II część
1.Główny hormon w regulacji cyklu rujowego -
GnRH-główna rola w reprodukcji. Główny hormon w cyklu rujowym. GnRH to główny hormon regulujący cykl rujowy i produkowany w podwzgórzu, pobudza wydzielanie FSH z przysadki. FSH pobudza dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych, które produkują estrogeny. Gdy estrogeny osiągną odpowiedni poziom, działają hamująco na wydzielenie FSH przez przysadkę na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Tuż przed owulacją dochodzi do wyrzutu LH z przysadki w wyniku czego dochodzi do powstania ciałka żółtego, produkuje ono progesteron.
2.Ile trwa ruja? Krowa4-24(18)h Świnia48-72h Owce 3-84(24-36)h Kozy ok. 36h Klacz3-9(5)dni Kotki 4-10dni(do 21) Suki 2-12dni
3.Kiedy jest owulacja?
KALCZ 24-48h przed zakończeniem rui
KROWA 30-35(24-30)h od początkowych objawów rui
ŚWINIA ok. 43h od początku rui, z wahaniami od 35-55h
OWCE 20-40h od pocz obj rui
KOZY 30-36h od obj rui
SUKI 2-3dzień rui 36-48h po piku LH.
KOTKI owulacja prowokowana, zwykle po 27h od krycia
4.Fazy cyklu płciowego u suki: proestrus; estrus; metoestrus; anoestrus
5.Gonadoliberyny naturalne i syntetyczne: Busereliny: Burselin Animedica; Receptal(octan busereliny); lutal Gonadoreliny: Supergestran(LH-RH o punkt dział); Depherelin; Dirigestran;Fertagyl.
6.Zwierzęta sezonowo poliestralne: klacz, owca, bydło, koza, kotka, fretki
7.Co to jest anoestrus: jest to okres spoczynku płciowego ( brak pęcherzyków i ciałek żółtych na jajniku), brak aktywności jajników.
8.Preparaty do blokowania estrus: octan medroksyprogesteronu.
9.Krótkodziałające preparaty antykoncepcyjne u kotek: medroksyprogesteron Rovera tabl, octan megestrolu Pillkan 5 i 20 tabl, poligestron Delvosteron tabl.
10.Definicja torbieli u krowy-Torbiele jajnikowe(cysters variorum) przetrwałe pęcherzyki jajnikowe z obumarłą komórką jajową o średnicy większej niż 2,5cm utrzymujące się na 1 lub obu jajnikach przez okres przynajmniej 10dni.
11.Leczenie przetrwałego ciałka żółtego u klaczy-ciałko żółte przetrwałe stwierdza się gdy czas występowania ciałka żółtego przekracza okres 14-16-20dni. Często jest to 30-90dni. Do pojawienia się go może dojść w: ciąży urojonej(resorpcja zarodków, zap bl śl macicy, bez wyraźnej przyczyny).Objawy: brak rui, mała aktywność tworzenia pęcherzyków jajnikowych, szyjka typowa dla diestrus(centralnie blada),pochwa sucha blada, obecność ciałka żółtego w kilkukrotnym badaniu USG, progesteron >1ng/ml (wykluczona ciąża)Leczenie: podawanie PGF2alfa(nie działa w pierwszych 5 dniach cyklu),zwęża oskrzela(ostrożnie przy astmie) po ok. godz od podania wyst poty. Przy braku efektów powtórne podanie po 8-9-12dniach, dodatkowo można podać hCG.
12.Podział endometritis chronica u krów:
1. Endometritis catarrhalis chronica simplex (E1)lekko mętny, obfity wyciek.
2. Endometritis catarrhalis chronica mucopurulenta (E2)obfity wyciek śluzowo-ropny z powiększonej macicy.
3. Endometritis chronica purulenta (E3) okresowe wycieki tzw. białe upławy, dużo ropy na zew.
4.Pyometra (E4) ropna wydzielina w macicy, atonia, ściany powiększone, czopy ropne, chełbotanie.
13.Endometritis sica- suche zapalenie błony śluzowej macicy: brak wypływu, tylko odczyn zapalny dot. bł śluzowej, może być beztlenowcowe, występ. u klaczy
14.Endometrosis- klacz- zwyrodnieniowe zaburzenie bł śl. macicy, bez obecności stanów zap. Uszkodzenia mają charakter: zwłóknień, zastojów limfy, zrostów wewnątrz macicy, cyst endometrialnych
15.Uro-, pneumovagina, perimetritis- co to-
Urovagina-zaleganie moczu w pochwie na skutek źle wygojonego skaleczenia pierścienia błony dziewiczej. Pneumovagina-zaleganie powietrza w pochwie.
Perimetritis-zapalenie błony surowiczej macicy.
Parametritis-zapalenie więzadła szerokiego macicy.
16.Preparaty do leczenia zapalenia macicy nieantybiotykowe -
Vagothyl2-4%; Rivanol; Chlorheksydyna 0,2-0,5% r-r wodny; Uterovet (ze względu na zawartość B-blokerów został wycofany z użytku u bydła i Świn)
17.Inhibina- co to-
polipeptyd, niesterydowy inhibitor FSH, produkowany i uwalniany przez kom ziarniste pęcherzyka jajnikowego dominujcego. Zapobiega poliowulacji.
18.Najczęstsze guzy u klaczy na jajniku -
guzy wywodzące się z warstwy ziarnistej są guzami hormonalnie czynnymi mogą produkować progesteron, estrogeny lub testosteron. Najczęściej występują:*gruczolak torbielowaty-z kom nabłonkowatych, często powoduje wzrost poziomu testosteronu, częste przerzuty.*gruczolakoraki-przerzuty, objawy morzyskowe *rozrodczaki-b.złośliwe, częste przerzuty, obj morzyskowe
19.Biochemia i hematologia, objawy ropomacicza -
*Hematologia-leukocytoza lub leukopenia przy długotrwałym procesie(górna granica 16-18tys) oraz przesunięcie obrazu w lewo.
*Biochemia-zwiększona aktywność AST ,ALT, wzrost stężenia bilirubiny.
20.Najprostszy sposób przyspieszania rui u klaczy -
*zastosowanie sztucznego światła(15-16h/dobę przez 2-mies 110-130Lx)
*zastosowanie GnRH(przez 28dni przy pęcherzyku ok. 3cm)
*stosowanie okresowe progesteronu lub progestagenów (przez 10-12dni)
*najlepiej terapie świetlne(164/60dni)+progestageny(12dni)=owulacja
*stosowanie gonadotropin.
21. Cicha ruja- co to i u kogo-
CICHA RUJA (ANAPHRODISIA, SUBOESTRUS)
Jest to stan, w przebiegu którego nie stwierdza się klinicznych objawów rui, lub są one bardzo niewyraźne, przy czym w pełni zachowana jest cykliczna czynność jajników.
Cicha ruja często występuje u krów wysokomlecznych. W okresie pierwszych 60 dni po porodzie, gdy u krów nie stwierdza się objawów rujowych, mogą występować ciche ruje.
Występowanie:
najczęściej w ciągu dwóch pierwszych miesięcy po porodzie,
u jałówek w okresie pokwitania,
przy pierwszej owulacji po porodzie (częstotliwość występowania zmniejsza się wraz z upływem czasu po porodzie),
częściej po wycieleniu u krów starszych niż młodszych,
u krów w okresie alkierzowym oraz zimowo-wiosennym.
22. Co jest powodem niezachodzenia krów w ciąże-
OPÓŹNIONA OWULACJA
ZARASTANIE (ATREZJA) PĘCHERZYKÓW JAJNIKOWYCH
BRAK RUI (ANOESTRUS)
APLAZJA (BRAK) LUB HIPOPLAZJA (NIEDOROZWÓJ) JAJNIKÓW
CIAŁKO ŻÓŁTE RZEKOMO CIĄŻOWE CORPUS LUTEUM PSEUDOGRAVIDITATIS
NIECZYNNOŚĆ (AFUNKCJA) JAJNIKÓW
ZAPALENIE JAJNIKÓW (OOPHORITIS, OVARITIS)
NOWOTWORY JAJNIKÓW (NEOPLASMA OVARIORUM).
TORBIELE JAJNIKOWE (CYSTES OVARIORUM
CICHA RUJA (ANAPHRODISIA, SUBOESTRUS)
ZABURZENIA RYTMU CYKLU RUJOWEGO
ZABURZENIA CZASU TRWANIA RUI
SUBFUNKCJA CIAŁKA ŻÓŁTEGO
ZAPALENIE MACICY
23.Owulacja prowokowana- u kogo - u kotek -spowodowane mechanicznym drażnieniem pochwy
24.FSH - wydzielane z przedniego płata przysadki pod wpływem GNRH produkowanego w podwzgórzu, receptory w obrębie jajnika tylko i wyłącznie na kom warstwy ziarnistej pęcherzyka Graffa. Powoduje wzrost i rozwój pęcherzyka Graffa. Wydzielanie FSH blokowane jest pod wpływem estrogenów.
25.hCG -Zadaniem jest utrzymywanie funkcji ciałka żółtego, struktury, która powstaje w jajniku, w miejscu uwolnienia komórki jajowej, a potem podtrzymywanie produkcji progesteronu.
eCG - serogonadotropina łożyskowa produkowana u klaczy w łożysku, FSH 80% LH 20%
26.HCG jest odpowiednikiem czego- 60% LH, 20 % FSH
27.Faza pęcherzykowa odpowiada jakim fazom cyklu płciowego - proestrus i estrus (?)
28.Torbiele wywoływane są-
Występowanie torbieli wskazuje na niekorzystne działanie czynników wewnętrznych lub zewnątrzpochodnych, zaburzających wydzielanie gonadotropin i hormonów jajnikowych. Torbiele jajnikowe odgrywają największą rolę podczas pierwszych 45-60 dni po wycieleniu.
W przypadku torbieli czynnych wydzielniczo (estrogeny, progesteron) obserwuje się zaburzenia cyklu. Torbiele nie zaburzają cyklu, ale rozrastając się mogą prowadzić do zaniku jajnika. W okresie poporodowym torbiele mogą spontanicznie zanikać (zwykle gdy torbiel rozwija się 20-30 dni po porodzie, czyli przed pierwszą owulacją).
Czynniki predysponujące:
uwarunkowania genetyczne (odziedziczalność 15-24%),
wysoka laktacja poporodowa,
niewłaściwe żywienie,
nadmierne karmienie paszą treściwą,
nadmierne skarmianie kiszonek bogatych w estrogeny roślinne (np. kiszonka z kukurydzy),
niedobory energetyczne,
zaburzenia metaboliczne (kwasica, ketoza),
niedobór białka, witamin i substancji energetycznych,
zaburzenia ciąży (ciąża bliźniacza) i porodu (zatrzymanie łożyska, endometritis, gorączka mleczna).
29.Nabłonek w przedsionku i pochwie właściwej-wielowarstwowy plaski
30.Preparaty do stymulacji rui u świń -estradiol (Luteowit) , GNRH (Receptal , Divigestran, Supergestran)
31.Kiedy podajemy prostaglandyny( PGF2α) -w celu wywołania poronienia, przyspieszenie porodu u dużych zwierząt, ropne zap. macicy, torbiele luteinowe, synchronizacja porodów u świń, do synchr. rui.
32.Dół owulacyjny- u kogo- klaczy
33.3 metody rozpoznawania idealnego momentu krycia u suki - 1.Bad.ginekologiczne (wywiad, Bad.zewn narz płciowych, USG , vaginoskopia) 2.Bad. i ocena sluzu pochwowego: pH, oporność ,krystalizacja śluzu. 3.Bad. cytologiczne. 4.Okreslanie szczytu LH w surowicy. 5.Określanie stężenia progesteronu.
34.Przez co produkowane jest PGF 2 α- przez błonę śluzową macicy na która wcześniej działały estrogeny i progesteron. Działa luteolitycznie (liza ciałka żółtego), zmniejsza produkcję progesteronu, otwiera szyjkę macicy.
35.Wymień zapalenia macicy u klaczy -
Endometritis.
Myometritis.
Wykrycie zapalenia macicy u krów jest łatwiejsze ze względu na wypływ z dróg rodnych, zmiany w badaniu rektalnym, problemy z zacieleniem. U klaczy objawy związane z zapaleniem macicy są słabo wyrażone (nie gromadzi się tyle płynu, aby wystąpiły upławy). Jest to związane ze znacznie mniejszymi zdolnościami sekrecyjnymi macicy klaczy (przeważają zdolności resorpcyjne). Macica klaczy ma nieswoiste oraz swoiste mechanizmy obronne:
nieswoiste: śluz wraz z lizozymem, fagocytoza, opsoniny,
skupiska grudek chłonnych syntetyzujące i uwalniające przeciwciała, zwłaszcza IgA.
Działanie systemu obronnego zależy od fazy cyklu (w rui odporność wysoka, a w fazie ciałka żółtego obniżona).
36.Co powoduje dojrzewanie pęcherzyków - FSH wydzielany z przysadki
37.Wszystkie fazy rui - Proestrus, oestrus, metaestrus, diestrus, anestrus
38.Fazy cieczki - faza przygotowawcza, faza akceptacji samca
39.Zaburzenie cyklu rujowego u klaczy
1. acyklia - brak cyklicznej aktywności jajników w sezonie rozrodczym (anoestria):
- poporodowa (ciężki poród, zatrzymanie łożyska, zapalenie macicy, przy niewykorzystaniu rui źrebięcej ok. 50% klaczy nie wchodzi w następną ruję),
- niedojrzałe płciowo i stare klacze,
- ciąża,
- sezonowe anoestrus,
- choroby przewlekłe,
- niedobory, kacheksja,
- aplazja jajników,
- guzy jajników,
- niewłaściwa eksploatacja.
2. przedłużony cykl jajnikowy. Przyczyna: ciałko zółte przetrwale
3. skrócony cykl jajnikowy:
- okresy przejściowe,
- niewydolność ciałka żółtego,
- guzy jajników, macicy,
- endometritis postanówkowe, poporodowe,
- stosowanie niektórych leków, np. NSAID,
- choroby przewlekłe,
- niedobory, kacheksja,
- niedojrzałe płciowo i stare klacze,
- niewłaściwa eksploatacja, stres.
40.Zaburzenia owulacji u bydła -
OPÓŹNIONA OWULACJA
ZARASTANIE (ATREZJA) PĘCHERZYKÓW JAJNIKOWYCH
BRAK RUI (ANOESTRUS)
APLAZJA (BRAK) LUB HIPOPLAZJA (NIEDOROZWÓJ) JAJNIKÓW
CIAŁKO ŻÓŁTE RZEKOMO CIĄŻOWE CORPUS LUTEUM PSEUDOGRAVIDITATIS
NIECZYNNOŚĆ (AFUNKCJA) JAJNIKÓW
ZAPALENIE JAJNIKÓW (OOPHORITIS, OVARITIS)
NOWOTWORY JAJNIKÓW (NEOPLASMA OVARIORUM).
TORBIELE JAJNIKOWE (CYSTES OVARIORUM
CICHA RUJA (ANAPHRODISIA, SUBOESTRUS)
41.Torbiele najczęściej u kogo a u kogo najrzadziej -Torbiele jajnikowe najczęściej występują u bydła, potem u świń, rzadziej u małych przeżuwaczy, suk i kotek, a najrzadziej u klaczy
42.Czym leczyć przetrwałe ciałko żółte -U klaczy: ciałko żółte przetrwałe: podać PGF2, a jeżeli nie zadziała - powtórzyć po 8-12 dniach.
43.Przyczyny ronień u krów-
BRUCELLOZA
CHOROBA MĘTWIKOWA
CHLAMYDIOZA
LEPTOSPIROZA
CHOROBA RZĘSISTKOWA
LISTERIA MONOCYTOGENES
ZAKAŹNE ZAKAŻENIA GRZYBICZE
WIRUSOWA BIEGUNKA I CHOROBA BŁON ŚLUZOWYCH
OTRĘT BYDŁA
ZAKAŻENIA HEMOPHILUSEM
44. Synchronizacja rui u loch: wystąpienie rui można stymulować m.in. poprzez przepędzanie, transport, bezpośredni kontakt z knurem, zmodyfikowane żywienie, stosowanie specjalnych feromonów lub preparatów wywołujących ruję. Równoczesne odstawienie prosiąt
5