FABP ang. fatty acids binding proteins
(białka wiążące kwasy tłuszczowe)
- FABP to niskocząsteczkowe polipeptydy (masa 14-15 kDa, ok. 130 aminokwasów) cytozolowe odpowiedzialne za wewnątrzkomórkowe wiązanie kwasów tłuszczowych
- występują we wszystkich komórkach, które pobierają, produkują lub uwalniają kwasy tłuszczowe
- ekspresja genów dla FABP jest modulowana przez kwasy tłuszczowe
- wyróżnia się co najmniej 8 typów, które różnią się funkcja i powinowactwem do kwasów tłuszczowych:
sercowy - H (heart)
wprowadza kwasy tłuszczowe do β-oksydacji w celu uzyskania energii
H-FABP jest bardzo wczesnym markerem martwicy mięśnia sercowego, gdyż wzrost stężenia tego markera pojawia się w osoczu już po 30-210 min. od wystąpienia objawów
mózgowy - B (brain)
wprowadza kwasy tłuszczowe do szlaku syntezy ceramidu, z którego powstanie sfingomielizna i inne lipidy złożone
mielinowy - M (myelin)
funkcja taka jak typu mózhowego
naskórkowy - E (epidermal)
jelitowy - I (intestinal)
jest markerem uszkodzeń komórek jelita cienkiego (uwalniane wtedy z uszkodzonych komórek i wykrywane w osoczu i moczu)
wątrobowy - L (liver)
wprowadza kwasy tłuszczowe do β-oksydacji w celu uzyskania energii
adipocytarny A (adipocyte)
przenosi kwasy tłuszczowe na FATP, co umożliwia ich uwolnienie do osocza
I-LBP - ileal lipid-binding protein - białko wiążące lipidy charakterystyczne dla jelita krętego
wykazuje duże powinowactwo do skoniugowanych kwasów żółciowych (jelito kręte jest miejscem resorpcji kwasów żółciowych)
- jedna cząsteczka białka wiąże dwie cząsteczki kwasu tłuszczowego
- FABP decydują o prędkości pobierania wolnych kwasów tłuszczowych z osocza przez komórkę
- FABP preferują kwasy nienasycone (za wyjątkiem FABP typu jelitowego)
- powinowactwo zwiększa się wraz ze wzrostem hydrofobowego charakteru kwasu tłuszczowego
- wykazują większe powinowactwo do kwasu oleinowego i arachidonowego niż palmitynowego
FATP (fatty acids transporter proteins) - białka przenoszące kwasy tłuszczowe, działają jako przenośnik dwukierunkowy; w okresie poresorbcyjnym przenoszą kwasy tłuszczowe do komórek (np. adipocytów), a w okresie międzyposiłkowym w odwrotnym kierunku