Arystofanes - Trzy komedie
Komedia staroattycka - czas jej powstania to V-IV w. p.n.e., okres 30letniej wojny peloponeskiej. Komedie te wystawiano na Dionizjach Wielkie lub Miejskie (styczeń/luty). Komedie (tzw. agony komiczne) były wystawiane tylko raz, na zasadzie konkursu. Aktorzy zakładali maski i kostiumy w których charakterystyczną częścią był duży czerwony fallus. Przebrane tematycznie chóry towarzyszyły aktorom na scenie. Panowała wolność słowa więc twórcy komedii mieli duże pole do popisu.
Parabaza - odautorski komentarz wypowiadany przez chór
Agon - spór sceniczny
Kleon - wróg publiczny numer jeden,
Arystofanes sam grywał w swoich utworach. Był konserwatystą i na wspólników swych idei wybierał bądź arystokratyczną młodzież bądź chłopów. Atakował mankamenty i przejaskrawienia radykalnej demokracji. Pokazywał jej wady i niedostatki nie dla podważenia ustroju lecz dla oczyszczenia go z przywar. Ważne aspekty poruszane w jego komediach - patriotyzm i umiłowanie pokoju. Cechą naczelną jego twórczości jest wyobraźnia - erupcja pomysłów, skojarzeń. W komediach oddał on ogromnie barwny, żywy obraz Aten swoich czasów. Od początku twórczości Arystofanes pisał sztuki pokojowe: Acharnejczycy - chłop Dikajopolis kupił sobie indywidualny pokój i cieszył się nim pośród wojennej zawieruchy. Rycerze - atak na Kleonta, głównie jako wroga pokoju. Inne jego komedie: Chłopi, Transportowcy, Pokój, (ważne->) Ptaki - wizja idealnego miasta.
Lizystrata
Imię głównej bohaterki - "ta, która rozwiązuje wojsko". Wojna odrywająca mężów od żon wzmaga tęsknoty seksualne obu płci, daje im silniej odczuć wzajemną zależność. Arystofanes zaś wymyśla, by wykorzystać te przemożne instynkty do zakończenia wojny. I oto idea sztuki gotowa. W momencie jej wystawienia już od 20 lat trwała wojna peloponeska - między Spartą a Atenami. Jest to najbardziej falliczna komedia twórcy w której kobiety 'działają przez zaniechanie'. Odmawiają mężom tego czego pragną i potrzebują, w czasie wojny może jeszcze mocniej. Albo wojna albo .. to. Bohaterka sztuki - charyzmatyczna, mądra, zdecydowana i energiczna kobieta. Ma szerokie spojrzenie na świat, wojnę - zdania i doświadczenia użycze jaj sam poeta. Krytykuje wyzysk ateńskich sprzymierzeńców, żąda sprawiedliwości, współpracuje z kobietami z całej Grecji. Wie, że w wojnie chodzi głównie o pieniądze. Zaznacza też, że kobiety cierpią przez nią podwójnie: rodzą synów by ich później wysłać na woję a do tego jeszcze młode usychają z samotności gdy ich mężowie walczą.
Treść
Lizystrata oczekuje samotnie na kobiety. Przybywają pozostałe kobiety. Ta wyjawia swój plan. Gdy dowiadują się na czym ma polegać spisek ( chodzi oczywiście o abstynencję seksualną) odmawiają pomocy choć jeszcze przed sekundą zarzekały się, że zrobią wszystko dla pokoju. Po namowach przyrzekają wszak odmawiać mężom 'tego'. Tu następuje dialog chóru: Starcy i Kobiety. Kobiety bronią Akropolu - który zajęły - przed odbiciem i podpaleniem go przez Starców. Polewają ich wodą, ci odchodzą pokonani. Urzędnik Probulos przybywa by w świetle prawa odebrać świątynie kobietom. Dochodzi do walki łuczników z kobietami. Kobiety znów odnoszą zwycięstwo. Rozmowa Probulusa z Lizystratą. Oznajmia mu ona przejęcie przez kobiety władzy w państwie, udziela mu rad odnośnie rządzenia państwem. Nastaje kolejny dzień. Lizystrata narzeka na kobiety, które nie mogą opanować żądzy i próbują uciec z Akropolu do swoich mężów. Pod bramę przybywa Kinesjas - mąż Myrriny. Ona droczy się z nim rozpalając w nim żądze a następnie umyka. W tym czasie do Aten przybywa posłaniec ze Sparty by donieść iż w w jego kraju sprawy przybrały taki sam obrót - kobiety odmawiają mężom ich odwiecznych praw. Pod naciskiem tej żądzy obie strony postanawiają zawrzeć pokój (Ateny - Sparta). Następuje połączenie chórów. Zawarcie pokoju.
Sejm kobiet
W uchu Ateńczyka musiało to brzmieć jak gigantyczny nonsens - oddawanie spraw państwa w ręce tych które nie miały w ogóle prawa głosu. Był to dla Aten czas znużenia polityką, zmęczenia wojną, zrujnowanej gospodarki. Skazanie wodzów spod Arginuz (bitwa morska w której z powodu burzy nie zebrano ciał poległych, za co stracono większość dowódców floty Aten przez co poniosły one później ogromną klęskę z powodu braku wodzów), śmierć Sokratesa. Wszechobecna tęsknota za pokojem przemawia ustami tej komedii. Bohaterka Sejmu kobiet - Praksagora - chcąc uzdrowić państwo musi to uczynić na drodze legalnej, przez uchwałę zgromadzenia ludowego. Po to ateńskie kobiety przebierają się za swych mężów by oddać władzę w ręce kobiet - czyli swoje własne. Praksagora znaczy tyle co "ta, która urządza/ustawia agorę". Co za tym idzie, reforma państwa i komuna - wspólne dobra, kobiety oraz dzieci. Demokratyczne zaspokajanie potrzeb materialnych i seksualnych obywateli.
Treść
Praksagora przebrana za męża czeka na inne kobiety które również w strojach swoich lubych mają się zjawić lada moment. Odbywają próbę zebrania ludowego na które udadzą się za chwilę. Praksagora wymienia swoje racje, tym samym racje wszystkich kobiet - rządy sprawują niegodni, wszyscy są ciągle niezadowoleni, opieszałość władzy, krytykowanie sojuszników gdy są i wychwalanie gdy ich brak. Każdy szuka osobistych korzyści zapominając o państwie. Po próbie kobiety udają się na prawdziwe zebranie. Tak po przemowie następuje głosowanie w którym zostaje ustalone iż władza w Atenach zostaje oddana w ręce kobiet. Uchwalono też, że odtąd nie wolno krzywdzić państwa, fałszywie świadczyć i lżyć. "Nikt nie będzie chodził goły i biedny. Wspólny tryb życia i żywot jednaki. Każdy będzie mógł spać z każdym. Wszyscy szczęśliwi, odziani i syci." Następnie ukazana jest sprzeczka sąsiadów. Jeden z nich chce natychmiast oddać swój majątek do wspólnej kasy lecz drugi waha się i ma zastrzeżenia co do nowego ustroju. Widzimy też scenę w której trzy staruchy kłócą się o to z którą młodzieniec ma spędzić noc. W prawie zostało zapisane, że jeśli któryś mężczyzna chce kochać się z młodą kobietą najpierw musi zrobić to samo ze starszą. Na koniec mamy pokazany obraz sutej uczty wyprawionej przez kobiety dla wszystkich w polis.
Plutos
Tytuł - "bogactwo". Chodzi tu o związek między bogactwem a sprawiedliwością. A konkretniej o sprawiedliwość bogactwa. Dobrzy ludzie klepią biedę a nędznicy opływają w pieniądze. Dzieje się tak - według Arystofanesa - dlatego ponieważ bóg bogactwa, Plutos, jest niewidomy. Przysłowiowa 'ślepota bogactwa' została tu potraktowana dosłownie. Temat ten, choć w innej formie, był już poruszany przez komediopisarzy. Jest to komedia społeczna, jak na Arystofanesa mało tu polityki. Jest to stara-nowa komedia - posiada elementy komedii staroattyckie i średnioattyckiej.
Treść:
Wieśniak ateński Chremylos z niewolnikiem Karionem wracają z wyroczni delfickiej. Idą za starym, ślepym Plutosm - bogiem bogactwa. Zmuszają go do wyznania im kim jest po czym prowadzą go do swojego domu - wedle wróżby mieli iść za pierwszą napotkaną po wyjściu ze świątyni osobą a potem zaprowadzić ją do swego domu by zapewnić sobie bogactwo. Okazuje się, że Plutosa oślepił Zeus i przez to jest na świecie taka niesprawiedliwość. Chremylos chce przywrócić wzrok niewidomemu. Bóg obawia się Zeusa, lecz pan i niewolnik przekonują go, iż jest od niego potężniejszy gdyż cały świat kręci się wokół pieniądza, żądza bogactwa jest nienasycona. Po tym Chremylos posyła sługę do sąsiadów by podzielić się z nimi radosną nowiną. Razem wymyślają, by udać się z Plutosem do świątyni Asklepiosa gdzie ten go uleczy. Wtem przybywa lamentująca Śmierć która rozpacza, gdyż przywrócenie Bogactwu wzroku zabije ją. Mówi, że jeśli każdy będzie miał pieniądze to nikt nic nie będzie robił. Twierdzi też, że ona wychowuje lepszych ludzi niż bogactwo czego przykładem są choćby politycy, gdy są biedni są uczciwi, gdy się wzbogacą - już nie. Po utarczce słownej z Chremylosem odchodzi. Następnie mamy scenę w której Karion relacjonuje żonę Chremylosa pobyt w świątyni - bóg został uleczony. Od tego momentu sprawy przybierają właściwy obrót - prawi są bogaci a niegodziwcy przymierają głodem. Pod obecną siedzibę Plutosa przybywa stara kobieta która płaciła młodzieńcowi za towarzystwo lecz teraz gdy ma on pieniądze nie chce się z nią spotykać. Również Hermes i jego kapłan lamentują ponieważ ludzie nie chcą składać im już ofiar. Tak kończy się komedia.