„Wszystko jest trucizną i nic nią nie jest. Dawka [i czas ekspozycji] decyduje tylko czy coś nie jest trucizną.”

Paracelsus

Drogi wnikania trucizn do organizmu:

• Doustne 78%

• Przezskórne 7%

• Skażenia gałek ocznych 6%

• Wziewne 5%

• Użądlenia, ugryzienia, ukąszenia 2,7%

• Iniekcje (wstrzykiwanie) 0,3%

Rodzaje zatruć:

• Przypadkowe 86,4%

• Samobójcze 11%

• Działanie niepożądane leków 1,8%

• Inne, w tym zamachy terrorystyczne 0,8%

Pamiętaj!

W miejscu skażenia:

• Szybko oceń rodzaj zagrożenia

• Zadbaj o bezpieczeństwo własne i zespołu ratującego

Najczęściej niezbędna jest współpraca z odpowiednią jednostką ratownictwa chemicznego.

Oznakowanie substancji niebezpiecznych:

• Materiały trujące

• Materiały utleniające, podtrzymujące palenie

• Materiały promieniotwórcze

• Materiał zakaźny

• Zagrożenie materiałem żrącym

• Gazy niepalne i nietrujące

• Materiały ciekłe zapalne

• Materiały stałe zapalne

• Materiały samozapalne

Strefy zagrożenia:

I strefa (czerwona)- „strefa śmierci” obszar, na którym występuje największe stężenie substancji. W strefie tej mogą przebywać tylko ratownicy stosujący odpowiednie środki obrony (np. ubrania gazoszczelne, aparaty oddechowe). Przebywanie w tej strefie musi być ściśle monitorowane.

II strefa (żółta)- obszar, w którym przebywają wszystkie służby biorące udział w akcji

III strefa (zielona)- obszar na zewnątrz strefy II, przebywają tam wszystkie pozostałe osoby.

Najczęstsze przyczyny zatruć w Polsce:

• leki,

• alkohole,

• tlenek węgla.

Pierwsza pomoc w zależności od drogi wnikania trucizny do organizmu.

Oparzenia chemiczne.

Do oparzeń substancjami chemicznymi dochodzi najczęściej:

• w wyniku pomyłek (złe oznakowanie butelek)

• w awariach instalacji urządzeń chemicznych

• w celach samobójczych

• w wyniku ataków terrorystycznych

• podczas działań wojennych

Substancje o charakterze zasadowym wnikają głęboko w tkanki powodując martwicę rozpływną ( mokra, ślimacząca się rana z wysiękiem).

Substancje o charakterze kwasowym powodują zazwyczaj powierzchniową martwicę skrzepową (sucha skorupa).

Pierwsza pomoc w skażeniach skóry i zatruciach przezskórnych:

• zdjąć skażoną odzież używając rękawic ochronnych

• zmyć skażoną skórę wodą z mydłem

Nie stosować odtrutek chemicznych (kwas, zasada). Szczególnie szybkie postępowanie konieczne jest w uszkodzeniach ciągłości skóry!

3x15 (15^O C; 15 minut; 15 cm)

Pierwsza pomoc w zatruciach doustnych:

• podać do wypicia dużą ilość letniej wody celem wywołania wymiotów.

Wyjątek: nieprzytomny, małe dzieci, chory z drgawkami

• w zatruciu substancjami żrącymi i rozpuszczalnikami organicznymi podać do wypicia małą ilość wody lub białko jaj kurzego (ścina substancje trujące)- nie prowokować wymiotów.

Pierwsza pomoc w skażeniu gałek ocznych:

• przemyć oczy dużą ilością czystej letniej wody. Nie stosować odtrutek chemicznych.

Pierwsza pomoc w zatruciach wziewnych:

• wynieść poszkodowanego na świeże powietrze

• w razie konieczności resuscytacja wg ABC

Pamiętaj o ryzyku zatrucia ratownika podczas sztucznego oddychania metodą usta-usta!

Nie udzielaj pomocy w miejscu skażenia bez zabezpieczenia w strój ochronny i maskę , szczególnie w pomieszczeniach zamkniętych.

Pierwsza pomoc w ukąszeniach i użądleniach:

• szybki transport do miejsca podania swoistej odtrutki (surowicy).

Nie zaleca się odsysania ustami zranionego miejsca!

Zatrucie gazami drażniącymi:

• Dymy, gazy, mgły, pyły

• przemysł (amoniak, kwas solny)

• rolnictwo (tlenki azotu)

• gospodarstwa domowe (chlor w środkach czystości)

• wojsko (sarin, iperyt)

Mechanizm działania toksycznego zależy od rodzaju substancji, jej rozpuszczalności w wodzie i tłuszczach oraz dawki i czasu ekspozycji.

• Substancje dobrze rozpuszczalne w wodzie (amoniak, formaldehyd) osadzają się na powierzchni błon śluzowych wywołując oparzenia chemiczne

• Substancje średnio rozpuszczalne w wodzie (SO₂) głęboka penetracja do oskrzeli i oskrzelików powodując podrażnienie błony śluzowej i skurcz oskrzeli.

• Substancje dobrze rozpuszczalne w tłuszczach (tlenki azotu) uszkodzenie tkanki płucnej z toksycznym obrzękiem płuc.

Objawy:

• ból głowy

• nudności

• wymioty

• pieczenie za mostkiem

• kaszel

• duszność

Amoniak:

• bezbarwny, trujący gaz, o ostrym „gryzącym' zapachu

Objawy zatrucia: wywołuje pieczenie w gardle, ślinotok, nudności, łzawienie, ból głowy, przy dużych dawkach może spowodować utratę wzroku.

Chlor:

• silnie trujący i żrący gaz, dział głównie na drogi oddechowe i skórę; tworzy ciężki ścielący się obłok o żółtym zabarwieniu

Objawy zatrucia: wywołuje podrażnienie błon śluzowych oczu, górnych dróg oddechowych, łzawienie, kichanie, kaszel, obrzęk płuc, ślinotok.

Chlorowodór:

• gaz bezbarwny, o duszącej woni, dymi w wilgotnym powietrzu; bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie wydzielając przy tym znaczną ilość ciepła i tworzy mocny HCL (kwas solny)

Objawy zatrucia: uszkodzenie szkliwa zębów, zapalenie spojówek i skóry.

Dwutlenek azotu:

• gaz brunatno-żółty o przenikliwej drażniącej woni

Objawy zatrucia: działa drażniąco i dusząco- początkowo bez objawów. Typowe objawy zatrucia rozwijają się po okresie utajenia- kaszel, ból mięsni oddechowych, duszność, sinica, wymioty, drgawki, obrzęk

Zatrucia gazami spalinowymi:

Do zatrucia gazami dochodzi w wyniku wdychania par gazów z palących się, tlących lub rozkładanych termicznie substancji organicznych.

Zazwyczaj jest to zatrucie tlenkiem węgla i cyjanków.

Działanie gazów spalinowych zależy od głębokości penetracji w drogach oddechowych, uwarunkowanej ich rozpuszczalnością w wodzie lub tłuszczach oraz wielkością cząstek gazów.

Podział gazów ze względu na ich rozpuszczalność:

• gazy łatwo rozpuszczalne w wodzie: osadzają się na wilgotnych błonach śluzowych górnego odcinka dróg oddechowych, wywierają lokalne działanie drażniące (NH₃, HCl, Cl₂)

• gazy średnio rozpuszczalne w wodzie: wnikają do oskrzeli powodując skurcz (SO₂, B₂)

• gazy trudno rozpuszczalne w wodzie i/lub łatwo rozpuszczalne w tłuszczach: powodują wysiękowe zapalenie oskrzelików i pęcherzyków płucnych, zwiększenie przepuszczalności ich ścian, po 2-24 godzinnym okresie bezobjawowym toksyczny obrzęk płuc (chlorowodór, ozon, tlenek azotu)

Objawy:

• łatwo rozpuszczalne w wodzie: podrażnienie oczu, gardła, tchawicy, obrzęki głośni bóle głowy, zawroty, nudności

• umiarkowana rozpuszczalność w wodzie: podrażnienie dróg oddechowych, kaszel

• trudno rozpuszczalne w wodzie: niewydolność oddechowa z sinicą, zatrzymanie oddechu, zaburzenia rytmu serca, utrata przytomności, drgawki pochodzenia ośrodkowego.

Zatrucie tlenkiem węgla:

• gaz bezbarwny, bezwonny, bez smaku

• powstaje przy niezupełnym spalaniu węgla lub gazu ziemnego w warunkach niedostatecznego dopływu tlenu

• tlenek węgla charakteryzuje się 250 krotnie większym powinowactwem do hemoglobiny niż tlen co prowadzi do niedotlenienia tkanek.

Objawy:

• niskie stężenie (CoHb 10-20%) zaburzenie świadomości, niepamięć wsteczna, zaburzenia wzrokowe, zawroty i bóle głowy, duszność, uczucie nudności, jasnoczerwone zabarwienie skóry.

• Średnie stężenie (CoHb 30-50%) utrata przytomności, wzmożenie odruchów ścięgnistych, wymioty, hiperwentylacja, nadciśnienie.

• Wysokie stężenie (CoHb >50%) utrata przytomności, napady drgawek toniczno-klonicznych, kurcze prostowników, hipowentylacja, sinica, wstrząs, śmierć.

Zatrucie dwutlenkiem węgla:

• Gaz bezbarwny, bezwonny, bez smaku, cięższy od powietrza (gromadzi się w pobliżu ziemi)

• Powstaje w procesie spalania i fermentacji przebiegającej z dostateczną ilością tlenu (w silosach, komorach fermentacyjnych, studniach wypierając z nich tlen)

Objawy zatrucia: ból głowy, zawroty głowy, zaburzenia wzrokowe, szum w uszach, kołatanie serca, tachykardia, wzrost ciśnienia krwi, hipotonia, arytmia, zaburzenia sercowo-naczyniowe.

4

---