Metaliteratura w dwudziestoleciu międzywojennym to:

• teksty pisane zazwyczaj przez poetów, ewentualnie rzadziej dramaturgów
  i prozaików - programy i manifesty literackie,

• krytyka literacka sensu stricto.

Prowadzona była kampania „antykrytyczna”.

KRYTYCY MIĘDZYWOJENNI

KAROL IRZYKOWSKI (1873-1944)

• w roli kontrpartnera, opozycjonisty, kontrolera wartości

• polemiki z młodą literaturą i jej programami nie były konserwatyzmem
  ani obroną młodopolskich kanonów

• zazwyczaj diabelski adwokat nowatorskiej literatury

• recenzje dramatów

• postawa fachowca, specjalisty

• ton pryncypialny

• konwencja naukowej polemiki

• teoretyzujący intelektualista

• w stosunku do dzieła literackiego, o którym pisał, postawa dyskutatora, besserwissera, kwerulanta

• racjonalizm spekulatywny, dedukcyjny

• szukał w literaturze wartości poznawczych

Główne artykuły:

• Słoń wśród porcelany (1934) - polemiki z programotwórcami z 1 poł. lat 20. XX wieku

• Walka o treść (1929) - dyskusja z Teorią Czystej Formy Witkacego (chaotyczna)

• Beniaminek (1933) - pamflet na Boya-Żeleńskiego

• Lżejszy kaliber (1938) - zbiór radiowych felietonów i aforyzmów

TADEUSZ BOY-ŻELEŃSKI (1874-1941)

• antagonista Irzykowskiego

• stylizacja na amatora

• tryskająca dowcipem żartobliwość

• konwencja felietonu

• artysta krytyki

• postawa entuzjasty lub prześmiewcy

• racjonalizm przypominający tzw. zdrowy rozsądek

• krytyka teatralna - Flirt z Melpomeną (18 tomów, 1920-1975)

• Okno na życie (1933) - 11. seria recenzji

• właściwa recenzja, ocena dramaturgii Stanisława Ignacego Witkiewicza - artykuł Le Théâtre de Stanisław Ignacy Witkiewicz

• przekłady literatury francuskiej

• na bakier i ze starą, i z nową nauką uniwersytecką

• Ludzie żywi (1929) - szkice o Przybyszewskiej, Żmichowskiej

• Brązownicy (1930) - o Mickiewiczu

• Obrachunki fredrowskie (1934) - majstersztyk polemiki krytycznoliterackiej

• Znaszli ten kraj?... (1931) - książka o największej urodzie pisarskiej

• Plotka o „Weselu”

• antologia Młoda Polska

ADAM GRZYMAŁA-SIEDLECKI (1876-1967)

• postawa konserwatywna, przeniknięta sarmatyzmem

• Niepospolici ludzie w dniu swoim powszednim (1961)

• studia o twórczości Fredry (1917, 1921-1926)

• szkice o Janie Auguście Kisielewksim (1925)

ZYGMUNT WASILEWSKI (ur. 1865)

• Norwid (1935)

• Jan Kasprowicz (1925)

• Aspazja i Alcybiades (1935, o Pogance Żmichowskiej)

• Poeci i teatr (1929)

OSTAP ORTWIN (1876-1942)

• artykuł O liryce i wartościach lirycznych („Przegląd Warszawski” 1924)

• odczyt Współczesna liryka polska (1923, prwdr. 1970)

• pompatyczne przechwalenia wierszy Eugeniusza Małaczewskiego

• wyjątkowo złośliwa recenzja Niebieskich migdałów Marii Pawlikowskiej-
  -Jasnorzewskiej

• Próby przekrojów (1936)

JAN LORENTOWICZ

• 4-tomowy wybór recenzji teatralnych Dwadzieścia lat teatru (1929-1935)

• recenzje i prace teatrologiczne

• tom wspomnień Spojrzenie wstecz (1935)

• opracowanie z A.M. Chmurskim dzieła bibliograficznego La Pologne en France (1935-1941)

• powściągliwość, staranność, dbałość o możliwie maksymalny obiektywizm, rzeczowość

WILAM HORZYCA

• związany ze „Skamandrem”, przejściowo także ze „Zdrojem”

• szkice (od 1920) w tomie Dzieje Konrada (1930)

• patos, wzniosłość, poetycka metaforyka

STANISŁAW BACZYŃSKI

• przeciwnik „manii wieszczenia i publicystyki”

• Sztuka walcząca (1923)

• zainteresowania analityczne

• Syty Paraklet i głodny Prometeusz (Najmłodsza poezja polska) (1924)

LEON POMIROWSKI

• sztandarowy głosiciel autotelizmu

• Doktryna a twórczość (1928)

• Walka o nowy realizm

• Nowa literatura w nowej Polsce

• brak precyzyjnego języka opisującego i analizującego dzieło literackie

KAROL WIKTOR ZAWODZIŃSKI

• Liryka polska w dobie jej kryzysu (1939) - dłuższe szkice

• Zarys wersyfikacji polskiej (1936) - o wersologii

LEON PIWIŃSKI

• unikał wypowiedzi teoretyczno-programowych

• odczyt - artykuł Społeczna rola literatury („Pion” 1936)

KAZIMIERZ CZACHOWSKI

• erudycja, systematyczność, pasja bibliografa i antologisty

• „próba bibliografii” Kasprowicza (1929)

• przegląd sądów o Sienkiewiczu (1931)

• Obraz współczesnej literatury polskiej 1884-1934 (1934-1936)

INNI

• Koniński

• Jan Emil Skiwski

• Jerzy Eugeniusz Płomieński

• Andrzej Stawar

• Ignacy Fik

• Jerzy Stempowski

• Bolesław Miciński

• Włodzimierz Pietrzak

• Konstanty Troczyński

• Kołaczkowski

• Wacław Borowy

---