Temat 4.

SUROWICE I SZCZEPIONKI

Zastosowanie, wygląd i sposób podawania surowic. Surowice wieloważne, jednoważne wg USL. Rodzaje i zastosowanie szczepionek. Szczepionki swoiste i nieswoiste. Zasady podawania, przeciwwskazania, uczulenia.

Anatoksyna to jad bakteryjny pozbawiony zjadliwości, który po podaniu do organizmu powoduje powstanie ciał odpornościowych. Powoduje powstawanie odpornosci czynnej przeciwko chorobom zakaźnym.

Antytoksyny czyli przeciwciała są białkami osocza, wytwarzane pod wpływem antygenów. Wytwarzane z limfocytów B łączą się z antygenem unieszkodliwiając go. Podanie gotowych ciał odpornościowych zwiększa jednorazowo ich ilość powodując podwyższenie odporności biernej.

Zasadniczym podziałem leków z grupy odpornościowych jest podział na surowice i szczepionki. Te zaś dzielą się w zależności od spektrum działania na wieloważne, jednoważne w zakresie szczepionek oraz swoiste i nieswoiste w zakresie szczepionek. Należy pamiętać o różnych drogach podania szczepionek i surowic. Większość podaje się domięśniowo lub podskórnie. Niektóre, szczególnie u małych dzieci podaje się metodą skaryfikacji, plasterkowa lub doustnie. Część leków może być podawana również dożylnie. Większość rodzajów szczepionek i surowic obowiązują dodatkowe testy uczuleniowe.

Do surowic odpornościowych zaliczamy:

• Antytoksynę błoniczą końską

• Antytoksyna jadu kiełbasianego jednowazna A

• Antytoksynę tężcową końską liofilizowaną

• Surowica przeciwróżycowa końska lecznicza dla ludzi

• Surowica przeciwko wściekliźnie

• Surowica przeciwko jadowi żmiji

Do immunoglobulin niespecyficznych będących w produkcji zaliczyć należy:

• Gamma - globulinę ludzką,

• Bioglobulinę 5% ludzką,

• Endobulin,

• Gammabulin,

• Histaglobinę.

Z immunoglobulin specyficznych znamy:

• Barania immunoglobulina pseudomonas

• FSME -Bulin

• Gamma anty HBs 200

• Gamma anty HBs 1000

• Tetaglobuline

• Varitect

Zupełnie inną grupą leków stanowią szczepionki. Ze względu na rodzaj antygenu dzielimy je na przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe oraz mieszane.

Do szczepionek przeciwbakteryjnych należą:

• szczepionka przeciw błonicy ( Infanrix - DTP, Tripacel )

• szczepionka durowa z anatoksyną tężcową

• szczepionka wg. Delbeta

• szczepionka przeciw Haemophilus influenzae typu B ( Act - HIB, Hiberix, PedwaxHIB

• anatoksyna gronkowcowa adsorbowana na wodorotlenku glinu

• szczepionka przeciwgruźlicza BCG liofilizowana

• szczepionki meningokokowe ( polisacharydowa szczepionka meningokokowa A+C

• szczepionki przeciw krztuścowi ( Infanrix - DTP, Tripacel )

• szczepionki pneumokokowe ( Pneumo 23, Pneumovax 23 )

• szczepionki przeciw tężcowi ( Infantix - DTP, Tripacel )

• szczepionki inne ( IRS -19, Uro - Vaxom

Do szczepionek przeciwwirusowych należą :

• szczepionki przeciw zapaleniu mózgu ( FSME - Immun )

• szczepionki przeciw grypie ( Fluarix, Influvac, Vaxigrip )

• szczepionki przeciw WZW ( Avaxim, Engerix - B, HB - Vax II, Havrix 720 junior, Havrix - 1440, Twinrix junior - Adult, Vaqta 25, Vaqta 50 )

• szczepionki przeciw odrze ( M-M-R II, Trimovax R.O.R.

• szczepionki przeciw śwince czyli nagminnemu zapaleniu przyusznic ( M-M-R II, Mumpsvax, Trimovax R.O.R. )

• szczepionka przeciw chorobie Heinego i Medina ( Immovax Polio )

• szczepionki przeciw różyczce ( M-M-R II, Rudivax, Trimovax R.O.R. )

• szczepionka przeciw ospie wietrznej (Varilrix )

Połączenia szczepionek przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych. W Polskim lekospisie występuje tylko jedna : Tetracoq.

Przykład stosowania i działania omówimy na przykładzie antytoksyny końskiej. Produkowana jest w Lublinie jako roztwór do wstrzyknięć domięśniowych o stężeniu w 1 amp. 10000 j.m. jest otrzymywany z krwi zdrowych koni. Wskazaniem do podania jest bezpośrednio po rozpoznaniu klinicznym błonicy wszczęcie leczenia. Opóźnienie podania istotnie obniża efekt leczniczy. Można stosować zapobiegawczo u osób z bezpośredniego kontaktu z chorym na błonicę lecz nie uodpornionych. Przeciwwskazaniem jest powtórne podawanie dawki ze względu na możliwość wystąpienia reakcji wstrząsowej. Może zdarzyć się uczulenie na białko końskie. Stosujemy wtedy metodę odczuleniową podawania surowicy. Dawkowanie. Lek stosuje się zwykle domięśniowo. W błonicy nosa 10 000 - 20 000 j.m.; w błonicy krtani 20 000 - 40 000 j.m.; w błonicy gardła 20 000 j.m. ; w błonicy skóry, śluzówek i sromu 20 000 - 60 000 j.m. jednorazowo zazwyczaj podaje się 10 000 j.m., u niemowląt, 20 000 j.m. a u małych dzieci a do 30 000 j.m. dzieciom starszym. Zapobiegawczo stosuje się 100 j.m./kg m.c.. W ciężkiej toksemii połowę dawki podaje się domięśniowo a połowę dożylnie we wlewie z prędkością 20 - 40 kropli na minutę. Uwaga podanie antytoksyny stosuje się w szpitalu, gdzie jest możliwość szybkiej walki ze wstrząsem anafilaktycznym. Przed podaniem należy wykonać próbę uczuleniową.

---