Wybrane metody usprawniania dzieci z autyzmem - Małgorzata Sekułowicz

w: Danielewicz, Pisula

Terapeuta nie powinien podejmować pracy z dzieckiem, gdy jego stosunek do metody nie jest do końca pozytywny

Metoda integracji sensorycznej

Niezbędne jest postawienie wcześniej diagnozy integracji sensorycznej z użyciem odpowiedniego narzędzia diagnostycznego

Podstawowe ćwiczenia służące stymulacji w zakresie integracji sensorycznej to:

- plansze na białym, żółtym, szarym papierze z określonymi kształtami figury geometrycznej => stymulacja wzrokowa i wzrokowo-ruchowa

- ćwiczenia na planszach wzorcowych z figurami geometrycznymi i zadrukowanym tłem

- ćwiczenia wodzenia wzrokiem za poruszającym się przedmiotem

- ćw rysowania postaci

- ćw analizujące precyzję ruchową = małą motorykę

- ćw rozpoznawania określonych punktów na płaszczyźnie i w przestrzeni

- rozpoznawanie kształtów za pomocą dotyku

- rozpoznawanie za pomocą dotyku kształtów kreślonych na dłoniach dziecka, brzuchu i plecach

- ćw wodzenia palcem w kierunku nosa i ręki terapeuty

- ćw odwzorowywania sekwencji liczb i dźwięków

- rozróżnianie wyrazów za pomocą słuchu;
- ćwiczenia stymulujące reakcje dziecka na różne zapachy;
- ćwiczenia stymulujące reakcje dziecka na różne smaki a uwzględnieniem specyficznych zachowań, np. nagryzanie, żucie fragmentów ubrań czy też różnych przedmiotów niejadalnych;
- ćwiczenia stymulujące stopy, dłonie, okolice kręgosłupa, twarz;
- ćwiczenia, tzw. podwójnej stymulacji dotykowej;
- pocieranie przedmiotów o różnej fakturze ręką dziecka;
- ćwiczenia konieczne do rozwoju planowania ruchowego, np. stanie na jednej nodze, podnoszenie rąk do góry i składanie ich nad głową;
- ćwiczenia usprawniające utrzymanie równowagi, np. na jednej nodze z otwartymi, a następnie zamkniętymi oczami, popularne „tip- topki” po wyznaczonej linii, skakance, poruszanie się po podłodze podskokami;
- przewroty w przód, ćwiczenia na deskorolce, bujanym fotelu, krześle obrotowym;
- ćwiczenia w przeciąganiu, siłowaniu się;
- ćwiczenia w odwzorowywaniu określonych pozycji ciała zaprezentowanych dziecku przez terapeutę;
- chodzenie na czworakach

Wszystkie wymienione propozycje ćwiczeń podlegają weryfikacji w zależności od stopnia zaburzenia, uzależnione są dodatkowo od poziomu f-cjonowania dziecka autystycznego, bowiem nie wszystkie sekwencje są zawsze możliwe do realizacji

Wykorzystanie niektórych elementów metody Marii Monterssori

Celem jest przygotowanie dziecka do swobodnego i samodzielnego życia. Właściwości charakterystyczne dla okresu dzieciństwa:

- absorbująca psychika, która pozwala na uczenie się od wczesnego okresu życia, dziecko rejestruje wszystkie docierające do niego z otoczenia informacje, które stanowią zaczątek intelektualnych predyspozycji

- wrażliwe fazy, okresy, w których wrażliwość nastawiona jest na określone rodzaje bodźców, mają one charakter przejściowy, w okresie szczególnej wrażliwości dziecko uczy się chętnie i intensywnie, jeżeli natomiast okres ten zostanie przeoczony to dziecko będzie uczyło się zdecydowanie trudniej i z większym wysiłkiem

- polaryzacja uwagi to długotrwałe i głębokie zainteresowanie określonym przedmiotem lub czynnością, któremu MM przypisywała fundamentalne znaczenie w rozwoju osobowości, dzięki temu dziecko pracuje w sposób zdyscyplinowany, długotrwale koncentrując się na zadaniu i dokonując samodzielnych odkryć

Aby to nastąpiło, konieczne jest odpowiednie przygotowanie otaczającego dziecko środowiska, w czym istotne znaczenie autorka przypisuje odpowiednio dobranemu materiałowi dydaktycznemu. Cały materiał dydaktyczny podzieliła M. Montessori na cztery kategorie:

1. Materiał niezbędny do:

1. ćwiczeń życia praktycznego,

2. ćwiczeń związanych z troską o środowisko, o samego siebie,

3. ćwiczeń dotyczących zwyczajów i form grzecznościowych w grupie,

4. ćwiczeń związanych z pracami domowymi.

2. Materiał sensoryczny - służący wszechstronnemu kształceniu zmysłów oraz pobudzeniu aktywności umysłowej.

3. Materiał ,,akademicki” - służący nauce języka, matematyki i innych dziedzin wiedzy.

4. Materiały artystyczne związane z ekspresją dziecka

W terapii z dzieckiem z A nie jesteśmy w stanie wprowadzić wszystkich założeń teoretycznych. Najczęściej stosuje się działania dotyczące czynności samoobsługowych tj. nauka rozwiązywania i zapinania, przelewania wody, składania serwetek, wycierania stolika, ścierania podłogi. Ponadto dbanie o estetykę otoczenia, przestrzeganie form grzecznościowych, pielęgnację kwiatów.

W pracy z dziećmi wykorzystuje się następujące materiały do kształcenia zmysłów:

- puszki szmerowe, dzwonki, pudełka akustyczne do kształcenia zmysłu słuchu

- tabliczki baryczne do kształcenia zmysłu równowagi

- tabliczki dotykowe, pudełka z materiałami o różnej fakturze do kształcenia zmysłu dotyku

- butelki zapachowe i woreczki zapachowe do kształcenia zmysłu węchu

- barwne tabliczki, które rozwijają zmysł wzorku

- różową wieżę, brązowe schody, cylindry do osadzania; figury geometryczne do nauki rozpoznawania wymiarów

Czasami wprowadza się materiał językowy. Zabawa z literkami poprzez ćwiczenia z wykorzystaniem alfabetu wykonanego z materiału o szorstkiej fakturze oraz ruchomego. Wraz z nauką rozróżniania liter dotykiem wprowadza się naukę pisania. Do tego celu służą tabliczki do obrysowywania.

Muzykoterapia

Polega na uspokojeniu, uśpieniu, szybkim rozluźnieniu napięcia mięśniowego

Celem i zadaniem muzykoterapii jest korekcja zaburzonych f-cji, usuwanie napięć psychofizycznych oraz przekazywanie dziecku niepełnosprawnemu prawidłowych doświadczeń społecznych, Oddziaływania terapeutyczne powinny obejmować regulację funkcjonowania całego organizmu, ze szczególnym uwzględnieniem poprawy społecznego komunikowania się i emocji. Muzyka może pomóc dziecku, gdy nie nawiązuje kontaktu werbalnego, nie reaguje na bodźce słowne. Dla dzieci autystycznych tego typu działania mogą mieć pozytywny wpływ na ich samopoczucie, obniżenie lub usunięcie lęku, oraz na poprawę relacji społecznych z rodziną i innymi osobami.

Duże znaczenie w kształtowaniu się emocji i nawiązaniu kontaktów społecznych u dziecka z A ma muzykowanie w grupie z wykorzystaniem instrumentów K.Orffa. Wspólne, spontaniczne muzykowanie pozwala na swobodną ekspresję i wyrażanie swoich uczuć, także negatywnych. Agresja może być wyciszona poprzez słuchanie głośnej muzyki o dużym natężeniu i dynamice. Ponadto można zastosować różne instrumenty perkusyjne o nieokreślonej wysokości dźwięku.

Konieczne jest zastosowanie receptywnych i aktywnych technik muzykoterapeutycznych.

Techniki receptywe polegają na słuchaniu muzyki i przekazywaniu odczuć muzycznych u dzieci. Powinno rozpocząć się od dopasowania do nastroju dziecka lub grupy utworu muzycznego o charakterze relaksacyjnym. Dziecko w trakcie słuchania powinno leżeć.

Muzykoterapia aktywna polega na spontanicznym produkowaniu dźwięków przy użyciu instrumentów muzycznych lub śpiewaniu piosenek. Ważne jest to przy nawiązaniu społecznych kontaktów z dzieckiem autystycznym. Duże znaczenie mają tu zabawy ruchowe, rytmiczne.

Konaszkiewicz uważa, że jednym ze szczególnie cenionych rodzajów ćwiczeń muzyczno-ruchowych są ćwiczenia inhibicyjno-intonacyjne, w których występuje hamowanie i pobudzanie ruchu na jakiś określony sygnał muzyczny.

Relacje powinny być zawarte w triadzie:

Terapia

Dziecko Wychowanie Muzyka

niepełnosprawne Nauczanie

Metoda M. i Ch. Knillów

Należy podzielić ją na dwie odrębne części:

1. „dotyk” „komunikacja” - ma na celu wykształcenie świadomości własnego ciała, nauczenie odbierania bodźców zmysłowych z otoczenia, Tymi bodźcami są dobrana łagodna muzyka relaksacyjna oraz określone działania terapeutów. Te etapy powinny trwać do momentu, gdy dziecko zacznie nawiązywać kontakt z terapeutą oraz pojawią się pierwsze oznaki rozumienia przez nie własnego ciała

2. „program aktywności” powinien być realizowany jako kontynuacja poznawania własnego ciała i komunikowania się z otoczeniem, stosując ten program możliwe jest zmienianie stereotypów, kompulsywnych ruchów przez używanie ich jako punkty wyjścia do wzajemnych oddziaływań i komunikacji

Metoda powinna być stosowana w jasno określonym cyklu zajęć, systematycznie, niezbyt często 2-3 razy w tygodniu. Założenie jest dość istotne, aby dziecko nie zmęczyło się częstym słuchaniem tej samej muzyki, a powtarzane przez terapeutę podobne doznania czuciowe nie były odbierane przez dziecko jako mało atrakcyjne i monotonne. Ważna jest pora dnia, w której prowadzi się zajęcia. Najlepszy jest wieczór w warunkach domowych. Sesje muszą odbywać się w cichym, zaciemnionym pomieszczeniu w pozycji leżącej lub półleżącej.

Każdy kolejny etap jest trudniejszy i wymaga większej aktywności ze strony dziecka

Niezbędna staje się pomoc matki, siedzącej za plecami dziecka i przytulającej je do siebie, oraz siedzącego naprzeciwko niej terapeuty, którego zadaniem jest lustrzane pokazywanie określonych czynności

Metoda Weroniki Sherborne

- doświadczenia ruchowe mają podstawowe znaczenie dla rozwoju dzieci

- szczególnie istotne są dla dzieci ze specjalnymi potrzebami, zwłaszcza w kontaktach z własnym ciałem oraz innymi ludźmi

- dzieci ze specyficznymi trudnościami potrzebują ciągłych i intensywnych doświadczeń ruchowych w większym stopniu

Podstawowe zadania metody:

- kształtowanie poczucia tożsamości

- rozwój obrazu siebie

- rozwój umiejętności nawiązywania kontaktu

- kształtowanie autoorientacji i orientacji przestrzennej

- usprawnianie ruchowe w zakresie możliwym do osiągnięcia przez dziecko

- kształtowanie koordynacji wzrokowo- ruchowej

- dostarczenie radosnych przeżyć związanych z aktywnością ruchową

- rozwijanie pewności siebie i odwagi

Metoda „kształtowania rozumnego działania dłoni” F. Affolter

To swoisty łącznik pomiędzy zaplanowaniem a wykonaniem danej czynności.

Terapeuta kładzie swoje ręce na zewnątrz dłoni dziecka i delikatnie ukierunkowuje ich działanie, wyczuwając, czy i kiedy jest gotowe, by poddać się kierowaniu. Terapeuta nigdy nie wyręcza dziecka. Dziecko samo przeżywa wysiłek jako własny. Odbiera siebie jako sprawcę określonego działania

Po pewnym czasie pojawia się koordynacja wzroku i działania ręki, a także usprawnienie małej motoryki

Dziecko powoli otwiera się na terapeutę, na kontakt społeczny. Następuje usprawnienie zaburzonej komunikacji. Pomaga w rozwijaniu schematu ciała i apraksji. Zwiększa samodzielność

Metoda ułatwionej komunikacji

Osoba wspomagająca, podtrzymując palcami (ok. 20cm ponad tablica z literami, klawiaturą ) dłoń, nadgarstek lub przedramię osoby wymagającej pomocy, zachęca ją do wskazywania określonych liter, jednocześnie cały czas dba o to, aby odczuwała ona delikatny opór jej palców. Gdy wspomagający czuje, że autystyk chce dotknąć określonej litery, poddaje się temu ruchowi tak długo, aż litera zostanie dotknięta, po czym podnosi jej rękę z powrotem do pozycji wyjściowej.

---