Slany teksty, socjologia, Socjologia Ludności


Okólski Demografia

1. SIATKA LEXISA

Podstawowy graficzny instrument analizy zjawisk demograficznych obserwowanych w OKREŚLONEJ POPULACJI (lub subpopulacji) w danym PRZEDZIALE CZASU oraz zjawisk obserwowanych w określonej kohorcie.

Graficzne przedstawienie:

Zbiór jednakowo od siebie oddalonych prostych prostopadłych na osiach współrzędnych - linii wieku i linii obserwacji. Oś rzędnych (x) (pionowa) - rzeczywiste zaawansowanie (wiek) danego zjawiska demograficznego (lata życia, długość stażu małżeńskiego itp.). Oś odciętych (t) (pozioma) - czas kalendarzowy, w jakim obserwuje się stan tego zjawiska.

Umożliwia śledzenie losów danych kohort, porównywanie ich zachowań oraz określanie wpływu ich zróżnicowania na intensywność zjawisk demograficznych mierzonych w określonych przedziałach czasu. Służą temu proste wyprowadzone pod kątem 45 stopni do osi (t) zwane liniami życia. Punkty na tych liniach to zdarzenia demograficzne, które dotyczyły osoby w danym wieku (współrzędna na osi x), wystąpiły w określonym momencie (współrzędna na osi t) i zarazem należały do określonej kohorty (punkt początkowy danej linii życia). Początek określonego zjawiska demograficznego w odniesieniu do danej osoby znajduje się w punkcie przecięcia linii życia (tej pod kątem 45 stopni) z osią odciętych (poziomą osią t).

Konstruowane czworoboki za pomocą linii życia, wieku i obserwacji odzwierciedlają zbiorowości zdarzeń demograficznych w jednostce czasu kalendarzowego (trzy rodzaje zbiorowości zdarzeń demograficznych).

2. MIGRACJE

MIGRACJE - wędrówki, ruch mechaniczny ludności, element i podstawowa forma mobilności przestrzennej. Przemieszczenia terytorialne związane ze względnie trwałą zmianą miejsca zamieszkania, czyli na czas nie krótszy niż z góry ustalony (w różnych krajach są to zazwyczaj 3 miesiące, w Polsce - 2).

Są to złożone wieloetapowe procesy podlegające zmianom w czasie.

PODZIAŁ MIGRACJI wg

Migracje międzynarodowe (zagraniczne): emigracja i imigracja - zagraniczny odpływ/napływ o charakterze długookresowym (np. pobyt w kraju przez min. Rok) lub osiedleńczym.

DWOISTY CHARAKTER MIGRACJI

1. Ciągły ruch ludzi w przestrzeni społeczno-geograficznej

2. Prowadzą do nierównomiernego w skali terytorialnej kumulowania się bądź ubytku ludności

Stąd:

1. Analiza strumieni migracyjnych - odpływ ze wsi do miast, powrotny napływ z zagranicy itd. W jednostce czasu - chodzi o liczby

Migracja netto - salda migracji - różnica między wielkością napływu a odpływu

Ruchliwość ludności - obrót migracyjny - suma wielkości napływu i odpływu

2. Analiza zasobu (stanu) migrantów - osób, które w danym momencie zamieszkiwały w określonej jednostce terytorialnej i nie urodziły się w niej lub napłynęły do niej w określonym czasie.

ZNACZENIE MIGRACJI

HISTORIA MIGRACJI

W czasach przedkapitalistycznych charakter zbiorowy, cykliczność migracji, silnie związane z czynnikami przyrodniczymi - unikanie klęski nieurodzaju, lecz także zniewolenia, prześladowań, eksterminacji przez inne grupy, dążenia do zdobycia panowania nad innymi grupami i ich terytorium.

WSPÓŁCZESNE MIGRACJE

Początki: migracja ze wsi do miast w zachodniej Europie pod wpływem industrializacji i urbanizacji oraz przejścia demograficznego. Rozprzestrzeniło się na całą Europę i na inne kontynenty, zbiegło się z kolonizacją i zaludnieniem dziewiczych obszarów kuli ziemskiej (Ameryka, Syberia), z reguły indywidualne wędrówki. ok.. roku 1800 ok. 3% populacji światowej mieszkało w miastach.

Międzynarodowe przepływy ludności o charakterze osiedleńczym - do II WŚ głównie mieszkańcu Europy przenosili się na inne kontynenty. W wieku XX nasiliły się migracje pod wpływem zaburzeń politycznych - migracje uchodźców - wysiedlenia i przesiedlenia na tle narodowym, etnicznym. Najpierw w pd-wsch Europie (wojna bałkańska), okres międzywojenny itd. Także międzynarodowe migracje pracownicze (wyjazdy do pracy za granicę, tu już chyba każdy wie ocb).

3. POLITYKA LUDNOŚCIOWA

Polityka ludnościowa - zagadnienia dot. Postawy państwa i jego oddziaływania na zjawiska związane z liczbą i wzrostem ludności, rzadziej jej cechami strukturalnymi. Dąży się do zrównoważenia zasobów ludnościowych poszczególnych państw z ich potencjałem materialnym, finansowym i technologicznym. Chodzi tu o kontrolę wzrostu demograficznego - programy planowania rodziny, regulacja urodzeń.

Należy sformułować cele tej polityki, następnie te cele porównać ze stanem rzeczywistym zjawisk demograficznych. To pozwoli na określenie, czy polityka ma być pasywna czy aktywna (wymagająca podjęcia działań). Należy ocenić, czy planowane zadania są wykonalne, a jeśli tak, to za pomocą jakich instrumentów i za jaką cenę.

Osłabienie tempa wzrostu demograficznego można osiągnąć poprzez obniżenie rozrodczości lub osłabienie imigracji netto/wzmocnienie emigracji netto.

Polityka ludnościowa stanowi złożony przedmiot analityczny i praktyczny. Najsilniej związana jest z polityką socjalną.

PODSUMOWUJĄC: polityka ludnościowa polega na celowym oddziaływaniu bądź braku oddziaływania państwa na zasoby, struktury lub procesy demograficzne. Cel tej polityki jest zazwyczaj zintegrowany z celami innych polityk państwa bądź podporządkowany którejś z nich (nadrzędny wobec którejś z nich). Istotą celu polityki ludnościowej jest osiągnięcie pożądanego stanu danego zjawiska.

Podjęcie polityki ludnościowej ma sens jedynie, gdy jest ona skuteczna. Większość czynników ograniczających jej skuteczność nie zależy od wiedzy demograficznej (zmienność preferencji politycznych, zmiany dostępności zasobów itd.). Stosuje się dwie grupy instrumentów: bezpośrednie (normy, najczęściej prawne, zakazujące bądź nakazujące określone zachowania) lub pośrednie (pewne bodźce - gratyfikacje finansowe, rzeczowe, symboliczne - zachęcające bądź zniechęcające do pewnych zachowań oraz instrumenty zmian strukturalnych, np. w oświacie). Długotrwała praktyka polityki ludnościowej w wielu krajach dowodzi, że jej skuteczność jest niska.

4. PRZEJŚCIE DEMOGRAFICZNE

Historyczny proces zmian -> reprodukcji ludności związany z modernizacją społeczeństw. Koncepcja reprodukcji ludności, wg której zachowania reprodukcyjne adaptują się względem środowiska: niemożność kontrolowania środowiska wymuszała najwyższą fizjologicznie rozrodczość (nadmiar ludności w stosunku do wydolności np. żywieniowej, był usuwany poprzez katastrofy umieralności - z głodu, choroby zakaźne itd.). W społeczeństwach, które nauczyły się kontrolować środowisko (takie, które przeszły przejście) nie spotyka się katastrof umieralności, więc zachowanie równowagi wymaga dostosowania rozrodczości do znacznie mniejszej umieralności.

5. NUKLEARYZACJA RODZINY?

Rodzina nuklearna = sami rodzice lub + ich nieletnie dzieci

Już Parsons uznawał to za tendencję nowoczesnego społeczeństwa

Davis zauważył związek ewolucji form rodziny z silnym spadkiem liczby potomstwa

Nuklearyzacja

Krystyna Slany, Socjo-demograficzne aspekty syndromu opóźniania i jego konsekwencje dla polityki społecznej

DEMOGRAFICZNE ASPEKTY “SYNDROMU OPÓŹNIANIA”

W Polsce obserwuje się zmiany w typach rodzin - przechodzenie od homogenicznego do heterogenicznego modelu rodziny

Zawieranie małżeństw

Przyczyna: spadek intensywności formowania małżeństw w wieku 20-29 lat. W 2004 34% mężczyzn zawarło związek małżeński przed 24, w 1990 54%; dla kobiet: 56% i 74%. Średni wiek zawierania małżeństw szybko się podnosi, w 2004 wyniósł dla mężczyzn 26,7 lat, dla kobiet 24,7.

Liczba urodzeń spada dramatycznie mimo wyżu z lat 70 i baby boomu początku lat 80. W roku 1990 liczba urodzeń - niemal 550 000, w 2004 - 356 100 (spadek o 36%).

Przeciętna Polka rodzi 1,23 dziecka (współczynnik TFR), w 1990 to było 2,04.

Obniżenie płodności wynika ze zmian wzorca płodności

W 1990 co 16 dziecko było bękartem, w 2004 co 6 -> wzrost odsetka urodzeń pozamałżeńskich - w 2004 17,1%, w wielkich miastach ponad 21%; w 1990 6,2% -> życie w związkach kohabitacyjnych. Zaobserwowano wzrost odsetka panien i kawalerów, ale mogą pozostawać w kohabitacie, nie muszą być singlami.

Paradoks: badania socjologiczne wskazują, że wartości rodzinne i posiadanie dzieci są niezwykle ważne dla Polaków, badania demograficzne ukazują, że deklaracje Polaków są niezrealizowane. Funkcje i struktura rodziny muszą być spójne z wymogami społeczeństwa - kapitalizm spowodował wzrost nierówności społecznych i masowe bezrobocie, które powoduje kryzys małżeńskości, prokreacji i opóźnienie wchodzenia w dorosłość.

SPOŁECZNE ASPEKTY “SYNDROMU OPÓŹNIANIA”

Dotyczy młodych ludzi:

Jest to wynik zinstytucjonalizowanej indywidualizacji lub wymóg refleksyjnej ponowoczesnej tożsamości zorientowanej na racjonalne, indywidualistyczne wybory PRZECIWSTAWNE społeczeństwom tradycyjnym. To nowe, masowe zjawisko, konsekwencją opóźnianie wejścia w społeczną dorosłość (podejmowanie pracy i stabilizacja życia małżeńsko-rodzinnego).

Etapy osiągania niezależności, dorosłości:

Każdy z tych etapów powinien być zakończony przez parę młodych ludzi, zanim podejmą decyzję o stabilnym związku. Potem pojawiają się decyzje co do celów prokreacyjnych.

Syndrom opóźniania wywiera negatywny efekt zwrotny na decyzje i zachowania prokreacyjne oraz załamanie systemu zabezpieczeń społecznych opartych na transferze międzygeneracyjnym (emerytury itd.).

Odkładanie decyzji o posiadaniu dzieci prowadzi do bezdzietności bądź zmniejszania planowanej ich liczby. Niewypełnianie zadań prokreacyjnych może w późniejszym wieku powodować problemy zdrowotne i problem praca-wychowanie dzieci. Odnotowuje się wzrost świadomości kosztów posiadania dzieci. Przemiany prokreacyjne to świadectwo racjonalizacji zachowań rodziców - mała rodzina, ale silna (ekonomicznie i emocjonalnie).

Negatywne konsekwencje długiej zależności dzieci od rodziców:

Polityka społeczna walcząca z syndromem:

WYZWANIA POLITYKI WOBEC RODZINY

Pytania polityki rodzinnej

Modele polityki rodzinnej



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
teksty, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
9.Zegar demograficzny 2014, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
2.Piramidy wieku - tendencje zmian, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
3.wybrane wskaźniki urbanizacji, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
przeciek, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
pytania z ustnego u Slany, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
10.Prognozy demograficzne, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
5.Demograficzny portret rodziny, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
2.Struktura ludności według wieku - wskaźniki, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
10.Polityka ludnościowa, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
8.umieralność, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
3.Struktura ludności według stanu cywilnego, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
9.migracje, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
3.urbanizacja - mapa, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
4.Struktura społeczno-ekonomiczna ludności - wybrane wskaźniki, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności.
socjologia ludności wykłady uj fresh przedswiateczny, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
7. rozrodczość, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany
3.Struktura ludności według poziomu wykształcenia, SOCJOLOGIA UJ, Socjologia ludności. UJ. Slany

więcej podobnych podstron