ŁOWIECTWO: element ochrony środowiska przyrodniczego i oznacza ono ochronę zwierząt łownych (zwierzyny) i gospodarowania ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii.

CELE:

-ochrona i zachowanie różnorodności populacji zwierzyny.

-ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego.

-uzyskanie najwyższej jakości osobniczej zwierząt.

- uzyskanie właściwej populacji zwierząt.

-spełnianie potrzeb społecznych.

GOSPODAROWANIE POPULACJAMI ZWIERZYNY:

-wprowadzenie osłon: miejsc lęgowych, wzbogacanie naturalnej bazy żerowej, utrzymanie i zachowanie naturalnych zbiorników wodnych i ich rekonstrukcja lub tworzenie nowych.

-racjonalne stosowanie środków ochrony roślin (drobne zwierzęta, ptaki)

-odpowiednie stosowanie zabiegów agrotechniczny-

ch.

-ochrona zwierząt przed pojazdami kołowymi.

-utrzymanie właściwej struktury wiekowej i płciowej.

-leśnictwo- dozwolone.

GOSPODARKA ŁOWIECKA: ma odpowiednie miejsce i warunki, musi być powiązane z biotopem.

OBWODY ŁOWIECKIE: teren o granicach administracyjnych. Powierzchnia nie powinna być mniejsza od 5-7 ha. W ich skład wchodzą biotopy.

SKŁAD ODWODÓW ŁOWIECKICH:

-obwód leśny; 40% powierzchni ogólnej zajmują grunty leśne.

-obwód polny; poniżej 40%

Nie wchodzą w ich skład; parki, zabudowania (miasta itp.). Nie są niczyją własnością, ale są dzierżawione przez koła łowieckie, na okres nie krótszy niż 10 lat.

ŁOWISKA:

-polne

-bagienne

-łąkowe

JAKOŚĆ ŁOWISK ZALEŻY OD:

-szata roślinna (skład gatunkowy roślinności, wiek drzewostanów)

-żyzność gleby

-stosunki wodne; wilgotność gleby

O jakości siedlisk leśnych mówi nam typ siedliskowy lasu.

ŁOWISKA POD WZGLĘDEM PRZYDATNOŚCI DLA ZWIERZYNY:

-lasy (bory, bory mieszane: bukowo-jodłowe)

-średnie (lasy mieszane, świeże lasy, olsy, tereny górskie)

-bór suchy; lasy świerkowe (Tatry, Sudety)

-Tam gdzie wody gruntowe są najgłębiej- są to bory suche (gleby mało żyzne, porośnięte iglarkami).

-1-2 m pod powierzchnią gleby: siedlisko świeże

-1-40 cm pod powierzchnią gleby: siedlisko wilgotne (drzewa liściaste).

-siedlisko bagienne

ŁOWISKA POLNE: jakość łowisk zależy od:

-mikroklimatu

-żyzności gleby

-rzeźby terenu

-występowania zakrzaczeń i zadrzewień.

ŁOWISKA WODNO-BAGIENNE; dominujący gatunek to kaczki.

Wpływ:

-charakter zbiornika

-baza pokarmowa (głębokość wody, chemizm wody, kształt dna)

-stopień urozmaicenia linii brzegowych.

ŁOWISKA DOBRE: rozległe tereny w dolinach rzek, duża ilość pokarmu oraz stawy płytko powierzchniowe, rozległe tereny bagienne, jeziora o powierzchni 50 ha, silnie zarośnięte.

ŁOWISKA ŚREDNIE: wyrobiska przemysłowe, jeziora polodowcowe, strumyki, kanały.

POJEMNOŚĆ SIEDLISKA: liczba zwierzyny, jaka może występować na danym terenie, która nie wyrządza szkód gospodarczych np. 0,2% jeżeli zje powyżej masy roślinnej.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POJEMNOŚĆ SIEDLISKA:

-jakość siedliska (najwięcej zwierzyny jest w siedliskach suchych).

-struktura wiekowa drzew wysokich

-strefy ekotopu

-jakość żeru

-poziom szkółki w lasach i na polach.

JEDNOSTKA JELENIA: jednostka przeliczeniowa zwierząt jeleniowatych. Zapotrzebowanie energetyczne dla jelenia na 150 dni zimowych.

ZAGĘSZCZENIE: liczba osobników przypadająca na jednostkę powierzchni;

-zwierzęta grube na 1000ha (10km²); jeleń, łoś, dzik.

-zwierzęta drobne na 100ha (1km²); zając, sarna

-oszacowanie przybliżonej liczby osobników dziko żyjących.

-ścisłe określanie areału zajmowanego przez populację

-nie jest wielkością stałą, zmienia się w zależności od: większe jesienią przed polowaniem, najmniejsze wiosną przed rozrodem

ZAGĘSZCZENIE ZALEŻY OD:

-pory roku

-gatunku

-rozmiaru ciała

-atrakcyjności zerowej

-bogactwa osłon

-miejsc lęgowych

Miara zagęszczenia zależy od konkretnych warunków i określonego czasu

Wpływa na rozrodczość, przeżywalność.

Reguła Alleego: procesy życiowe osiągają swoje optimum przy określonym zagęszczeniu populacji, odchylenia osłabiają tempo rozrodu.

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE STOSUNKI ŁOWIECKIE W DANYM KRAJU:

1). Naturalne warunki przyrodnicze terenu:

-klimat

-warunki glebowe

-warunki wodne

-szata roślinna

2). Różnokierunkowa działalność człowieka:

olbrzymie i najczęściej nieodwracalne zmiany krajobrazu, wielu gatunkom zwierząt człowiek utrudnił lub uniemożliwił istnienie, innym natomiast stworzył warunki do masowego rozmnażania).

Działalność człowieka wpłynęła na jakość łowisk poprzez zmiany w typach krajobrazu, a głównie w szacie roślinnej, która ma znaczenie dla zwierzyny jako żer.

ŁOWISKA LEŚNE:

DAWNIEJ:

-obecność niewielkich zbiorników wodnych i bagienek, małe zwarcie-bogactwo roślin przyziemnych przy ziemnych nad szczytowych. Miejsca bogate w żer i osłony były rozmieszczone w łowisku równomiernie.

-zwarte drzewostany o znacznym urozmaiceniu gatunkowym

-występowały luki w drzewostanach- bujny rozwój roślinności zielnej i krzewinkowej

DZIŚ:

-wyrugowanie kompleksów leśnych

-ogromne monokultury (tworzymy nie równoważne biocenotycznie formacje roślinne.

-zalesienie wszelkich powierzchni otwartych

-odwadnianie i zalesianie leśnych bagien- katastrofalne gradacje szkodliwych owadów

- niedostateczne warunki osłonowe

-niekorzystne zmiany warunków żerowych

ŁOWISKA POLNE:

DAWNIEJ:

-mało intensywna uprawa gatunków- idealny biotop dla zwierzyny drobnej.

-duża mozaikowatość upraw, zakrzewione miedze, ugory- doskonałe warunki osłonowe i żerowe.

-ekstensywny charakter gospodarki.

-duża różnorodność roślin uprawnych.

-obfitość miejsc lęgowych- np. dla kuropatw.

DZIŚ:

- intensyfikacja produkcji rolniczej- prowadzi krajobrazu.

-wielkołanowe monokultury.

-zniknęły z pól nieużytki, miedze.

-odnowiono śródpolne bagienka i oczka wodne.

-mechanizacja i chemizacja rolnictwa

-zimą pozbawione osłon krzewiastych pola stanowią monotonny biotop.

- intensywnie uprawiane pola zapewniają zwierzynie bazę żerową o każdej porze roku (problem- dostępność żeru).

- stosowanie pestycydów zuboża entomofaunę.

-brak chwastów, których nasiona są ważnym składnikiem pożywienia kuropatw i bażantów.

-środki ochrony roślin wywierają bezpośrednie toksyczne oddziaływanie na zwierzęta.

-zmiana sposobów uprawy roli i struktury zasiewów stworzyła korzystne warunki żerowe i osłonowe dla gatunków.

ŁOWISKA WODNO-BAGIENNE:

Największym zmianom i ograniczeniu uległe biotopy lądowe ptactwa wodnego.

-zniknęły małe, śródpolne oczka wodne, bagienka. Odwodnione tereny przeznaczono pod uprawy rolne.

-doprowadziło to do zmiany mikroklimatu.

-odwodniono wielko powierzchniowe tereny wodne i bagienne. Zniknęły tereny lęgowe wielu gatunków ptactwa wodnego i cietrzewi

-agroturystyka

-zanieczyszczenie biotopów wodnych ściekami miejskimi i przemysłowymi.

- zmianie uległy brzegi zbiorników wodnych.

-kurczy się powierzchnia bagienek i leśnych terenów podmokłych podmokłych w skutek ich odwadniania i zalesiania.

POLETKA KLASYCZNE: urozmaicenie leśnej bazy żerowej o atrakcyjną dla zwierzyny roślinnością rolniczą.

CELE I ZNACZENIE DOKARMIANIA:

Cele właściwego urządzania łowiska- stworzenie takiej bazy, aby w zimowych warunkach uzupełnianie łowiska karmą było zbędne.

PRZECIWNICY: zwierzyna jest przystosowana do środowiska od tysięcy lat. Dokarmianie jest zjawiskiem sztucznym. Zwierzęta dziki powinny żerować na polach. Dokarmianie przyczynia się do zmiany upodobań żerowych stąd wyrządzanie szkód. Jest to teza kontrowersyjna, gdyż przy braku dokarmiania zwierzyna także wychodzi na pola.

ZWOLENNICY:

Gospodarka powinna być wydajna- dokarmianie wpływa na masę dziczyzny i na jakość trofeów.

FUNKCJE DOKARMIANIA:

-uzupełnianie ubogiej w okresie zimowym bazy żerowej i tym samym ułatwianie zwierzynie przetrwania zimy bez użytków liczebności i spadku jakości osobniczej.

-zmniejszanie rozmiaru szkód wyrządzanych przez zwierzynę w tym okresie na polach i drzewostanach.

ZER; naturalny pokarm zdobywany przez zwierzynę samodzielnie.

KARMA; pokarm podawany zwierzynie w sposób sztuczny. Powinniśmy ją racjonalnie stosować. Tworzyć łańcuchy karmowe.

RODZAJE KARMY:

A)objętościowa: pon.0,7 j.o.

a) sucha; mało wody, mają dużą objętość objętość stosunku do ilości składników odżywczych (trawy, pędy siano)

LIŚCIARKA: karma o najwyższym stopniu zbliżona do żeru naturalnego i atrakcyjna pod warunkiem właściwego zbioru i magazynowania. Powinna być zebrana do 15.06. Liście drzew i krzewów leśnych.

SNOPÓWKA: nie omłócone zboże (owies) w snopkach, wykładane zwierzynie w całości.

b). soczysta: obfita w wodę, zawiera skrobię i cukier, mała zawartość składników odżywczych.

KISZONKI: łączą cechy karmy soczystej z treściwą. Dla jeleniowatych.

50% zielonki z żyta, mieszanki trwa, kapusta pastewna. 50% młodych ulistnionych pędów roślinnych runa leśnego (borówki, wrzos), świeża kora sosnowa i świerkowa.

B) Treściwa: pow. 0,7 j.o.

Składniki pokarmowe, niedużo wody, ziarna zbóż, kukurydzy, owoce i nasiona drzew leśnych oraz granulaty, śruty, wytłoki.

WARTOŚĆ ODŻYWCZA KARMY:

Zawartość podstawowa substancji pokarmowych; soli miner., mikroelementów zależy od:

-rodzaju roślin

-pory zbioru

-sposobu przechowania

ZASADY DOKARMIANIA;

XI-X- symboliczne dawki karmy, aby przyzwyczaić roślinę do punktów dokarmiania.

I-II- pełne dawki

III- soczysta karma; przyzwyczajamy zwierzynę do pobierania karmy objętościowej, co ułatwia bez korozyjne przejście zwierzyny na żer.

SYSTEMY DOKARMIANIA:

karma wykładana jest na drzewach, krzewach i drogach.

Zalety: imituje naturalne warunki i gdy wyłożona jest na większej powierzchni zwierzyna przemieszcza się.

Wady: częstsze rozwożenie karmy i karma psuje się.

PAŚNIKOWY:

zalety: nie ma dużych strat karmy, mniejsze koszty transportu, lepsza gospodarka w łowisku.

Wady: koszty budowy i naprawy paśnika, nadmierna koncentracja zwierzyny, proces najadania się jest szybki, gromadzenie się odchodów.

PASNIK:

- drabinkowy: mocny w budowie, zawiera siano i karmę treściwą lub soczystą

-magazynujący: magazynuje się duże ilości karmy na cały okres zimy.

-samoczynny: ruchomy dach, automatyczny.

-doły z karmą okopową; karma mieszana jest z glebą, dla dzików, które ryją

-pasy zaporowe: zaorana ziemia bez roślinności posypana kukurydzą.

-podsyp; dla bażantów, lokalizacja- niskie zakrzaczenia. Stosuje się 15/ 100ha podsypu.

-budki: dla kuropatw, lokalizacja- na powierzchniach odkrytych.

-Plewisko: na zimę wywozi się plewy, podlewa wodą i ubija, powinny się zaparzyć.

-podawanie zwierzynie soli: w lizawkach- pozwala to na uzupełnienie niedoboru soli min.

STWIERDZENIE OBECNOŚCI ZWIERZĄT W ŁOWISKU:

-ślady kończyn i żerowania

-legowiska; miejsca odpoczynku.

-pozostawione poroże; jeleń, renifer

-czemchanie poroża (wycieranie)

-po odgłosach.

JELENIOWATE STAREGO ŚWIATA: Długość opuszki palcowej 1/3 długości tropu. Wymiana uzębienia przypada od 24-25 miesiąca. Np. jeleń

JELENIOWATE NOWEGO ŚWIATA: Długość opuszki palcowej wynosi od 0,5 do 2/3 długości tropu. Wymiana uzębienia 11-13 miesięcy. Występuje poroże pierwiastkowe. Np. sarna, łoś.

ŁOŚ: alces-alces;

Samiec-byk (450kg), samica-klępa (200-250kg), młode- łosze (kilkanaście kg). -występują 2 formy poroża; badylarz i łopatach. Wysokość w kłębie-216cm, długość; 270-300cm. Chodzi inochodem. Samica ma kozią bródkę. Samiec ma bródkę po same nozdrza. Noga łosia- badyl. Nie dostęp tropu- długość 18-20cm, wysokość-10-12cm. Odchody: bobki z wgnieceniami. Miejsca żerowania: połamane gałęzie drzew, żeruje na młodnikach. Bardzo dobrze pływa i nurkuje. Żyje w biotopach bagiennych. Występuje we wschodniej części Polski. Ruja- bukowisko (wrzesień). Ciąża- 240 dni. Wzór zębowy:

I0033

I3133

JELEŃ SZLACHETNY: Cirrus elaphus L;

Samiec -byk (200-250kg). Samica-łania (100-120kg). Młode-cielak (kilkanaście kg).

Wzór zębowy:

I00(1)33

I00 33

(1)-dodatkowy kieł (grandem)

Poroże- wieniec. Wysokość w kłębie-160cm. Długość-200cm. Ma dłuższy krok niż łoś. Porusza się tradycyjnym chodem. Trop łani- węższy, szpiczasty. Przyraciczki- tylnia przednią wyprzedza. Nie dostęp boczny- tylnia szerzej się rozchodzi. Odchody; bobki; koniec szpiczasty, drugi wgnieciony. Ruja- rykowisko (IX). Długość tropu- 12cm, szerokość- 8-9cm. Ciąża-240 dni. Ugrupowanie- chmara.

SARNA: Capreolus capreolus L); samiec- kozioł, samica- koza, młode- koźlę. Długi krok. Poroże podrostki. Trop- długość-4cm, szerokość-2cm. Dochodzi często do deformacji poroża; samiec nakłada poroże w I, XII.

Wzór uzębienia:

I0033

I3133

Ugrupowanie: rudel. „Lusterko” na zadzie. Ciąża- utajona. Okres rozrodczy-XII. Rodzi-X. Ciąża bliźniacza- ok.40%. ciąża trwa ok.10 miesięcy.

DZIK:

Wzór zębowy:

I3143

I3143

Samiec- odyniec (200kg). Samica- locha (100kg). Młode- prosiaki, warchlaki, przelatki, wycinki. Żeruje- buchtuje. Ruja- huczka (cały rok). Ciąża trwa-114 dni. Kły mocno rozbudowane; dolne- szable, górne- fajki.

U lochy kły- dolne haki. Wszystkożerny. Trop; odcisk przyraciczek występuje poza linię obrysu odcisku tropu głównego. Krok- krótki. Odgłosy- kwik, krząkanie, klapanie orężem, fukanie (lochy). Legowisko lochy- barłóg. Żyje w watahach.

ZAJĄC SZARAK: Lepus europaeus Pall). Samiec-gach. Odpoczywa w kotlince. Ruja- parkoty (ok. 4x w roku). Tylnia stopa czteropalczasta sierść- turzyca. Oczy- patry. Ogon-omyk, uszy- słuchy. Wiek rozpoznajemy po znamieniu Stroha (narośl do 8 miesiąca). Poruszanie; kicanie. Ślad kończyn tylnych na przodzie, przednie w tyle. Przednia stopa pięciopalczasta. Waga- ok.4kg. Głos- kniazienie (głos trwogi), samica- mruczenie, gdy poszukuje młodych. Wzór zębowy:

I2033

I1032

KUROPATWA SZARA: Perdix- perdix L.; Samiec-kogut. Samica-kura. Młode- pisklę. Nogi- cieki. Waga- 40 dag., Co noc nocuje w innym miejscu. U kury na piórkach 3 białe paski, samiec nie ma. Gniazdo- wśród traw. Toki; tańce godowe. Pary kojarzą się na całe życie. Znosi ok.12-20 jaj.

BAŻANT- Phasianus colchicus L; Samiec- kogut. Samica- kura. Gniazdo w trawach. Składa ok.. 8-10 jaj. Wiek rozpoznajemy po ostrodze (ilość pierścieni + 1). Gody- pianie kogutów. Waga- 1,5 kg.

GŁUSZEC: Tetrao urogallus L.; Waga ok. 3-4 kg. Kogut- ubarwiony. Kura szara. Toki- pieśni z 4 zwrotek- klapanie, trelowanie, korkowanie szlifowanie. Pod ochroną. Skrzekom, krzyżówka głuszca, cietrzew. Wiek rozpoznajemy po:- zakończeniu sterówek, po brodzie, po rozchyleniu wachlarza, po kształcie ogona. Tokuje na ziemi i drzewach.

OKREŚLANIE WIEKU ZWIERZĄT ŻYWYCH: - wygląd np. broda, grubość szyi i klatki. - sposób zachowania np. młode mało ostrożne, najpóźniej uciekają.

OKREŚLANIE WIEKU ZWIERZĄT MARTWYCH:

Uzębienie; przeżuwające- zęby żujące są starte.

Zęby siecze- i, I

---//-- kły- c, C

---//--- przedtrzonowe: p i P. zęby trzonowe- -------, M.

KLASY WIEKU U JELENIA:

I klasa wieku- 1-4 lat

II klasa wieku- 4-9 lat

III klasa wieku-10-__ lat

OKREŚLANIE WIEKU SARNY:

-po kostnieniu kości sitowej, po stopniu starcia zębów, po stopniu zrośnięcia ( zwapnienie) kości klinowej.

METODY OKREŚLANIA WIEKU U ZWIERZĄT:

-Metoda histologiczna: wykorzystuje się słoje przyrostu rocznego w cemencie zęba.

- po szablach i fajkach u dzika.

-metoda Eidmanna: wykorzystuje się tzw. proces tworzenia się zębiny wtórnej w kanale zębowym.

- pomiar masy soczewki oka.

- metoda Mitchella: pomiędzy korzeniami zębów trzonowych i przedtrzonowych odkładają się coroczne warstwy cementu (+ zęby mleczne).

-metoda Sztrocha (zając).

-metoda na podstawie kostnienia kości sitowej.

-metoda Hakego: wiek ocenia się na podstawie wyglądu możdzeni.

OKREŚLANIE WIEKU JELENIA- PRZYŻYCIOWE; -według kąta ustawienia siekaczy, metoda Eidmanna, na podstawie zużycia zębów, wg. Kształtu siekaczy.

INWENTARYZACJA ZWIERZĄT:

ZALEŻNOŚCI: - nie liczy się osobników na całej powierzchni tylko wybiera się powierzchnie próbne (reprezentatywne), które stanowią 10% powierzchni inwentaryzowanej.

- powinno się corocznie liczyć zwierzęta na tych powierzchniach, żeby wyniki były porównane.

- niektóre wyniki otrzymane w wyniku inwentaryzacji należy przeliczyć uwzględniając ryzyko błędu.

METODY INWENTARYZACJI:

1). METODA CAŁOROCZNYCH OBSERWACJI: obserwujemy zwierzęta przez cały rok. Metoda błędna np. spłoszenie. Nie wymaga nakładów pracy i pieniędzy.

2). METODA INWENTARYZACJI LOTNICZEJ: przeloty przez transekty samolotem, w którym są dwie osoby- obserwatorzy. Jest to metoda najdroższa.

3). METODA PRÓBNYCH PĘDZEŃ: metoda stosowana do inwentaryzacji saren; poprzez nagonkę.

4). METODA TROPIEŃ; polega na tym, że wykonuje się ją po opadzie śniegu (nie po pierwszym) i jest to liczenie tropów zwierząt, które weszły i wyszły do danego oddziału.

5). METODA AKTYWNYCH TROPIEŃ: polega na przejściu obserwatora przez oddział leśny wężykiem i wypłoszeniu zwierząt i obchodzi go dookoła licząc tropy zwierząt wychodzących z tego oddziału (tą metodą nie liczy się jeleni i dzików).

6). METODA ODŁOWÓW I POWTÓRNEGO ZNAKOWANIA: odławia się pewną część populacjina danym terenie, oznakowuje i wypuszcza się je do łowiska. Następnie wykonuje się obserwację.

N=

N- liczba osobników

M- liczba zwierząt odłowionych, oznakowanych i wypuszczonych do łowiska

n- liczba obserwacji

x- liczba obserwowanych zwierząt oznakowanych.

Jest to metoda droga.

7).TAKSACJA PASOWA: stosowana do liczebności zajęcy i kuropatw. Polega na tym, że na mapie obwodu wyznacza się pas taksacyjny szerokości 100m, a długość jego żeby stanowiła ok.10% tego obwodu.

SUKCESJA: zmiany w biocenozie występujące na danym terenie, począwszy od początkowego stadium kolonizacji (inicjalne) aż do stabilnego zespołu końcowego. Na przebieg sukcesji wpływa wiele czynników: klimat i zmiany przynoszone przez kolonizujące organizmy.

Sukcesji towarzyszy następowanie po sobie określonych zespołów roślin i zwierząt.

Sukcesja pierwotna: dotyczy terenów nie zajętych uprzednio przez żadną biocenozę. Ekosystem powstaje od nowa na nie zajętym terenie. Gatunki, które następują po sobie zmieniają środowisko przystosowując się do nowych gatunków.

Sukcesja wtórna: dotyczy terenów wcześniej zajętych przez inną biocenozę, która została zniszczona.

Modele sukcesji:

1. Klasyczny: przyjmuje liniowy charakter zmian, jeden gatunek ułatwia wkroczenie drugiemu.

2. Hamowanie: ten gatunek, który zajął

Pierwsze środowisko może ograniczać pojawienie się nowych gatunków.

3. Tolerancji: na wymianę gatunku nie mają wpływu wcześniejsi kolonizatorzy, lecz gatunki występujące później, które mają mniejsze wymaganie glebowe.

4. Kolonizacji losowej: polega na losowym przezywaniu osobników.

ROZRODCZOŚC: cechy specyficzne dla gatunku i populacji. Zdolność populacji do wzrostu dzięki wydawaniu nowych osobników.

Cechy rozrodczości:

-długość ciąży: w czasie niekorzystnych warunków ciąża może być przenoszona o kilka dni

-liczba młodych w miocie: uwarunkowana genetycznie i wiekiem samicy, kondycją samicy

-wiek osiągnięcia dojrzałości rozrodczej: zależy od gatunku i może się przesunąć w wyniku złej kondycji samicy.

-poten. rozrodczy: zależy od struktury wiekowej, od liczby młodych w populacji. Im większa śmiertelność tym większy rozród młodych.

Maxymalna (fizjologiczna): teoretyczna max. liczba osobników, jaką moglibyśmy uzyskać w warunkach idealnych, które nie są osiągalne w łowisku otwartym.

Ekologiczne (rzeczywista): ilość potomstwa uzyskana od 1 samicy lub 100 samic. wyrażamy ją w %.

ŚMIERTELNOŚĆ: proces prowadzący do obniżenia liczebności populacji. Uzależnione od wieku zwierząt, największa śmiertelność u młodych, (bo nie posiadają osłony termoizolacyjnej). Zwierzęta te są podatne na warunki klimatyczne.

Czynniki: środowisko, drapieżnictwo, pasożytnictwo, u ptaków wiąże się z utratą piskląt.

PRODUKTYWNOŚĆ:

*pierwotna: szybkość, z jaką producenci przekształcają energię promieniowania słonecznego w procesie fotosyntezy lub źródła energii

brutto: ilość materii organ. zsyntetyzowanej przez producenta w jednostce czasu.

netto: część energii wbudowana w org. producenta do następnego poziomu troficznego.

*wtórna: szybkość przyswajania materii i energii przez konsumentów.

brutto: ilość materii org. skumulowanej przez konsumenta.

netto: część materii która jest wbudowana we własne struktury i przechodzi do następnego poziomu troficznego.

NASIENNICTWO: dział hodowli lasu, którego zadaniem jest zbiór i ocena jakości nasion, prawidłowe przechowywanie materiału siewnego oraz racjonalne nim gospodarowanie.

---