PRAWO AUTORSKIE

 Prawo autorskie - ogół praw przysługujących autorowi utworu, upoważniających go do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści.
Utwór - przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
W szczególności, wyróżnia się następujące utwory:
- wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
- plastyczne,
- fotograficzne,
- muzyczne i słowno-muzyczne,
- audiowizualne (w tym wizualne i audialne)
- lutnicze,
- wzornictwa przemysłowego,
- architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
- sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne.

 Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Pojęcia związane z utworem:
- Utwór opublikowany - utwór, który za zezwoleniem twórcy został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie
- Opublikowanie równoczesne utworu - opublikowanie utworu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą w okresie trzydziestu dni od jego pierwszej publikacji
- Utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został udostępniony publicznie


Autorskie prawo osobiste - jest prawem "ojcostwa utworu" i obejmuje przede wszystkim prawo autora do wiązania z dziełem jego nazwiska. Prawo to nigdy nie wygasa i jest niezbywalne (nie można się go zrzec ani przenieść na inną osobę).

Autorskie prawa majątkowe - zespół uprawnień, jakie przysługują twórcy (albo w określonych przypadkach wydawcy lub producenta) utworu, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii ekonomicznych tych uprawnień.

Czas trwania autorskich praw majątkowych
- Cały czas życia twórcy i 70 lat po jego śmierci,
- Jeżeli twórca nie jest znany - 70 lat od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu.

Jeżeli z mocy ustawy autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca:
- 70 lat liczy się od daty rozpowszechnienia utworu,
- Gdy utwór nie został rozpowszechniony - 70 lat od daty ustalenia utworu; 
- 50 lat w odniesieniu do nadań programów RTV (licząc od roku pierwszego nadania);
- 50 lat w odniesieniu do sporządzania i korzystania z fonogramów i wideogramów (licząc od roku sporządzenia)

 

PRAWO PATENTOWE
Patent - prawo wydane osobie fizycznej lub prawnej do zabronienia innym osobom fizycznym lub prawnym zarobkowego bądź zawodowego użytkowania danego wynalazku (będącego przedmiotem patentu).
Wynalazek - nowe rozwiązanie techniczne, najczęściej poprzedzone przez pomysł. Według prawa patentowego wynalazek to, poddające się ścisłej definicji prawno-technicznej, unikalne rozwiązanie techniczne, dotychczas nieopatentowane.

 Formalne kategorie wynalazków:
Z punktu widzenia prawa własności przemysłowej wynalazki dzielą się na następujące kategorie:
- Sposób - rozwiązanie określone jako ciąg etapów przebiegających w uporządkowanej kolejności wraz z warunkami, w których one przebiegają.
- Urządzenie - rozwiązanie określone wzajemnym usytuowaniem i połączeniem poszczególnych elementów tworzących łącznie przestrzenną całość.
- Produkt (wytwór) - rozwiązanie określone zestawem składników o odpowiednio określonych własnościach fizykochemicznych i zawartości ilościowej.
- Nowe zastosowanie znanej substancji.

Aby wynalazek mógł zostać opatentowany, musi spełniać trzy kryteria:
- Kryterium nowości - wynalazek jest uważany za nowy, jeżeli przed datą jego pierwszego zgłoszenia w urzędzie patentowym (bądź wystawienia na uznanej wystawie) informacje o nim nie były nigdzie potencjalnie dostępne dla każdego.
- Kryterium przemysłowej stosowalności (charakteru technicznego) - oznacza, że wytwór lub sposób będący wynalazkiem może być faktycznie uzyskany lub technicznie realizowany w sposób powtarzalny. Wynalazek nie musi być przy tym wcale efektywny czy użyteczny.
- Kryterium poziomu wynalazczego (nieoczywistości) - Oznacza, że wynalazek nie wynika w sposób oczywisty z aktualnego stanu wiedzy. Na przykład: 
              - stanowi element zaskoczenia dla znawcy,
              - jest rozwiązaniem problemu dotąd bezskutecznie podejmowanego,
              - zaspokaja nową (nieuświadomioną) potrzebę społeczną,
              - umożliwia zwiększenie efektywności,
              - umożliwia osiągnięcie szczególnego, nieoczekiwanego efektu, etc.

Jeżeli wynalazek nie cechuje się poziomem wynalazczym, a należy do kategorii urządzeń może uzyskać ochronę w formie prawa ochronnego na wzór użytkowy.

Kryterium pomocniczym, jest także kryterium dostatecznego ujawnienia - możliwości technicznej realizacji wynalazku na podstawie informacji zawartych w jego opisie i na rysunku bez dodatkowego wysiłku twórczego.
Dokument patentowy
Zgłoszenie patentowe publikowane jest przez urząd patentowy po upływie 18 miesięcy od daty pierwszeństwa do uzyskania patentu.
Zgłoszenie obejmuje następujące elementy:
- stronę tytułową - zawiera dane bibliograficzne i skrót opisu,
- opis wynalazku i rysunek (jeżeli jest konieczny) - przedstawia szczegółowo wynalazek wraz z przykładami jego wykonania i stanowi wykładnię dla zastrzeżeń patentowych,
- zastrzeżenia patentowe - określają zakres ochrony patentowej.

Po przyznaniu patentu zostaje on wpisany do (jawnego) rejestru patentowego prowadzonego przez urząd patentowy.

Ograniczenia ochrony patentowej
Uprawniony z patentu nie może zabronić:
- korzystania z wynalazku, który znajduje się w kraju ochrony przejściowo (tzw. przywilej komunikacyjny)
- korzystania z wynalazku z uwagi na ważny interes państwowy (za wynagrodzeniem)
- korzystania z wynalazku dla celów badawczych i doświadczalnych
- wykonania leku, (który stanowi wynalazek) w aptece na podstawie recepty
- korzystania z wynalazku osobie, która w dobrej wierze korzystała z wynalazku, w dacie jego pierwszeństwa - może ona z niego nadal bezpłatnie korzystać w swoim przedsiębiorstwie w tym samym zakresie, w jakim korzystała do tej pory (tzw. prawo uprzednio używającego),
- korzystania z wynalazku we własnym zakresie (w celach niezarobkowych).

Data pierwszeństwa - jest datą dokonania pierwszego prawidłowego zgłoszenia o udzielenie patentu na wynalazek, zgłoszenia wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego lub znaku towarowego. Zgłoszenie takie daje zgłaszającemu prawo do korzystania z prawa pierwszeństwa przy dokonywaniu takiego samego zgłoszenia w innych państwach w terminach:
- 12 miesięcy dla zgłoszenia wynalazku lub wzoru użytkowego, 
- 6 miesięcy dla wzorów przemysłowych i znaków towarowych. 

Wskutek prawa pierwszeństwa, takie samo zgłoszenie dokonane przez tego samego zgłaszającego, po dacie pierwszeństwa w w/w terminach, w innych państwach, nie może być unieważnione przez fakty zaistniałe w międzyczasie (np. przez inne zgłoszenie) tzn. między datą pierwszeństwa a datą jego zgłoszenia w innym państwie. 

 Wzór użytkowy - nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy i zestawienia przedmiotu o trwałej postaci (użyteczność takiego rozwiązania wyraża się możliwością osiągnięcia celu mającego praktyczne 

Znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobu o cechach wzoru użytkowego).

Na wzór użytkowy udzielane jest prawo ochronne (6 lub 10 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym), które upoważnia właściciela do wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze kraju.

Wzór przemysłowy - nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych." (np. kształt naczynia, meble, glazura, itp.).

Znak towarowy - niepowtarzalna nazwa, fraza, symbol, logo, projekt, obraz lub motyw użyty przez przedsiębiorstwo podczas kampanii reklamowych w celu uzyskania jednoznacznej identyfikacji swoich towarów lub usług wśród konsumentów.

 W większości krajów świata znak towarowy można zarejestrować w urzędzie patentowym, dzięki czemu inne osoby nie mogą go legalnie wykorzystywać bez zgody właściciela. W tekstach i reklamach często widzi się symbol ™ obok napisu lub obrazka, który jest uważany przez firmę za jej znak towarowy, lub symbol ® oznaczający, że znak został zarejestrowany w odpowiednim rejestrze znaków handlowych.

Maksymalny czas ochrony:
- Patenty na wynalazki (ochr. 20 lat) wyjątki np. leki
- Wzory użytkowe (10 lat od daty zgłoszenia)
- Wzory zdobione (5+5 lat)
- Znaki towarowe (10+10+10...)
- Prawa do rejestr. (25 lat)
- Topografia ukł. scalonych (10 lat)
- Oznaczenia geograf. (ochr. bezterminowa)
- Wzór przemysłowy (25 lat)

 
PYTANIA I ODPOWIEDZI
1.       Czy autor może korzystać z opracowania?
Opracowania są chronione prawami autorskimi; można opracowywać, przerabiać dowolny utwór
(poza bazą danych) bez zgody autora utworu pierwotnego na własny użytek, natomiast należy mieć pozwolenie na rozpowszechnianie takiego opracowanego utworu.
2.       Ile patentów można dostać na jeden produkt?
Każdy produkt może zostać opatentowany wiele razy w różnych urzędach patentowych. Zbiór patentów na ten sam wynalazek udzielonych prze różne urzędy patentowe tworzy tzw. rodzinę patentów.
3.       Czym rożni się wzór przemysłowy od użytkowego?
Prawo ochronne (10 lat) wzoru użytkowego dotyczy kształtu, budowy i zestawienia o trwałej postaci produktu, natomiast prawo z rejestracji (25 lat) chroniące wzór przemysłowy dotyczy ochrony wyglądu, estetyki a nie budowy.
4.       Czy naśladowanie wynalazków jest czynem nieuczciwej konkurencji?
Ustawa o czynach nieuczciwej konkurencji mówi, że naśladowanie cech funkcjonalnych produktu nie jest czynem nieuczciwej konkurencji, natomiast czynem takim jest skopiowanie zewnętrznej formy produktu.
5.       Podaj 2 przykłady, kiedy urząd patentowy udzieli patentu na produkt wiedząc, że nie jest on nowością.
A) prawo pierwszeństwa (pierwszego prawidłowego zgłoszenia) (pytanie nr 9)
B) prawo pierwszeństwa z wystawy - organizator wystawy, na której pokazany jest produkt i jego działanie musi zgłosić charakter tejże wystawy w Urzędzie Patentowym RP, każdy producent ma 6 miesięcy na zgłoszenie produktu do urzędu od dnia wystawy

6.       W jakich okolicznościach prawo do wynalazku przechodzi na osobę trzecią?

Prawo do wynalazku przechodzi na osobę trzecią w przypadku, gdy udzielona jest licencja. Licencjobiorca nie przejmuje praw własności. Umowa przenosząca prawa musi mieć formę pisemną, musi być również dwustronna (forma umowy - 2 podpisy). Nabywane są prawa do utworu, do opracowań, a także innych pól eksploatacji.

7.       Kiedy można produkować jakiś produkt opatentowany, aby urząd nie mógł się przyczepić?

Można produkować przedmiot będący pod ochroną prawa patentowego, jeżeli produkt ten nie będzie stosowany w celach zarobkowych, zawodowych i nie będzie wprowadzany do obrotu. (Patent obejmuje cele zarobkowe(wytwarzanie/stosowanie i wprowadzenie do obrotu) jak i zawodowe)

8.       Czy prawa do wynalazku i prawa autorskie przechodzą na pracodawcę?

Pracodawca, z chwilą przyjęcia utworu od pracownika nabywa autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron, chyba, że umowa o pracę stanowi inaczej. (Pracodawca i pracownik mogą, zatem w inny sposób ukształtować autorsko-prawne aspekty korzystania przez pracodawcę z utworów pracownika - twórcy. Brak uregulowań w umowie o pracę w zakresie autorskich praw majątkowych oznacza, że z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabył do niego autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.) Należy podkreślić, że pracodawca nabywa jedynie autorskie prawa majątkowe do utworu, który pracownik stworzył gdyż to należało do jego obowiązków (zadań).

9.       Prawo pierwszeństwa - wyjaśnij pojęcie?

Zgodnie z postanowieniami konwencji paryskiej każdy, kto dokonał prawidłowego zgłoszenia wynalazku w jednym z państw Konwencji, otrzymuje 12-miesięczne prawo pierwszeństwa, pozwalające mu na zgłoszenie tego samego wynalazku w tym okresie w innym państwie Konwencji bez obawy, że ktoś zrobi to wcześniej, opublikuje wynalazek bądź naruszy prawo pierwszeństwa w inny sposób.

1.       Co to jest patent? 
- Prawo wyłączne do stosowania wynalazku w celu zarobkowym i zawodowym.
2. Na czym polega wyczerpanie prawa patentu?
-Jeżeli wprowadzimy egzemplarz do obrotu to dalsza kontrola jest niemożliwa 
3. Jakie są osobiste prawa autorskie?
-Oznaczone nazwiskiem, możemy mięć nadzór, decydujemy o pierwszym wydaniu..
4. Ile wynalazków można nabyć na patent?
-Ile się chce tylko musza być ze sobą powiązane
5. Uzywacz uprzedni
- ktoś, kto produkował lub przygotowywał produkcje zanim ktoś inny zgłosił patent
6. Pierszenstwo konwencyjne- do 12 miesięcy od daty zgłoszenia patentu mamy pierszenstwo zgłoszenia w innych krajach
7. Pierszenstwo z wystawy
- można zwrócić się do organizatora wystawy o wydanie zaświadczenia i wtedy można zgłosić później patent do 6 miesięcy
8. Jakie rozwiązania możemy zgłosić, jeśli nie ma nowości?
-Znak towarowy, wzór przemysłowy(do 12 miesięcy), pierszenstwo z wystawy
9. Czy program komputerowy jako wynalazek przechodzi na zlecającego?
-Tylko w ramach stosunku pracy
-w prawie patentowym: w stosunku pracy lub jakiejś innej umowy
10. Jakie wymogi musi mięć program komputerowy żeby dostać patent?
-Takie jak wynalazek( nowość, poziom wynalazczy, rozwiązanie techniczne
11. Wynalazek a wzór użytkowy
-wynalazek musi być oczywisty, na 20 lat a wzór nie musi być oczywisty na 10 lat i wzór ma konkretne rozwiązanie
12. Ile kopii można mieć programu komputerowego?
-jedna, bezpieczeństwa

---