Mechanizm i rodzaje masażu sportowego
Mechanizm działania masażu sportowego jest bardzo skomplikowany. Masaż sportowy może działać: 1. Lokalnie(miejscowo)
2. Ogólnie( centralnie)
1. działanie lokalne (miejscowe) - polega na mechanicznym przepływie krwi z naczyń krwionośnych oraz chłonki w naczyniach chłonnych.
a) poszczególne techniki (głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie) miejscowo zwiększają przemieszczanie się płynów przez układ naczyniowy.
b) masażysta w czasie masażu wywołuje tarcie, podczas którego wytwarza się ciepło - wpływa ono na rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększając przepływ krwi przez mięśnie, przyspieszając dostarczanie substancji odżywczych i równocześnie wydalając produkty przemiany materii
c) masaż ułatwia dopływ tlenu do komórek mięśniowych - co poprawia przemianę tlenową w mięśniach.
2.Działanie ogólnie( centralnie) - polega na pobudzeniu układu nerwowego, który za pomocą odruchów i czynności koordynacyjnych kory mózgowej jest w stanie wpłynąć na wszystkie narządy i układy naszego organizmu.
a) najlepszą sprawność sportowca uzyskuje się nie po masażu zmęczonych pracą mięśni, ale tych które w czasie wysiłku nie były używane, lub używane w niewielkim stopniu.
b) aktywny wypoczynek oraz masaż zmniejszają zmęczenie w zdecydowanie większym stopniu niż bierny odpoczynek
c) efektywność masażu będzie tym większa, im większy jest obszar drażnienia - im więcej receptorów zostanie dotknięte przez ręce masażysty, czyli aby osiągnąć szybki efekt masażu należy przede wszystkim wybierać duże grupy mięśniowe
Rodzaje masażu sportowego
Masaż treningowy
Masaż przed zawodami
Masaż startowy
Masaż powysiłkowy
Masaż podtrzymujący
Masaż treningowy
Zwany inaczej masażem przygotowawczym lub kondycyjnym, stosuje się w okresie całego cyklu treningowo - startowego.
Cele masażu treningowego: a) rozwijanie zdolności sportowca do pracy,
b) zwiększenie możliwości czynnościowych jego organizmu
c) modyfikacja działalności mechanizmów regulacyjnych centralnego ukł. nerwowego
Masaż treningowy jest dla sportowca dodatkowym obciążeniem, które należy uwzględnić w planie tygodniowego cyklu zajęć.
Stosowane rękoczyny - głównie rozcieranie i ugniatanie - powinny być mocne. Głębokość, intensywność i czas trwania masażu zależą od indywidualnych cech i właściwości zawodnika jak również od rodzaju dyscypliny sportowej. Czas trwania masażu powinien wynosić 40 - 60 minut a nawet trochę więcej jeżeli masa mięśniowa zawodnika jest większa.
Masaż powinien być głęboki i intensywny ale też miękki i rytmiczny. Masuje się te mięśnie które głównie pracują w czasie treningu. Charakter treningu determinuje jakie techniki trzeba włączyć do konkretnego masażu. W masażu treningowym stosuje się przeważnie wszystkie techniki, ale zdecydowanie powinno dominować ugniatanie ( do 70% masażu). Im wieksza masa mięśniowa poddawana jest masażowi tym większa jego efektywność .
Masaż treningowy należy wykonać w 1,5 - 6 h po intensywnym treningu( najlepiej wieczorem).
Przykładowy rozkład masażu treningowego:
dzień treningu - masaż częściowy
dzień treningu - masaż całościowy
dzień treningu - masaż częściowy
dzień treningu - masaż całościowy
dzień treningu - masaż częściowy
dzień treningu - masaż całościowy
dzień treningu - masaż częściowy
Rozkład ten zależy od płci, wieku stopnia wytrenowania i specyfiki danej dyscypliny sportowej.
Nieodbyty w danym dniu trening można zastąpić mocniejszym niż zwykle masażem częściowym lub ogólnym, ze szczególną uwagą na mięśnie najbardziej obciążone podczas treningów.
Masaż treningowy należy wykonać na 2 dni przed ważnymi zawodami i powinny być to masaże trochę dłuższe, energiczniejsze z uwzględnieniem grup mięśniowych najbardziej obciążonych w czasie walki sportowej
Masaż przed zawodami
Masaż przed zawodami wykonywany jest następnego dnia po ostatnim masażu treningowym i stosowany jest do dnia startu.
Masaż przed zawodami ma umożliwić zawodnikowi osiągniecie możliwie najlepszej gotowości sportowej.
Cel masażu przed zawodami: wydobycie z zawodnika maksimum możliwości psychofizycznych, aby w pełnej gotowości mógł on stanąć do walki sportowej.
Stan przed zawodami u pacjenta cechują niepożądane objawy np. kłopoty ze spaniem, nerwowość podniecenie, brak koncentracji itp.
Masaż przed zawodami powinien obejmować całe ciało, a jego intensywność zależeć będzie od dyscypliny sportowej i stanu psychofizycznego zawodnika.
Masaż ma być tak wykonywany aby utrzymywał aparat ruchowy w optymalnej gotowości startowej. Masażysta w czasie wykonywania zabiegi powinien uważnie obserwować zawodnika i w przypadku gdy zawodnik wykazuje stan podenerwowania przerwać masaż w momencie w którym on się uspokoi.
Masaż startowy
Masaż startowy (zw. Przedwysyłkowy, mobilizujący, normalizujący, przedstartowy, zapobiegawczy) stosuje się bezpośrednio przed startem. Masaż ten poprzedza rozgrzewkę i daje pozytywne wyniki tylko wtedy gdy ćwiczenia fizyczne wykonuje się od razu po masażu( do 3-4 min po).
Czas trwania zależny jest od części objętych masażem, czas masowania jednej części ciał nie powinien przekroczyć 10 min.
Masażysta winien uwzględnić charakter wysiłku, zaangażowanie poszczególnych partii mięśni podczas startu, stan emocjonalny zawodnika oraz warunki atmosferyczne podczas zawodów.
Masaż startowy sprzyja szybkiemu i głębokiemu rozgrzaniu mięśni i aparatu więzadłowo - stawowego, co pomaga zachować elastyczność więzadeł, mięśnie zwiększają zdolność skurczową czyli są bardziej odporne na urazy. Szczególną uwagę powinno się poświecić rozmasowaniu miejsc przyczepów ścięgien mięśni.
Masaż startowy najlepiej wykonać w ciepłym pomieszczeniu odizolowanym od bodźców zewnętrznych, ale może być wykonany na wolnej przestrzeni w warunkach zacienienia i bez wiatru.
Ze względu na specyfikę pracy sportowca masaż przedwysyłkowy może być powolny i dłuższy - wysiłki długotrwałe, lub tez szybki i energiczny - wysiłki krótkotrwałe.
W masażu startowym stosuje się głównie głaskanie, rozcieranie, ugniatanie.
Zasada masażu sportowego: oszczędzanie tych grup mięśniowych, które w czasie zawodów wezmą na siebie główny ciężar walki sportowej - dlatego je masuje się krótko ale bardzo dokładnie, z uwaga na elementy okołostawowe. Więcej czasu masujemy grupy mięśniowe biorące mniejszy udział w konkurencji sportowej.
U sportowców z tzw. „apatia przedstartową” stosuje się masaż pobudzający, zaś u sportowców z nadmiernym pobudzeniem stosuje się masaż spokojny.
Gdy zawody rozgrywane są przy niesprzyjających warunkach atmosferycznych, w celu głębokiego rozgrzania mięśni i aparatu więzadłowego stasuje się masaż rozgrzewający, wykonany szybko i energicznie z zastosowaniem maści, żeli lub kremów rozgrzewających.
Masaż powysiłkowy
Masaż powysiłkowy zwany tez regeneracyjnym, restytucyjnym lub międzywysiłkowym przeprowadza się w przerwie między poszczególnymi startami oraz przede wszystkim bezpośrednio po zawodach sportowych.
Zadaniem masażu powysiłkowego jest doprowadzenie w krótkim czasie organizmu sportowca po dużym wysiłku do stanu prawidłowego.
Działanie masażu regeneracyjnego przewyższa 2-3-krotnie działanie biernego odpoczynku.
W trakcie planowania masażu powysiłkowego należy uwzględnić indywidualne cechy sportowca, jego stan emocjonalny, długotrwałość i intensywność pracy, stopień zmęczenia oraz czas przeznaczony na odpoczynek przed powtórnym obciążeniem.
Gdy zawodnik poddany był niedużym obciążeniom, masaż wykonuje się po upływie ok. 10-30 min. a czas zabiegu powinien wynosić 8-12min, zaś gdy zawody bardzo obciążyły organizm masaż wykonuje się po 1-2h i czas trwania masażu wynosi ok. 15- 20 min.
Najwięcej czasu (70%) zajmuje masaż mięśni mniej obciążonych w trakcie trwania zawodów i jest to masaż pobudzający. Zaś mniej czasu(30%) poświęca się na masaż mięśni najbardziej zaangażowanych w wysiłek, masując rozluźniająco.
Masaż podtrzymujący
Masaż podtrzymujący zwany masażem podtrzymująco - kondycyjnym stosowany jest w okresie przejściowym - na początku sezonu lub po nim w czasie przerwy w regularnych zajęciach sportowych.
Zadaniem masażu podtrzymującego jest utrzymanie organizmu sportowca w sprawności fizycznej.
Najczęściej stosuje się masaż całkowity, wykonywany co drugi dzień, w celu aktywizacji układów: ruchowego, krążenia i nerwowego.
Masaż przeprowadzany przed południem powinien być wykonywany spokojnie, łagodnie w powolnym tempie. Zaś masaż wieczorny może być dłuższy i bardziej intensywny.
Ten rodzaj masażu należy szczególnie łączyć z innymi zabiegami fizykoterapeutycznymi, wchodzącymi w zakres odnowy biologicznej.