Solidna podstawa domu, Budownictwo

Prawidłowo wykonany fundament to bardzo ważna część domu. To właśnie od jego wytrzymałości, stabilności i jakości wykonania zależy trwałość i bezpieczeństwo całego budynku. Dlatego podstawowa wiedza o fundamentach przyda się każdemu inwestorowi. Łatwiej będzie wtedy podjąć niektóre decyzje (np. czy dom ma być podpiwniczony) oraz dopilnować, aby prace budowlane zostały prawidłowo przeprowadzone.

Przed wykonaniem fundamentów warto udać się do najbliższej hurtowni Grupy Polskie Składy Budowlane i skontaktować się z konsultantem PSB, który może oszacować koszt ich wykonania oraz dobrać odpowiednie materiały konstrukcyjne i izolacyjne. Rodzaj i wielkość podstawy konstrukcji budynku zależy zarówno od ciężaru domu jak i od warunków gruntowych na działce. Podstawową funkcją fundamentów jest bowiem przeniesienie na grunt wszystkich obciążeń budynku. Dodatkowym bardzo ważnym elementem jest też izolacja chroniąca przed wodą i wilgocią.
Sposób posadowienia domu powinien być precyzyjnie opisany w projekcie, dlatego wykonawcy powinni stosować się do zaleceń projektanta. Zdarza się jednak, że specyficzne warunki geotechniczne zmuszają ich do zmian w projekcie. W takim przypadku prace muszą być ściśle nadzorowane przez inspektora nadzoru, który bierze pełną odpowiedzialność za ich wykonanie.

Głębokość posadowienia
Przy wyborze sposobu fundamentowania należy uwzględnić rodzaj i konstrukcję obiektu, cechy gruntu, na którym budynek będzie stawiany, oraz sposób prowadzenia robót ziemnych. Ważne jest, by prawidłowo rozpoznać warunki wodno-gruntowe terenu, na którym planowana jest budowa. Z tego powodu, przed przystąpieniem do projektowania domu, powinniśmy zlecić wykonanie odpowiednich badań geotechnicznych.
Na ich podstawie dowiemy się jaka jest głębokość zalegania wód gruntowych, jakie grunty występują na działce i w jaki sposób przebiegają ich warstwy. Jeśli nie zlecimy tych badań, powinniśmy przynajmniej zebrać informacje o notowaniach wody w danym rejonie. Powinniśmy dowiedzieć się na jakiej głębokości występuje, jakie są jej wahania w zależności od pory roku i jak zmieniał się jej stan w ostatnich latach.
Przy ustalaniu głębokości posadowienia fundamentów należy uwzględnić jeszcze inne czynniki. Trzeba ustalić głębokość i grubość warstwy nośnej czyli warstwy gruntu, znajdującego się bezpośrednio pod fundamentem, oraz sprawdzić występowanie gruntów pęczniejących, zapadowych i wysadzinowych (szczególnej uwagi wymagają torfy i inne grunty organiczne). W przypadku, gdy grunt o wymaganej nośności znajduje się poniżej projektowanego poziomu posadowienia, często najlepszym rozwiązaniem jest wymiana dolnej warstwy gruntu. Słabonośny grunt usuwa się do pewnej głębokości i zastępuje podsypką w postaci grubego piasku lub pospółki, które układa się warstwami i odpowiednio zagęszcza.
I wreszcie najważniejszy element całej układanki - głębokość przemarzania gruntu. W Polsce występuje kilka stref głębokości przemarzania gruntu (patrz mapka). Domy niepodpiwniczone powinno się posadawiać poniżej strefy przemarzania gruntu, która w zależności od regionu kraju sięga od 0,8 do 1,4 m poniżej poziomu terenu.

Przygotowanie podłoża
Prace związane z wykonaniem fundamentów należy rozpocząć od usunięcia warstwy humusu
z obszaru budowy. Humus jest częścią składową niektórych gleb, warunkującą ich urodzajność. Kolejną czynnością powinno być wykonanie wykopu. Jego wielkość i kształt zależy od rodzaju fundamentu, kształtu budynku oraz od tego czy budynek będzie podpiwniczony. Wzdłuż wykopu, wokół fundamentu należy wykonać drenaż. Jest to najpewniejszy sposób ochrony budynku przed wodą gruntową i opadową. Dzięki zastosowaniu drenażu woda gromadząca się w bezpośrednim sąsiedztwie budynku będzie odprowadzana do zbiorników wodnych lub do kanalizacji burzowej. W trakcie prac przygotowawczych trzeba dokładnie zaplanować miejsce wykonania przepustów, którymi później będą doprowadzone do domu przyłącza - woda, gaz i kanalizacja.

Rodzaje fundamentów
Materiały, z których wykonuje się fundamenty muszą charakteryzować się dużą wytrzymałością i małą nasiąkliwością. Powinny być odporne na działanie mrozu, substancji chemicznych i biologicznych. Dobieramy je zazwyczaj w zależności od rodzaju
i przeznaczenia fundamentu. Obecnie większość fundamentów wykonuje się z betonu
i żelbetu. Ściany fundamentowe można zbudować m.in. z bloczków betonowych, z bloczków keramzytowych (Optiroc).
Fundamentem najprostszym pod względem konstrukcyjnym i najczęściej wykonywanym w budownictwie jednorodzinnym jest ława fundamentowa. Jest to część budynku, znajdująca się między ścianą fundamentową a gruntem.

Jej wymiary uzależnione są od nośności gruntu i wielkości obciążenia przekazywanego z obiektu na grunt. Przekrój poprzeczny może mieć kształt prostokątny lub trapezowy. Na ławach wykonuje się ściany fundamentowe jedno-, dwu-, lub trójwarstwowe, które zwykle wznoszą się 30-50 cm powyżej terenu. Szerokość ścian najczęściej wynosi 25-50 cm i zależy przede wszystkim od sposobu ich ocieplenia oraz projektowanej grubości i rodzaju ścian nośnych.
W budynkach o konstrukcji szkieletowej, gdzie większość obciążeń przekazywanych jest przez słupy, a nie przez ściany, fundamenty buduje się w postaci stóp fundamentowych. Mogą one być betonowe lub żelbetowe i podobnie jak ławy fundamentowe mają prostokątny bądź trapezowy przekrój poprzeczny. Podstawa stopy najczęściej jest kwadratowa, choć zdarzają się też stopy w kształcie prostokąta. Wymiary i zbrojenie stóp zależą od obciążenia budynku i nośności gruntu. Przy dużych obciążeniach bardziej ekonomiczne stają się stopy żelbetowe, gdyż stopy betonowe musiałyby być wysokie.
W sytuacji budowania domu na gruntach o małej nośności możliwe jest wykonanie fundamentu w formie płyty fundamentowej. W tym przypadku dom postawiony jest na leżącej na powierzchni gruntu płycie żelbetowej. Zapewnia ona równomierne osiadanie całej budowli i rozkłada jej obciążenia na dużą powierzchnię gruntu.
Gdy płyta jest posadowiona bezpośrednio na gruncie, rezygnuje się z wykonania wykopów - wystarczy wówczas usunięcie warstwy humusu. Aby zabezpieczyć budynek przed zjawiskiem powiększania się objętości zamarzającego gruntu (tzw. wysadziny mrozowe) konieczne staje się zastąpienie warstwy gruntu rodzimego, znajdującego się w miejscu posadowienia budynku, dokładnie zagęszczoną warstwą żwiru lub tłucznia (kruszywa budowlanego, używanego na nawierzchnie i do betonu). Płytę fundamentową można pogrubić w miejscach oparcia ścian budynku. Takie rozwiązanie daje możliwość stawiania nieco szerszych ścian nośnych.

Z piwnicami
Jeśli decydujemy się na dom podpiwniczony, lepiej zaprojektować piwnice pod całym budynkiem niż tylko pod jego częścią. W budynku częściowo podpiwniczonym prowadzenie prac fundamentowych jest dużo bardziej skomplikowane, ponieważ wysokość ściany zmienia się na jej długości i powstaje niebezpieczeństwo nierównomiernego osiadania ścian.
Fundamenty domów podpiwniczonych to najczęściej ławy betonowe. To na nich wykonuje się ściany piwnicy. Jeśli obciążenia są duże a grunt słaby, trzeba wykonać ławy żelbetowe. Na ławach, najlepiej na całej ich szerokości, zawsze wykonuje się izolację przeciwwilgociową lub przeciwwodną (w zależności od posadowienia budynku) - np. Izolbet, Icopal, Foliarex, Inco-Veritas. Izolację tę później łączy się na zakład z izolacją poziomą podłogi i pionową izolacją ścian piwnic. Jeśli grunt jest wyjątkowo słaby, można rozważyć posadowienie domu na żelbetowej płycie fundamentowej. Ściany piwnic wykonuje się podobnie jak ściany fundamentowe budynków niepodpiwniczonych. Jeśli piwnica ma być nieogrzewana, można ewentualnie nie wykonywać izolacji termicznej ścian.
Fachowcy z Grupy PSB zdecydowanie odradzają wznoszenie budynku podpiwniczonego przy wysokim poziomie wód gruntowych.

Fundamenty to korzenie naszych domów. W związku z ich niezwykle istotną rolę musimy zadbać o to, by były wyjątkowo solidne. Nie wystarczy fachowy wybór właściwego rodzaju podstawy konstrukcji budynku. Trzeba też wiedzieć w jaki sposób prawidłowo zabezpieczyć fundamenty przed wodą, wilgocią i utartą ciepła.