowania myślicieli, artystów, uczonych stawia człowieka. Humaniści głosili potrzebę poznania i kształtowania indywidualnej, silnej jednostki ludzkiej. W myśl humanizmu człowiek jest wielce wartościowy, liczy się jego talent, liczy się każde odrębne istnienie.
   Humanizm przejawia się w rozwoju studiów nad klasyczną starożytnością i uznaniu jej kultury za ogólny wzorzec i model działalności kulturalnej.
   Humaniści: Francesco Petrarka, Giaranni Bocaccio studiowali literaturę grecką i rzymską, tłumaczyli i publikowali dzieła twórców antycznych, interesowała ich gramatyka, retoryka, historia i poezja. Interesowali się filozofią, edukacją, polityką i religią. Krytykowali zły styl łacińskich pisarzy średniowiecznych.
   Antropocentryzm - związany z humanizmem, oznacza bowiem właśnie usytuowani człowieka (antropos) w centrum świata.
   Reformacja - wielki ruch religijny i narodowy XVI wieku, mający na celu reformę kościoła katolickiego, jego praktyk i doktryn. Początek reformacji umieszczamy w roku 1517, kiedy to miało miejsce wystąpienie Marcina Lutra. Krytykował w swoich "Tezach o odpustach" głównie praktykę "pieniężnych" odpustów a także zażądał tłumaczenia Biblii na języki narodowe. Ruch reformacji stał się przyczyną wojen religijnych, podziałów między ludźmi, lecz umocnił dążenia narodowościowe, przyniósł nowy typ sztuki, obyczajów, osłabił władzę kościoła i przyczynił się do umocnienia władzy świeckiej.
   Jan Hus (Czechy)- buntował się przeciwko dogmatom kościelnym, które nie występowały w Biblii, występował przeciwko kościołowi. Oskarżony o herezję został spalony na stosie.

9. Nurty wyznaniowe.
   Luteranizm - rozpropagowany w Niemczech, twórcą tego nurtu był Marcin Luter. Istotne jest podejście wyznawców tego nurtu do Biblii - głoszą, że można ją interpretować indywidualnie, że należy ją tłumaczyć na języki narodowe, że kościół nie jest jedynym autorytetem rozumiejącym prawidłowo Biblię.
   
   Kalwinizm - nurt, który objął Francję, Szwajcarię, Niderlandię; pochodzący od Jana Kalwina.
   Kalwiniści głosili teorię predestancji, tzn., że wierzyli w przeznaczenie, w to, że każdy człowiek ma swój los zapisany w gwiazdach, przeznaczone mu jest niebo albo piekło, a życie człowieka jest realizacją ustalonego już scenariusza. Nauka tego ruchu propaguje ideał pracy i gromadzenie dóbr. Posiadanie staje się zasługą a bezczynność grzechem.
   Anglikanizm - nurt religijny powstały a Anglii. Tłem tego ruchu były sprawy natury politycznej i prywatnej. Prywatny wymiar decyzji króla Henryka VIII polegał na tym, że pragnął on poślubić Annę Boleyn, zaś kościół katolicki odmawiał mu rozwodu. Wobec tego Henryk VIII sam mianował się zwierzchnikiem kościoła anglikańskiego i poślubił ukochaną, którą później skazał na ścięcie głowy.
   Arianie - czyli bracia polscy - nurt, który rozwinął się w Polsce był nurtem radykalnym, gdyż prócz założeń religijnych głosił także hasła społeczne, np. bracia polscy potępiali poddaństwo chłopów, głosili potrzebę wyrzeczenia się majątków. Arianie zostali wygnani z kraju w poł. XVII wieku.
   

Tematy Strona główna

RENESANSU SZTUKA. Tendencje renes. nasilające się we Włoszech w pocz. XV w. były wyrazem świadomego dążenia do odnowy sztuki, gł. przez odwoływanie się do wzorów czerpanych z antyku. W latach 20. XV w. (tzw. Quattrocento) sztuka renesansu we Włoszech (Toskania, Lombardia) była już w pełni ukształtowana. Renesans przyniósł również bujny rozkwit teorii sztuki (L.B. Alberti, A. Palladio, P. della Francesca, Leonardo da Vinci) niosącej podstawowe założenie intelektualnego, a nie rękodzielniczego charakteru twórczości artyst., co zbliżało sztukę do wiedzy i nadawało jej charakter poznawczy.

W architekturze sięgano do wzorów staroż. — poszukiwano idealnych proporcji i przejrzystych podziałów, ukształtowały się nowe układy przestrzenne budowli (centr. budowle z kopułami) oraz nowoż. typy bydynków świeckich (pałac miejski); stosowano antyczne porządki arch. i motywy dekor., rozwijało się budownictwo sakralne (kościoły, kaplice na planie centr.) i świeckie (pałace miejskie, kamienice mieszczańskie, ratusze); nastąpił rozkwit urbanistyki (zakładanie miast o regularnym planie geom., m.in. Ferrara, Siena, Florencja); gł. architekci wczesnego renesansu we Florencji: F. Brunelleschi, Michelozzo di Bartolommeo, L.B. Alberti, Giuliano da Maiano; w Wenecji: P. Lombardo i M. Coducci.

W sztukach przedstawiających prowadzono badania nad perspektywą, proporcjami, mechaniką ruchu i anatomią ciała; charakterystyczny dla renesansu był zwrot ku naturze; usamodzielniły się i rozwinęły świeckie gatunki tematyczne: portret, pejzaż. W rzeźbie dominowały realist. popiersia portretowe i posąg konny, także akt i rzeźba sepulkralna, medalierstwo; gł. rzeźbiarze: L. Ghiberti, Donatello, Desiderio da Settignano, Mino da Fiesole, A. del Verrocchio. W malarstwie dążono do pełnoplast. odtworzenia postaci w trójwymiarowej przestrzeni, do ich prawidłowego wkomponowania w tło, konsekwentnego ujęcia światła w obrazie; prowadzono doświadczenia w zakresie techniki mal. (tempera, malarstwo olejne i ścienne — fresk); gł. malarze we Florencji: Masaccio (pierwszy zastosował perspektywę zbieżną), Fra Angelico, P. Uccello, Filippo Lippi, A. del Castango, D. Veneziano, B. Gozzoli, D. Ghirlandaio, S. Botticelli, Filippino Lippi, L. di Credi; w Umbrii: P. della Francesca, Pinturicchio, Perugino, L. Signorelli; w Padwie A. Mantegna; w Wenecji: rodzina Bellinich i V. Carpaccio. W okresie dojrzałego renesansu ważnymi ośr. sztuki były: Mediolan (twórczość genialnego artysty i uczonego — Leonarda da Vinci), a gł. Rzym (architekt Bramante i wybitni, wszechstronni artyści Michał Anioł i Rafael) i Wenecja (szkoła mal. o dużych osiągnięciach w dziedzinie koloru i światła: G. Bellini, Giorgione, Tycjan; w architekturze: J. Sansovino, M. Sanmicheli, A. Palladio. Rozwinęło się także rzemiosło artyst. (meblarstwo, ceramika, szkło artyst., tkactwo). Od 1520 r. we Włoszech zaczął ustępować miejsca manieryzmowi.

Od początku XVI w. ze sztuki renesansu włoskiego czerpano wzory dla sztuki w innych krajach eur., gdzie rzadko występowała ona w formie czystej, najpierw łącząc się z tradycją got., potem tworząc lokalne style późnego renesansu i manieryzmu. Ośrodki: w Niderlandach (w malarstwie oryginalna twórczość P. Bruegela st.; w rzeźbie i architekturze C. Florisa), we Francji (zamki nad Loarą; architekci: P. Lescot, Ph. Delorme; rzeźbiarze: J. Goujon, G. Pillon; w malarstwie: J. i F. Clouetowie, szkoła z Fontainebleau ), w Hiszpanii (w architekturze styl plateresco; w rzeźbie — A. Berruguete; w malarstwie L. de Morales i zupełnie odrębna twórczość El Greca); w Niemczech: gł. malarstwo — wielki malarz teoretyk, grafik A. Dürer, także H. Holbein mł., A. Altdorfer, L. Cranach, H. Burgkmair, H. Baldung zw. Grien.

W Polsce w okresie renesansu w sztuce dominowała architektura i rzeźba, działali architekci: Franciszek Florentczyk, B. Berrecci (przebudowa Wawelu, Kaplica Zygmuntowska), Santi Gucci; wzniesiono zamki w Ogrodzieńcu, Niepołomicach, Brzegu, a w późnej fazie renesansu w Baranowie Sandomierskim i Krasiczynie, kamienice mieszczańskie, ratusze, centr. kaplice grobowe, powstało urb. założenie Zamościa (B. Morando); w rzeźbie był rozpowszechniony typ nagrobka przyściennego (G.M. Padovano, H. Canavesi, J. Michałowicz z Urzędowa); w malarstwie wyróżnia się krak. szkoła miniatorska, gł. przedstawiciel S. Samostrzelnik.

M. LEVEY Wczesny renesans, Warszawa 1972;

H. KOZAKIEWICZOWA Renesans i manieryzm w Polsce, Warszawa 1978;

M. LEVEY Dojrzały renesans, Warszawa 1980.

<<< back"

---