Miłosierdzie gminy - streszczenie
Akcja noweli toczy się w II połowie XIX wieku w Hottingen, w Szwajcarii.
Tekst nosi podtytuł: Kartka z Hottingen.
Przed godziną dziewiątą rano pod kancelarią gminy zbierają się ludzie. Radca Storch nie spieszy się, wesoło rozmawia z sędzią przed kawiarnią. Nowy budynek gminy wzniosła cała społeczność i jest z niego dumna. Wygląd gmachu świadczy o gospodarności, dostatku i trosce mieszkańców o wspólne dobro.
Tłum przed kancelarią jest swobodny, zrelaksowany, rozmowny. Po wejściu do wnętrza ludzie dzielą się na zainteresowanych licytacją i gapiów. Pierwsi stoją blisko radcy, m.in. powroźnik Sprüngli, właściciel winnicy Dödöli, oberżysta z Mainau, posiadacz piwiarni Kägi Tobiasz, piekarz Lorce, ślusarz Tödi Mayer, kotlarz Kissling, ogrodnik Dörfli, wdowa Knaus. Radca żarliwie mówi o postawie chrześcijańskiego miłosierdzia i trosce gminy o starców i nędzarzy zapisanej w odpowiednich ustawach. Woźny wprowadza starego człowieka, któremu gmina chce „pomóc”. Chodzi o dofinansowanie przez urząd utrzymania starca. W istocie odbywa się licytacja, podczas której zainteresowani obniżają tę stawkę i gmina przekazuje starca temu, kto zechce najmniejszą kwotę. Ludzie nie przychodzą tu z odruchu serca, tylko z wyrachowania - po darmową siłę roboczą.
Przed oczekującymi staje Kuntz Wunderli, schorowany stary tragarz. Jest pochylony, ma drżące ręce, niesprawnie się porusza. Wokół słychać komentarze, że Kuntz do niczego się nie nadaje. Starzec stara się zrobić dobre wrażenie. Został ogolony, ubrany w pożyczone rzeczy, uśmiecha się, cierpliwie odpowiada na pytania, pokazuje zęby, wykonuje zadane ruchy. Zainteresowani bez skrupułów sprawdzają jego zdolność do pracy. Odzywają się do niego pogardliwie, kpią z jego niesprawności.
Wśród zebranych jest syn Kuntza. Stary Wunderli początkowo nie chce trafić do jego domu, ponieważ boi się nieżyczliwej synowej, ale potem zmienia zdanie - chciałby być blisko syna i wnuków. Odbywa się licytacja .Sprüngli domaga się 200 franków dotacji, co wywołuje sprzeciw radcy (musi przecież bać o interesy gminy), kolejni licytujący proponują mniejsze kwoty aż ostatecznie syn Kuntza znacznie obniża stawkę - do 60 franków. Bierze udział w licytacji, bo sam nie jest w stanie wziąć staruszka na utrzymanie, ale nie chce też, by poszedł w obce ręce do ciężkiej pracy. Zostaje przelicytowany przez ślusarza, który jednak nie chce starca, gdy orientuje się, że ubranie nie należy do niego. Żąda 200 franków. Poniżony Kuntz stoi przed ludźmi, którzy śmieją się z niego, szydzą. Kotlarz Kissling komentuje Ecce homo! (Oto człowiek! - słowa Piłata o ubiczowanym Jezusie). Licytację Kuntza rozstrzyga mleczarz Probst, człowiek dobrze zbudowany, bezwzględny, który „zaopatruje się” w pracowników podczas takich licytacji. Wiadomo, że ludzie u niego pracują ponad siły. Ostatni z nich - Häzli - był okrutnie poniewierany i powiesił się. Probst oferuje za wystraszonego Kuntza 125 franków, wyprowadza go i zaprzęga do mleczarskiego wózka obok dużego psa.
OPRACOWANIE
Geneza dzieła
Jest zaliczane do charakterystycznego w okresie Pozytywizmu gatunku literackiego jakim była nowela. Nowela to krótki utwór epicki, który wywodzi się z XIV-XVI wieku, jego klasyczną formę ukazał Boccacio w swoim dziele zatytułowanym Dekameron. Charakterystyczne cechy noweli, które odnajdujemy w utworze to:
Zwięzłość i jednowątkowość akcji
Prostota i przejrzystość fabuły
Dramatyzm akcji
Mała ilość bohaterów
Wydarzenia mają charakter ściśle przyczynowo-skutkowy
Najważniejsze wydarzenie o najwyższym stopniu dramatyzmu - tzw. punkt kulminacyjny
Symbolika utworu
Trudno jest mówić tutaj o pozytywnym wydźwięku tego utworu. Miłosierdzie gminy jest pokazane jakby w krzywym zwierciadle. Z jednej strony mowa jest o postawie i potrzebie chrześcijańskiej dobroci dla biednych a z drugiej strony widzimy obraz poniżania człowieka, starego i niedołężnego, który zostaje skazany na pewną śmierć. Zastanawiającym jest fakt, iż syn starca nie stara się pomóc ojcu tylko tak jak pozostali bierze udział w licytacji .Jest obraz najgorszej podłości ludzkiej wymierzonej przeciwko jednemu staremu człowiekowi. Odarty z godności i przymuszony do niewolniczej pracy starzec zostaje nie tylko poniżony na oczach wielu ludzi, w tym i swojego syna, który boi się śmieszności i dla którego najważniejsza staje się opinia ludzi, ale także zostaje on skazany na pewną i okrutną śmierć. Utwór pokazuje wyższość młodszego pokolenia nad starszym oraz brak szacunku dla tych którzy na nie bezdyskusyjnie zasługują.
Bohaterowie
Można powiedzieć, iż w noweli występuje bohater zbiorowy oraz bohater główny wokół którego dzieje i toczy się akcja, a także kilku bohaterów drugoplanowych jak syn Kuntza oraz Probst, który na tego typu licytacjach zaopatruje się w pracowników. Jako bohatera zbiorowego można określić ludzi, którzy zbierają się na licytacji. Żaden z nich nie może zyskać miana pozytywnego bohatera, a to z tej prostej przyczyny, iż nikt nie staje w obronie starego Kuntza, każdy jest tylko spragniony wrażeń jakie przynosi licytacja, której przedmiotem jest właśnie ten stary człowiek.
POSTACIE:
Kuntz
Kuntza poznajemy jako starego, przygarbionego człowieka, który specjalnie na czas okrutnej licytacji, w której staje się on jej przedmiotem, przygotowany - umyty, ogolony, wykąpany i uczesany. Starzec ledwo się porusza, widać, iż najmniejszy ruch sprawia mu ból. Tym bardziej licytacja staje się w ocenie Czytelnika bardziej okrutną. Kuntz z pokorą i spokojem znosi wszelkie docinki i złośliwości ze strony gapiów i osób biorących udział w licytacji. Praca do której, zostaje wykupiony starzec nie jest pracą na jego siły. Kuntz jest zatem przygotowany na swoją własną pewną śmierć.
Syn Kuntza
Syn Kuntza - młody człowiek, tak bardzo przejmujący się opinią publiczną, że nie chce wziąć ojca do siebie. Tłumaczy to faktem, iż zbyt trudno byłoby mu wziąć starca na swoje utrzymanie. Jego postawa jest nagannie moralna gdyż powinien on wziąć ojca do siebie i uratować go przed tym okrutnym procederem.
Probst
Probst - mleczarz, osoba pełna okrucieństwa, bezwzględny człowiek. Poznajemy go z najgorszej strony - po zakończonej licytacji zaprzęga on starca do swojego wózka, skazując go tym samym na pewną i okrutną śmierć.